Xã Dân Hóa (huyện Minh Hóa, Quảng Bình) có 5 đài tưởng niệm ghi dấu những chiến công lừng lẫy của bộ đội, nhân dân cũng là điều dễ hiểu. Bởi, trong những năm kháng chiến chống Mỹ, nơi đây được coi là “cửa tử” khi giặc Mỹ đã trút xuống hàng trăm nghìn tấn bom, hòng chia cắt con đường từ hậu phương ra tiền tuyến. Vẫn còn đó Hang Dơi, Hang Tiên - nơi trú ẩn của Binh trạm 12, Đại đội pháo cao xạ, Đồn Biên phòng cửa khẩu Cha Lo và người dân mỗi khi máy bay B52 giặc Mỹ kéo đến rải thảm. Trên bàn làm việc của nhiều cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo có những chiếc chặn giấy là vỏ bom bi mà các anh nhặt được trên đường tuần tra.

Vị trí đóng quân hiện tại của Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo nằm  ngay trên trận địa mà Nguyễn Viết Xuân - người Đại đội trưởng Đại đội pháo cao xạ bị bom làm gẫy nát đùi phải vẫn bám trận địa, hô vang khẩu lệnh: “Nhằm thẳng quân thù, bắn!”. Sự hy sinh của Đại đội trưởng Nguyễn Viết Xuân đã tạo nên làn sóng quyết tâm chặn đứng các đợt leo thang bắn phá của máy bay Mỹ. Và chiếc phản lực F105 của giặc Mỹ đã bị bốc cháy trên bầu trời Cha Lo vào chiều muộn ngày 17-4-1965 bởi súng bộ binh của những người lính Biên phòng. Những ngày sau đó, những chiếc “Thần sấm”, “Pháo đài bay” của Mỹ tiếp tục phơi xác trên mảnh đất này.

Ngày 1-1-1967, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Đồn Biên phòng Cha Lo. Bức trướng và Bằng chứng nhận qua bao lửa đạn chiến tranh, biết bao lần chuyển vị trí vẫn được giữ nguyên vẹn, đặt trang trọng trong phòng truyền thống của đơn vị. Niềm vinh dự chưa dừng lại ở đó, tháng 8-1970, Phó Đồn trưởng Trinh sát, Đại úy Hồ Phòm, người con dân tộc Khùa ở Dân Hóa được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vì những cống hiến của ông trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ biên giới.

Anh dũng, bất khuất trong đánh giặc, khi đất nước hòa bình, mở cửa giao thương, những cán bộ, chiến sĩ của đơn vị lại viết tiếp, tô thắm thêm trang sử truyền thống anh hùng. Đồn Biên phòng cửa khẩu Cha Lo đã bằng mọi cách để đầy lùi “giặc đói, giặc dốt” trên mảnh đất biên cương này bằng những lớp học xóa mù chữ, những mô hình giúp dân phát triển kinh tế.

Năm 2017, Bộ Chỉ huy BĐBP Quảng Bình nhận đỡ đầu bản Ka Ai, giao cho Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo trực tiếp thực hiện. Từ một bản chỉ gồm những nếp nhà gianh, vách nứa, bữa cơm độ nhật của người dân chỉ có rau rừng chấm muối, thì nay đã có nhiều nhà gỗ, lợp tôn chắc chắn. Đồn cũng đã kêu gọi mạnh thường quân xây tặng 4 lớp mầm non. Đặc biệt hơn cả là 5ha lúa nước do BĐBP khai hoang không chỉ giúp chấm dứt cảnh người Khùa đứt bữa, mà còn xây dựng niềm tin cho người dân về hiệu quả lối canh tác mới. Ka Ai giờ có điện, có đường, có trường và Trạm quân dân y kết hợp.

Bản Cha Lo nằm sát quốc lộ 12, con đường lịch sử năm xưa nay được mở rộng cho những chuyến xe đi tới các tỉnh Đông Bắc Lào và Thái Lan. Trước những khó khăn của bà con, năm 2016, Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo nhận đỡ đầu bản Cha Lo. Chính trị viên, Thiếu tá Dương Đình Hoàn cho biết: Từ khi nhận đỡ đầu, đơn vị đã hỗ trợ bản xây dựng công trình nước sạch, tặng 1 tivi, đầu thu kỹ thuật số, kêu gọi doanh nghiệp tặng bò cho các hộ khó khăn.

