50 năm sau chiến tranh, địa danh Khe Sanh - Hướng Hóa - Quảng Trị được nhắc đến không chỉ nổi tiếng trong chiến đấu và chiến thắng giặc Mỹ, mà còn bởi sự hồi sinh nhanh chóng và vững bước đi lên trong phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ đổi mới. Màu xanh không chỉ trở lại mà còn vô cùng xanh tốt, trải dài khắp nơi. Thành quả ấy, không thể không nhắc đến sự hỗ trợ đồng hành của nhiều tổ chức, đoàn thể trong và ngoài nước, trong đó có PTVN.

PTVN là tổ chức phi chính phủ đầu tiên của Hoa Kỳ được Chính phủ Việt Nam cấp phép hoạt động trong lĩnh vực khắc phục hậu quả chiến tranh tại tỉnh Quảng Trị, trong 20 năm qua (1995-2015), PTVN đã triển khai nhiều dự án, góp phần thúc đẩy quan hệ hiểu biết, hữu nghị và hợp tác giữa nhân dân hai nước Việt - Mỹ. 

Bắt đầu từ ý tưởng của một bà mẹ Mỹ có con trai hy sinh tại chiến trường Việt Nam năm 1969, PTVN được thành lập từ năm 1995, với tiêu chí hoạt động là xây dựng mối quan hệ hữu nghị với người dân tỉnh Quảng Trị vì hòa bình hợp tác và đổi mới. Cũng giống như nhiều tổ chức phi chính phủ khác, PTVN đã chọn Quảng Trị - tỉnh có diện tích đất đai bị ô nhiễm bom mìn lớn nhất cả nước với tỷ lệ 83%, để thực hiện công việc khắc phục hậu quả chiến tranh.

Vào thời điểm PTVN đến Quảng Trị (năm 1996), hậu quả chiến tranh còn rất nặng nề với bom mìn, vật liệu nổ còn sót lại ở nhiều vùng đất. Quảng Trị là địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ cuộc chiến tranh. Lượng bom mìn rải xuống mảnh đất này nhiều và trải rộng thành nhiều tầng lớp. Trung bình mỗi mét vuông đất ở Quảng Trị có khoảng 60kg bom mìn và rất nhiều trong số đó chưa phát nổ. Mặc dù chiến tranh đã lùi xa nhiều thập kỷ qua, song vẫn còn nhiều người dân, trong đó có trẻ em bị chết bởi bom mìn.

Các hoạt động của PTVN trong hơn 20 năm qua đã góp phần tích cực vào việc khắc phục hậu quả chiến tranh, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội và xóa đói giảm nghèo của địa phương, đồng thời góp phần là cầu nối hữu nghị giữa bạn bè quốc tế và người dân Quảng Trị.

Trong lĩnh vực rà phá và xử lý bom mìn, vật liệu nổ, chủ yếu là phục vụ kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. Đến nay, tổng diện tích rà phá trên 368 ha với tổng số bom mìn/vật liệu nổ tìm được và hủy là hơn 102.138; tổng ngân sách tài trợ trong lĩnh vực này khoảng 4 triệu USD. Từ việc có 50 người bị tai nạn bom mìn mỗi năm xuống còn 10 người/năm (sau 10 năm) và 2 năm trở lại đây còn khoảng 2-3 người/năm. Quảng Trị đang xây dựng mô hình hướng đến là địa phương không còn tai nạn do bom mìn xảy ra với sự giúp đỡ của PTVN và các tổ chức phi Chinh phủ khác.

PTVN cũng là một trong những tổ chức phi Chính phủ đầu tiên triển khai các hoạt động giáo dục nguy cơ bom mìn cho người dân địa phương, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.  Đồng thời hỗ trợ trực tiếp cho 215 nạn nhân bom mìn và gia đình; 1.600 học bổng cho các nạn nhân bom mìn và con em nạn nhân bom mìn, hơn 250 hộ gia đình được vay vốn tín dụng.

Một nét khác biệt giữa PTVN với các tổ chức hành động bom mìn khác là PTVN đồng thời thực hiện các hoạt động hỗ trợ phát triển (xây dựng, trồng cây, phát triển nông nghiệp…) sau rà phá.  Nhất là, hàng năm có rất nhiều tình nguyện viên, sinh viên Hoa Kỳ đến Việt Nam, cựu chiến binh và các quan chức ngoại giao đến Quảng Trị để giúp đỡ nhân dân, hàn gắn lại vết thương chiến tranh.

PTVN cũng tổ chức được 12 trại hè giáo dục nhận thức bom mìn, xuất bản 3 cuốn sách tập hợp các bài viết về phòng tránh bom mìn với hơn 125.000 người tham gia. Hỗ trợ trực tiếp 215 nạn nhân bom mìn và gia đình, 1.600 học bổng cho các nạn nhân bom mìn và con em nạn nhân bom mìn, hơn 250 hộ gia đình được vay vốn tín dụng...

Ngoài ra đã đưa các tình nguyện viên, cựu chiến binh, sinh viên Hoa Kỳ đến Việt Nam và các quan chức ngoại giao (thứ trưởng, đại sứ…), hàn gắn vết thương chiến tranh, cùng người dân Quảng Trị xây dựng tình hữu nghị và trồng cây trên những mảnh đất đã được rà phá. 20 năm qua, PTVN đã tổ chức được 55 chuyến viếng thăm hữu nghị với 716 người tham gia, trồng hơn 43.740 cây xanh.  

Tại buổi gặp mặt của UBND tỉnh Quảng Trị và PTVN vào ngày 2/1 vừa qua, bà Jerilyn Brusseau, đồng sáng lập PTVN đã đánh giá cao sự hỗ trợ, hợp tác giữa tỉnh Quảng Trị với PTVN trong các hoạt động nhằm khắc phục hậu quả chiến tranh và mong muốn thời gian tới, mối quan hệ hợp tác đó sẽ ngày càng chặt chẽ, phát triển.

Ông Hoàng Nam, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị mong muốn, trong thời gian tới, PTVN tiếp tục hợp tác, hỗ trợ tỉnh Quảng Trị triển khai và mở rộng các dự án, đồng thời tiếp tục có những hoạt động hợp tác với tỉnh nhằm hướng đến mục tiêu phấn đấu năm 2025, Quảng Trị trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước an toàn và không có bom mìn.

Nguyên Thanh