Trải qua nhiều giai đoạn xây dựng và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an mà trực tiếp là Đảng ủy, Bộ Tư lệnh BĐBP, sự phấn đấu bền bỉ, không mệt mỏi của lớp lớp các thế hệ cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ, công nhân viên, Học viện Biên phòng đã từng bước trưởng thành khẳng định vị trí là trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học của BĐBP.

Từ khung tập huấn Trung ương năm 1960, bổ túc cán bộ và đào tạo hạ sĩ quan năm 1962, đào tạo sĩ quan CANDVT năm 1963; Đào tạo sĩ quan CANDVT có trình độ đại học năm 1977, đào tạo Thạc sĩ khoa học Biên phòng năm 2000; đặc biệt, năm 2009, nhà trường được Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định giao nhiệm vụ đào tạo Tiến sĩ khoa học Biên phòng. 

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thực hiện chủ trương của Đảng ủy, Bộ Tư lệnh, Trường Sĩ quan CANDVT đã gấp rút đào tạo cán bộ chi viện cho lực lượng An ninh vũ trang miền Nam tham gia diệt ác, trừ gian, góp phần đánh bại cuộc chiến tranh gián điệp, biệt kích, chiến tranh tâm lý, chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của đế quốc Mỹ. 

Ngoài nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho lực lượng thời gian này, nhà trường còn được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ mở lớp huấn luyện đào tạo cán bộ an ninh Biên phòng giúp bạn Lào, đồng thời, cử giáo viên sang huấn luyện trực tiếp tại nước bạn Lào.

Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, tiếp tục phát huy thành tích đặc biệt xuất sắc trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, nhà trường tích cực nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới trên các tuyến biên giới, với phương châm giáo dục: “Cơ bản, hệ thống, thống nhất, chuyên sâu”; không ngừng đổi mới quy trình, chương trình, nội dung đào tạo, sát với tình hình thực tiễn công tác, chiến đấu của BĐBP trên các tuyến biên giới.

Trong đó, tiếp tục thực hiện nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ sĩ quan Biên phòng có trình độ cao đẳng, đại học, sau đại học; mở rộng liên kết đào tạo với Bộ Công an, đào tạo cán bộ con em dân tộc, đào tạo học viên quân sự quốc tế và đào tạo nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đến nay, Học viện đang đào tạo 26 loại hình khác nhau bao gồm: Đào tạo ngắn hạn, dài hạn, đào tạo theo chức danh và bồi dưỡng nghiệp vụ...

Cùng với nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, Học viện đã thường xuyên quan tâm tới công tác nghiên cứu khoa học, khảo sát, tổng kết thực tiễn hoạt động bảo vệ biên giới,  gắn liền yêu cầu nhiệm vụ nghiên cứu khoa học với thực tiễn chiến đấu, công tác của BĐBP. 56 năm qua, Học viện đã nghiên cứu 581 đề tài khoa học, trong đó: 1 đề tài cấp Nhà nước đạt loại xuất sắc; 2 đề tài nhánh cấp Nhà nước; 10 đề tài cấp Bộ; 44 đề tài cấp ngành; 524 đề tài cấp cơ sở và hàng ngàn đề tài nghiên cứu khoa học của học viên.

Bên cạnh đó, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện cũng luôn chú trọng công tác dân vận, xây dựng địa bàn vững mạnh. Học viện đã tham gia xây dựng 17 nhà Đại đoàn kết tặng cho đồng bào nghèo, khó khăn trên địa bàn đóng quân cũng như trên biên giới. Đặc biệt, hưởng ứng phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, Học viện đã chủ động phối hợp với UBND huyện Ba Vì, xã Tản Lĩnh phát động phong trào thi đua “Học viện Biên phòng chung sức xây dựng nông thôn mới”, bằng những việc làm thiết thực, hiệu quả, góp phần cải thiện đời sống vật chất, tinh thần, nâng cao dân trí tại các thôn thuộc xã Tản Lĩnh, xã Vân Hòa, được bà con nhân dân quý mến, cấp ủy, chính quyền địa phương khen ngợi, Bộ Tư lệnh BĐBP đánh giá cao. 

56 năm qua, Học viện đã đào tạo được hơn 2 vạn cán bộ, sĩ quan Biên phòng; trong đó, có hơn 3 nghìn cán bộ, sĩ quan là con, em các dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa khu vực biên giới. 100% học viên tốt nghiệp ra trường đều vui vẻ, phấn khởi lên đường nhận nhiệm vụ, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới của Tổ quốc.

Nhiều đồng chí đã gắn bó cả cuộc đời mình với biên cương xa xôi hẻo lánh, vượt lên gian khổ và trưởng thành, nhiều đồng chí đã được Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương giao giữ những cương vị chủ chốt ở nhiều cơ quan, ban ngành trong và ngoài lực lượng.

Phát huy thành tích 56 năm xây dựng và trưởng thành, Học viện Biên phòng đang nỗ lực phấn đấu, xây dựng Học viện trở thành nhà trường chính quy, tiên tiến, mẫu mực; xứng đáng là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và nghiên cứu khoa học của lực lượng BĐBP.

Triệu Quang