Tháng 10-2016, đảng viên đang sinh hoạt Đảng tại xã, Đại úy Mai Văn Châu, Phó Đội trưởng Đội Kiểm soát hành chính được Đảng ủy xã Dân Hóa chỉ định làm Bí thư Chi bộ bản Cha Lo, để củng cố hoạt động của chi bộ cơ sở. Tháng 4-2017, sau đại hội, Chi bộ đã bầu ra Bí thư mới là Hồ Thông, Đại úy Mai Văn Châu làm Phó Bí thư. Bí thư Hồ Thông vừa tròn 30 tuổi, Trưởng bản Cha Lo là Hồ Đon cũng vừa bước qua tuổi 28, nguyên là chiến sĩ của Đồn Biên phòng Cà Xèng. Cha Lo vẫn còn nhiều khó khăn bởi tỷ lệ hộ nghèo cao, nhưng chúng tôi tin rằng, với lớp cán bộ trẻ, từng trải qua quân ngũ lại có sự chung tay của BĐBP, bản Cha Lo sẽ có cơ hội khởi sắc.

Nói đến Đồn Cha Lo, người ta còn nhắc đến những chiến công trên mặt trận phòng chống tội phạm. Với việc thường xuyên phối hợp với các lực lượng chức năng, Đồn Cha Lo đã lập nhiều thành tích trong việc đấu tranh với các loại tội phạm như buôn bán, tàng trữ vũ khí, chất nổ, pháo nổ, buôn lậu, gian lận thương mại, đặc biệt là tội phạm ma túy. Rất nhiều chuyên án đã được xác lập và phá án thành công. Điển hình: Ngày 22-7-2008, tại khu vực cánh gà phía Tây cửa khẩu Cha Lo, lực lượng phòng chống tội phạm ma túy của đơn vị đã bắt quả tang đối tượng Trần Khánh Toàn (sinh năm 1968, trú tại thị trấn Madaguoil, huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng) mang theo 53,9775kg ma túy tổng hợp. Theo kết quả giám định của Viện Khoa học hình sự Bộ Công an, đây là loại ma túy tổng hợp có hàm lượng 12%, là loại mới nhất, nguy hiểm nhất tại Việt Nam lúc bấy giờ.

Sau chiến công đó, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì cho tập thể đơn vị; Huân chương Chiến công hạng Ba cho Thượng úy Phan Huy Hoàng, Đội trưởng Đội Vũ trang của đơn vị. Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tư lệnh BĐBP, UBND tỉnh Quảng Bình cũng tặng nhiều Bằng khen cho tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc.

Năm 2017, cũng là năm Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo giành nhiều thắng lợi trên mặt trận phòng chống tội phạm ma túy khi phối hợp với Phòng Phòng chống ma túy và tội phạm BĐBP Quảng Bình, Sở An ninh tỉnh Khăm Muộn (Lào) xác lập và triệt phá thành công 3 chuyên án gồm 532LV, 533LV, 535LV, bắt 7 đối tượng, thu giữ 69.000 viên ma túy tổng hợp cùng nhiều tang vật khác. Những chiến công nối tiếp chiến công như lời khẳng định của Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo sẽ không khoan nhượng, sẽ chặt đứt các đường dây vận chuyển ma túy xuyên quốc gia, ngăn chặn, đẩy lùi “cái chết trắng” vào Việt Nam...

50 năm trước, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã vượt rừng đến với những người lính Biên phòng và cho ra đời bài ca “đi cùng năm tháng”: “Đêm trên Cha Lo”. Ngày 12-9-2017, Thiếu tướng Đỗ Danh Vượng, Chính ủy BĐBP khi đến thăm và làm việc với Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cha Lo, xúc động nói rằng: “39 năm quân ngũ, tôi luôn ao ước được ngủ một đêm ở Cha Lo để cảm nhận bài hát mà thuở tân binh hay hát. Giờ đến đây, tôi mới thấy những người lính nơi miền Tây Tổ quốc trong thực tế còn đẹp đẽ, anh dũng hơn trong bài hát của người nhạc sĩ tài hoa kia rất nhiều”...

Trúc Hà