Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc” mà Đảng ta luôn giữ được vai trò lãnh đạo đối với toàn xã hội. Người nhấn mạnh: “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của nhân dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết thống nhất như giữ gìn con ngươi của mắt mình”. Để giữ gìn sự đoàn kết thống nhất, Bác yêu cầu: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất trong Đảng”.

Để giáo dục, rèn luyện Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến mối liên hệ giữa Đảng và quần chúng. Người cảnh báo nguy cơ quan liêu hóa, xa rời quần chúng của đội ngũ cán bộ, đảng viên có chức, có quyền. Vì thế, trong Di chúc, Bác nhấn mạnh: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.

Đó là những chỉ dẫn hết sức quý báu của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với Đảng cầm quyền như Đảng Cộng sản Việt Nam. Thực hiện Di chúc của Bác, 48 năm qua, Đảng ta luôn coi công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ then chốt. Vì thế, trong các giai đoạn cách mạng, Đảng luôn chú trọng đến việc giữ vững và phát huy sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ, chăm lo xây dựng tổ chức cơ sở Đảng, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu; phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Điều đó đã làm cho Đảng có đủ sức mạnh để lãnh đạo nhân dân vượt qua bao gian nan, thử thách, đưa cách mạng đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Bước vào thời kỳ đổi mới, để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ cách mạng mới, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 3, khóa VII đã ban hành Nghị quyết số 03, ngày 29-6-1992 về một số nhiệm vụ đổi mới và chỉnh đốn Đảng. Tiếp đó, tháng 11-1999, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 6 (lần 2), khóa VIII họp ban hành Nghị quyết về một số vấn đề cơ bản và cấp bách trong công tác xây dựng Đảng hiện nay. Ban Chấp hành Trung ương Đảng chủ trương: “Thực hiện nghiêm ngặt nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng, trước hết là nguyên tắc tập trung dân chủ, ngăn chặn và khắc phục tệ vô tổ chức, vô kỷ luật, độc đoán chuyên quyền trong Đảng”. Kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội, kiên định nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, không chấp nhận "đa nguyên, đa đảng".

Mặc dù đã có nghị quyết riêng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, song trong Đảng vẫn còn những khuyết điểm nghiêm trọng, kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ, chậm được khắc phục với những diễn biến phức tạp, chưa được ngăn chặn, đẩy lùi, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng; làm suy giảm vị trí, vai trò, sức chiến đấu và năng lực lãnh đạo của Đảng.

Trước tình hình đó, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4, khóa XI đã họp và ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TW (ngày 16-1-2012): Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay. Hội nghị chỉ rõ, vấn đề cấp bách nhất là một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện như: Phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy viện, vô nguyên tắc..., không ít tổ chức cơ sở Đảng buông lỏng nguyên tắc sinh hoạt và kỷ luật Đảng, giảm sút sức chiến đấu...

Tiếp đó, ngày 30-10-2016, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra Nghị quyết số 04-NQ/TW về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ”. Việc ban hành Nghị quyết Trung ương 4,  khóa XII đã khẳng định quyết tâm chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; thể hiện rõ tính chiến đấu của Đảng.

Trong bối cảnh mới, để tạo sự chuyển biến về chất trong công tác xây dựng chỉnh đốn Đảng, nhiệm vụ cấp thiết đặt ra là, tiếp tục củng cố, tăng cường sự đoàn kết thống nhất trong Đảng. Tập trung xây dựng các cấp ủy vững mạnh, thực sự là hạt nhân đoàn kết trong Đảng và trong xã hội; xây dựng tổ chức cơ sở Đảng trong sạch, vững mạnh; thực hiện tốt chế độ tự phê bình và phê bình; kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa cá nhân, những căn bệnh công thần, địa vị, hẹp hòi, cục bộ, kèn cựa, làm trong sạch nội bộ Đảng. Bên cạnh đó, phải thực hiện đồng bộ công tác xây dựng Đảng trên các mặt:

Một là, xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị: Kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo và phát triển phù hợp với thực tiễn Việt Nam, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội. Nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ của toàn Đảng và của mỗi cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ chốt.

Hai là, tiếp tục đổi mới công tác tư tưởng, lý luận: Đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao tính chiến đấu và hiệu quả của công tác tư tưởng. Đổi mới công tác tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; kiên quyết đấu tranh đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên; ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; tích cực chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí.

Ba là, tiếp tục đổi mới công tác tổ chức và công tác cán bộ, nâng cao chất lượng đảng viên: Tiếp tục kiện toàn tổ chức, bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị. Tập trung củng cố, nâng cao chất lượng và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở Đảng; đổi mới nội dung, hình thức phương pháp lãnh đạo, tạo chuyển biến về chất lượng hoạt động của các loại hình tổ chức cơ sở Đảng. Kiện toàn tổ chức, đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng ở cơ sở.

Bốn là, đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng: Nâng cao nhận thức của các cấp ủy, tổ chức Đảng, đảng viên về công tác kiểm tra, giám sát. Đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy, tổ chức Đảng, ủy ban các cấp và chi bộ.

Năm là, đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí: Kiên quyết chống tham nhũng, lãng phí; không để xảy ra tham nhũng, không bao che, dung túng và không can thiệp, ngăn chặn việc chống tham nhũng. Từng bước hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Đảng trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Xây dựng cơ chế phòng ngừa, ngăn chặn quan hệ lợi ích nhóm.

Sáu là, đổi mới phương thức lãnh đạo, phương thức cầm quyền của Đảng: Tập trung đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị, đặc biệt là với Nhà nước. Tiếp tục làm rõ phương thức cầm quyền của Đảng phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát huy mạnh mẽ vai trò, hiệu lực của Nhà nước và các đoàn thể nhân dân.

Thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác xây dựng Đảng gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh là thời cơ và điều kiện thuận lợi để Đảng ta tiếp tục xây dựng, chỉnh đốn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng và củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

PGS, TS  Nguyễn Danh Tiên