Biên phòng - Trong căn bếp nhỏ của má lúc nào cũng có sẵn vại rau dưa đầy ắp. Dưa muối chua là món ăn không thể thiếu trong bữa ăn ở nhà tôi hồi đó. Phần vì nhà nghèo nên má muối dưa chua ăn cho tiết kiệm, phần nữa vì dưa chua là món khoái khẩu của cả nhà, bữa ăn nào không có y như rằng, ai cũng thấy thiêu thiếu một điều gì đó rồi nhớ, thèm.
Tôi nhớ mùa cải bẹ, cây nào cây nấy bẹ to như bàn tay, mập mạp. Đợi cải già, má khom lưng ra vườn thu hoạch. Má nói, cải già muối dưa ăn sẽ giòn, lại để được lâu, không bị lủng. Cải bẹ má nhổ cả gốc, giũ đất thật sạch rồi phơi sân cho héo. Tay má thoăn thoắt, nhẹ nhàng cắt gốc, giũ từng bẹ cải sạch loáng dưới vòi nước rồi cắt thành khúc cho vào vại sành muối với nước sôi để nguội pha muối hạt. Để dưa cải thêm vị đằm, nồng, má cho vào vài ba lát ớt, chút giềng, tỏi. Đợi chừng hai, ba ngày là có món dưa cải thơm ngon khó cưỡng.
Mâm cơm dọn ra, đám con quây quần bên má, “đắm đuối” bên món dưa cải vàng ươm, thơm thơm, chua chua, giòn rụm. Nhất nữa gặp đúng ngày trời mát mẻ, se se lạnh thì nồi cơm sạch veo trong chốc lát. Nhà nghèo ăn dưa muối chua là chủ yếu, nhưng cũng có hôm bữa ăn cải thiện thêm chút cá mọn, vài ba miếng thịt lợn. Cứ tưởng cá, thịt sẽ làm lu mờ đi món dưa muối chua, nhưng không, cá, thịt mới chính là món mà bị anh em chúng tôi phớt lờ. Má nhìn đàn con mắt tròn, mắt dẹt ngạc nhiên. “Tụi bây chê cá, thịt phải hông? Không ăn lần sau má khỏi mua nữa nghen”. Đâu phải chúng tôi chê cá, thịt đâu cơ chứ. Mà bởi vì dưa má muối quá ngon nên mới đắm đuối, quên luôn thức ăn khác.
Không chỉ có cải bẹ, má sáng tạo học hỏi muối thêm nhiều loại rau khác. Như cọng rau môn (bạc hà), thường ngày tôi nghĩ nó chỉ làm được món rau phụ trợ trong bát canh riêu cua mà không ngờ nó cũng có thể muối dưa được. Má nói dưa môn là món của người miền Trung, một lần má về nhà bà con chơi thấy món dưa môn chua ưng quá, nên má học làm. Cọng môn má rửa sạch, cắt khúc vừa ăn, phơi dưới nắng cho héo rồi bóp với muối, tỏi, ớt, lá chanh thái chỉ. Chưa đến hai ngày là cọng môn đã chua và có thể ăn được. Ăn dưa môn sần sật, dìu dịu chua, quyện với vị cay nồng của tỏi, ớt, gừng và thơm lá chanh như thấy được cả hương đồng gió nội hòa vào nhau. Dân dã và bình yên làm sao!
Món dưa môn nấu canh chua với cá lóc, cá sặc, cá rô đồng ngon khỏi chê. Vị chua của dưa môn cộng với vị ngọt lừ của cá, thêm chút cay cay của trái ớt hiểm, thơm thơm của lá ngò gai xanh xanh. Mùa điên điển về, má hái dăm ba cọng bông điên điển thả vào bát canh chua. Bát canh ngập tràn sắc vàng, phảng phất mùi vị đặc trưng, vị giác lẫn thị giác được kích thích, thèm thuồng. Lần này, đám con của má ăn hết sạch veo, không chừa lại một thứ gì. Má nhoẻn miệng, mắt tràn ngập vết chân chim cười hạnh phúc. Mâm cơm chỉ có thế thôi nhưng lại luôn gợi nhớ cho những đứa con quê lớn lên khi đi xa lại rưng rức mỗi khi nhớ về.
Rồi ngay cả rau muống má cũng muối chua. Rau muống muối chua má chỉ muối cọng to, không lấy lá. Má nói, muối cọng môn hay cọng muống nhanh hơn muối dưa, cà. Vì chỉ cần ngâm rau đã bóp sẵn trong hỗn hợp nước muối, đường, giấm, ớt, tỏi, trong ngày là có thể ăn được. Dưa chua rau muống ăn lạ miệng, ngai ngái nhưng cũng thú vị không kém.
Cứ tưởng món dưa chua ngày ấy chỉ có người nghèo mới ăn, nhưng bây giờ nó lại trở thành món ăn được xếp hàng đầu trong thực đơn của những nhà hàng sang trọng, khách sạn đắt tiền phục vụ thực khách. Phải chăng, khi đủ đầy, con người có xu hướng tìm về món ăn dân dã mà không cần lo lắng phải giảm cân? Cũng có thể những người con xa quê muốn hoài niệm, gợi nhớ món ăn thương nhớ trong mâm cơm gia đình ngày xưa như tôi, như bạn những người sinh ra ở quê?
Tuổi thơ của tôi là những ngày sống ở quê hạnh phúc, dẫu có khoảng thời gian trải qua nghèo đói, vất vả. Mỗi lần nhắc lại món dưa muối, lòng tôi lại rưng rưng nhớ má, nhớ ngày xưa vô cùng.
Tản văn Tăng Hoàng Phi
