Theo thông báo của Cố vấn an ninh Mỹ John Bolton ngày 5-5, nhằm đáp lại một số dấu hiệu đáng quan ngại và leo thang tại khu vực Trung Đông, Mỹ sẽ điều động tàu sân bay USS Abraham Lincoln và biệt đội máy bay ném bom tới Bộ Chỉ huy của Mỹ tại Trung Đông nhằm gửi thông điệp rõ ràng tới Iran rằng, bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào lợi ích của Mỹ và các nước đồng minh sẽ phải đối mặt với các bước đáp trả của Mỹ.Tuy nhiên, trong tuyên bố của ông John Bolton, hành động của Mỹ không phải để gây chiến với Iran mà nhằm chuẩn bị sẵn sàng đối phó với các cuộc tấn công có thể xảy ra do Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) phát động.

Mặc dù cả ông John Bolton và Bộ Quốc phòng Mỹ đều phủ nhận việc tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ tại khu vực trong trường hợp Iran có những hành động quân sự mới, nhưng trên thực tế, Mỹ đã triển khai đáng kể một số lực lượng hải quân, không quân và trên bộ tại Trung Đông. Chính quyền Mỹ từ lâu cáo buộc Iran thúc đẩy bất ổn trên toàn Trung Đông; bản thân ông John Bolton cũng là người lâu năm ủng hộ việc sử dụng lực lượng quân sự chống lại Chính phủ Tehran.

Cũng trong tuần qua, chính quyền Mỹ yêu cầu 8 nước (bao gồm cả Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ) ngừng nhập khẩu dầu mỏ của Iran hoặc không sẽ phải đối mặt với các lệnh trừng phạt của Mỹ. Mục tiêu của Mỹ là bóp nghẹt nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ của Iran và thay đổi chế độ chính trị của nước này.

Tháng trước, ông Donald Trump đã đưa IRGC vào danh sách các tổ chức khủng bố quốc tế của Mỹ; đồng thời áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế và du lịch đối với lực lượng này. Động thái của Mỹ đánh dấu lần đầu tiên một tổ chức quân sự chính thức của một quốc gia bị một quốc gia khác xác định là tổ chức khủng bố. Từ lâu, IRGC đã là cái gai trong mắt chính quyền Mỹ. Được thành lập từ năm 1979, IRGC đang giúp chính quyền Iran mở rộng phạm vi ảnh hưởng tại Iraq, Lebanon, Yemen và Syria. 

Sau động thái của Mỹ, Iran cũng đã trả đũa bằng hành động tương tự khi coi các lực lượng của Mỹ tại Trung Đông là lực lượng khủng bố.

Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế, các lệnh trừng phạt kinh tế được Tổng thống Donald Trump tái áp dụng sau khi Mỹ dỡ bỏ theo thỏa thuận hạt nhân hồi năm 2015, đang đẩy Iran rơi vào suy thoái và khiến tỷ lệ lạm phát lên gần 40%. Chính quyền Mỹ đang xem xét áp dụng các biện pháp trừng phạt mới đối với các tổ chức của châu Âu, Trung Quốc và Nga đang hợp tác với Iran trong việc chuyển đổi các cơ sở hạt nhân thành các dự án sản xuất hòa bình liên quan đến năng lượng.

Theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế, Iran vẫn đang tuân thủ theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và tự đưa ra các giới hạn nghiêm ngặt đối với chương trình hạt nhân của nước này. Nhưng chiến dịch gây áp lực của chính quyền Mỹ đang thổi bùng các hành động đáp trả từ phía những đảng phái chính trị cứng rắn của Tehran. 

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang chơi ván bài nguy hiểm đối với Iran, những tính toán sai lầm có thể tăng nguy cơ ảnh hưởng đến nền kinh tế, quân sự của cả hai nước. Các chuyên gia nhận định, cả Mỹ và Iran cần thiết lập kênh trao đổi để giải quyết những xung đột tiềm ẩn hiện nay.

Hà Thu