Ấp ủ đã lâu qua những năm chống đại dịch, giữa tháng 3/2023, nhóm cán bộ y tế Hà Nam và một số bạn đã có chuyến đi thiện nguyện thật ý nghĩa tới vùng đất xa xôi nhất của miền Bắc. Chuyến đi đã để lại nhiều cung bậc cảm xúc với những dấu ấn tốt đẹp trên hành trình đi đến vùng đất ngã ba biên, nơi cực Tây của Tổ quốc.

Trường Tiểu học Leng Su Sìn bỗng nhộn nhịp hẳn khi chiếc xe của đoàn dừng giữa sân. Những khuôn mặt trẻ thơ háo hức với ánh mắt tròn xoe, những cánh tay bé xíu chỉ trỏ khi thấy chiếc xe “khổng lồ”… Nhìn ngôi trường khang trang giữa rừng xanh thẳm, ai nấy cũng ấm lòng. Tuy nhiên, mặc dù đã được Đảng, Nhà nước quan tâm, đầu tư thì biên cương vẫn là nơi gian khó nhất. Nhận chiếc máy giặt từ đoàn, cô Nguyễn Minh Hồng, Hiệu trưởng nhà trường bùi ngùi: “Từ nay, các thầy cô giáo không phải mỏi tay giặt quần áo cho các cháu. Hằng ngày, ngoài việc dạy học, các thầy cô còn như người mẹ thứ hai chăm lo cho lũ trẻ, từ ăn uống, vui chơi, giáo dục kỹ năng sống, đặc biệt là lúc các cháu “trái gió, trở giời”.

Theo cô Đào Thị Thoa, Tổ trưởng nữ công: “Vùng cao cái gì cũng thiếu, việc tìm hiểu văn hóa, cập nhật thông tin là rất khó khăn, Đoàn hỗ trợ thư viện gần nghìn đầu sách, một cái ti vi để thầy trò cập nhật thông tin sau những giờ học là vô cùng thiết thực”.

14 năm qua kể từ ngày nhen nhóm chuyến thiện nguyện đầu tiên lên Mà Sa Phìn (Lào Cai), Nguyễn Hồng Việt không nhớ nổi mình đã đi bao nhiêu chuyến, nhưng với anh thì đây là chuyến đi có nhiều “kỷ lục” nhất: Số tình nguyện viên đông nhất, đi xa nhất và quyên góp được nhiều quà nhất, như: 2 ti vi 55 inch, 1 máy gặt 22kg và các nhu yếu phẩm cho trường, cùng 500 suất quà cho các em học sinh. Cầm danh mục thuốc trên tay, bác sĩ Trần Đình Đức phấn khởi: “Chuyến đi này nhận được sự chung tay của các tổ chức vượt xa dự kiến ban đầu, chỉ tính riêng tiền thuốc thôi cũng trị giá 210 triệu đồng”.

Trưởng đoàn Lê Thanh Hội, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Hà Nam trải lòng: “Phần quà chỉ trị giá hơn trăm triệu đồng, không thể làm các em hết khó khăn, song, đây là tình cảm của cộng đồng động viên các em và những con người ở mảnh đất cực Tây nơi “phên giậu” Tổ quốc”.

Tại sân trường, từng tốp học trò xúm lại quây quanh bên các tình nguyện viên. Nâng niu cành ban trắng trên tay, Quỳnh Hường, một tình nguyện viên “thế hệ 2K” trẻ nhất đoàn chăm chú nghe lũ trẻ thi nhau kể chuyện. Thì ra, ở xứ sở này, khái niệm "nhà giàu" trong mắt tụi nhỏ ngây thơ đến lạ, chỉ là bố mẹ của bạn này đi làm công nhân ở nơi xa, nhà bạn kia bán tạp hóa, hay bố mẹ bạn nọ làm giáo viên...

Đặc biệt, trên các cung đường ở Leng Su Sìn, ai cũng ấn tượng với những đứa trẻ, chỉ cần thấy người lớn là "con chào cô, chú", nhiều đứa lớn lớn trông nghịch ngợm nhưng vẫn không quên những câu chào lễ phép. Chỉ là điều nhỏ thôi nhưng ai cũng thấy ấm lòng, thấu hiểu được sự dạy dỗ nhọc nhằn của các thầy cô giáo và tấm lòng mến khách của những con người nơi đây.

Dạy ở Trường tiểu học Leng Su Sìn, có nhiều thầy cô là người dưới xuôi và các tỉnh khác. Cô Hiệu trưởng Nguyễn Minh Hồng là người quê “chị Hai năm tấn” lên gắn bó với sự nghiệp giáo dục vùng cao đã hơn hai chục năm. Cô ngậm ngùi: “Bám trụ lâu năm trên mảnh đất xa xôi này, lúc đầu cũng nhớ nhà, nhớ quê lắm. Trong trường, có rất nhiều thầy cô giáo bỏ lại con thơ ở quê nhà, hằng ngày dạy dỗ, đem tình yêu thương chăm sóc những đứa trẻ ở bản nghèo xa lắc. Rồi, tình yêu trò cứ ngấm dần, ngấm dần như chất men làm nỗi khắc khoải nhớ quê cũng vơi dần theo năm tháng. Lâu dần, mảnh đất Leng Su Sìn thành quê hương thứ hai lúc nào không biết”.

Sự cách trở bởi cả địa lý và địa hình, mà theo thầy Lò Văn Biên, Phó Hiệu trưởng nhà trường thì: “Chuyện về xuôi luôn là một điều xa xỉ với chúng tôi. Có cô giáo nghe tin bố mất mà chẳng thể kịp về quê tiễn bố ra đồng”. Nhấp một ngụm trà đặc sánh, thở khà một cái, thầy Phạm Văn Phong, Tổng phụ trách Đội tếu táo: “Quê em ở tận Chương Mỹ, Hà Nội. Em lên đây hơn chục năm rồi, gắn bó không về nên nhiều lần vợ “dọa” bỏ, anh ạ”. Bông đùa thôi, nhưng nghe sao vẫn thấy khóe mắt cay cay.

Phòng khám đa khoa khu vực Leng Su Sìn đông nghịt, nét hân hoan hiện rõ trên từng khuôn mặt người dân. Trong phòng, các bác sĩ của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Nam vẫn miệt mài khám bệnh, ân cần hỏi han và tư vấn cho từng cụ. Mỗi bàn khám lại có thêm một cán bộ để “phiên dịch”, bởi theo bác sĩ Trần Đình Đức: “Nhiều cụ nói không rõ tiếng Kinh nên chúng tôi rất khó khăn trong giao tiếp”. Đỡ một cụ già trên 80 tuổi ngồi xuống ghế, bác sĩ Nguyễn Đức Uyên nhẹ nhàng tư vấn qua “phiên dịch viên” người bản địa, anh chia sẻ: “Khám cho người vùng cao, chúng tôi chu đáo hơn, do bất đồng ngôn ngữ và họ ít được tiếp cận y tế”. Bác sĩ Trịnh Văn Hùng miệt mài khám cho từng cháu nhỏ, mồ hôi dính bệt cả áo blu.

Theo trưởng đoàn Lê Thanh Hội: “Thời gian ngắn ngủi quá nên đoàn chỉ khám được cho hơn 200 người, trong đó, tập trung chủ yếu vào các đối tượng người cao tuổi”. Phó Chủ tịch UBND xã Chang A Khày bùi ngùi: “Cả xã gần 4 nghìn nhân khẩu thì có đến 85% dân số là người Mông. Với một xã có đến 70% số hộ nghèo và cận nghèo thì sự quan tâm của các anh (đoàn thiện nguyện-PV) như thế này rất có ý nghĩa”... Phòng bên, dược sĩ Võ Thị Hiền và Lê Thị Mơ vẫn thoăn thoắt dán liều lượng lên từng vỉ thuốc, hướng dẫn tỉ mỉ cách dùng thuốc cho bệnh nhân và cả người nhà đi cùng.

Phòng khám nằm trên mỏm đồi cao, nhìn xuống con đường ngoằn ngoèo như con rắn trườn qua các kẽ núi, gió thổi thông thống từ thung lên, se lạnh. Nhẹ nhàng bế, xoay người cho cụ già trên 70 tuổi, bác sĩ Bùi Văn Hiệu (Trưởng phòng Y tế huyện Thanh Liêm, Hà Nam) hổn hển: “Siêu âm cho đa số người cao tuổi nên mình phải hỗ trợ nhiều. Nhiều cụ bảo quay trái thì họ lại quay phải, nói nhiều nên... mình ra tay hỗ trợ luôn cho nhanh”. Vượt gần 20km để đến khám bệnh, bà Ma Thị Do, bản Cà Là Pá chia sẻ: “Tôi rất vui vì được khám bệnh, lại còn được cán bộ y tế cho thuốc nữa. Cám ơn bác sĩ nhiều lắm”. Cầm bọc thuốc to đùng trên tay, bà Vàng Go Mé, bản Phứ Ma hồ hởi: “Trước kia khám tại nhà, hôm nay ra đây được cán bộ y tế xoa bụng nhiều lắm (siêu âm ổ bụng-PV), lại còn cho thuốc nữa, cám ơn cán bộ rất nhiều!”.

Thạc sĩ Nguyễn Danh, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Mường Nhé tâm sự với chúng tôi nhiều câu chuyện gian nan của y tế vùng cao. Anh trăn trở: “Đường sá xa xôi, hiểm trở, nên người dân ít khi chủ động đi khám. Cách tỉnh lỵ trên 200km nên việc chuyển tuyến cũng khó khăn nên khi người dân đi khám thì bệnh đã trở nặng. Đặc biệt, tình trạng sinh nở tại nhà vẫn thường xuyên diễn ra nên rủi ro cao, do vậy, vai trò y tế cơ sở vô cùng quan trọng trong việc tiếp cận, vận động người dân thực hiện công tác tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sau sinh và phòng dịch”.

Đêm. Ánh lửa trại vẫn rừng rực cháy giữa sân trường, sáng rực cả khoảng trời. Những điệu múa xòe, múa sạp cứ rộn ràng hòa lẫn lời ca tiếng hát vang lên trong không gian tĩnh mịch giữa núi rừng… Trong những câu chuyện dài là hình ảnh những người cán bộ y tế, những người thầy thắp lửa ở cực Tây của Tổ quốc cứ đọng mãi trong ký ức các tình nguyện viên. Ngoài kia, ban vẫn nở những bông hoa trắng muốt, tinh khôi vươn lên khoe sắc trong gió sương khắc nghiệt giữa núi rừng nơi mảnh đất cực Tây.

Bút ký: Thanh Hội