Từ khi Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được UNESCO ghi danh trong danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, lãnh đạo tỉnh Phú Thọ đặc biệt quan tâm đến việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản này. Tỉnh Phú Thọ đã cam kết thực hiện chương trình hành động với những chính sách cụ thể nhằm bảo vệ sức sống, sự lan tỏa rộng rãi của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ.

Theo các tư liệu lịch sử và thống kê của các nhà nghiên cứu, trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam hiện có 1.417 địa điểm có di tích thờ cúng các Vua Hùng và các nhân vật liên quan đến thời đại Hùng Vương. Riêng tỉnh Phú Thọ hiện có 345 di tích thờ cúng Hùng Vương và các nhân vật thời Hùng Vương (trong đó có 96 phế tích). Tỉnh Phú Thọ đã kết hợp đầu tư của Nhà nước với việc tăng cường huy động các nguồn lực xã hội để bảo vệ các tập quán xã hội, nghi lễ và quan tâm tu bổ, tôn tạo, phục hồi gần trăm di tích thờ Hùng Vương ở các xã vùng ven Khu di tích lịch sử Đền Hùng và trên địa bàn tỉnh.

Sự thành công lớn nhất trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương chính là ý thức nguồn cội của hàng triệu người dân đất Việt. Sau khi Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được UNESCO vinh danh, lượng khách hành hương về Đền Hùng thắp hương bái Tổ ngày càng tăng. Đây là minh chứng cho sức sống và sự lan tỏa mạnh mẽ của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.

Cùng với lễ hội Đền Hùng, hàng trăm lễ hội có thực hành Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ được nhân dân tổ chức thường xuyên, tiêu biểu như: lễ hội đình Hùng Lô (xã Hùng Lô, thành phố Việt Trì); lễ hội làng He (thị trấn Hùng Sơn, huyện Lâm Thao); lễ hội làng Hạ Bì Hạ (xã Xuân Lộc, huyện Thanh Thủy); lễ hội đình Ngọc Tân (xã Ngọc Quan, huyện Đoan Hùng); Lễ hội đình Khổng Tước (xã Phượng Vĩ, huyện Cẩm Khê)...

Để bảo tồn và phát huy giá trị Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ trong thời gian qua, Khu di tích lịch sử Đền Hùng đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch hàng năm xây dựng kịch bản tổ chức lễ dâng hương giỗ Tổ Hùng Vương ngày mùng 10 tháng 3 (âm lịch) thành lễ hội lớn của cả nước; kịch bản nghi lễ tổ chức Lễ dâng hương tại Khu di tích lịch sử Đền Hùng của 13 huyện, thị, thành trong tỉnh nhân dịp giỗ Tổ Hùng Vương; hướng dẫn, nhắc nhở đồng bào, du khách thực hành nghi lễ Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương theo đúng phong tục truyền thống; xây dựng 1 ngân hàng dữ liệu về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại Khu di tích lịch sử Đền Hùng, thường xuyên cập nhật để lưu trữ các thông tin được sưu tầm, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Bảo tàng Hùng Vương, tỉnh Phú Thọ và Bảo tàng chuyên đề thuộc Khu di tích lịch sử Đền Hùng thường xuyên tổ chức trưng bày chuyên đề về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương phục vụ đông đảo các đối tượng tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu về di sản.

Bên cạnh đó, Khu di tích lịch sử Đền Hùng được Đảng và Nhà nước quan tâm một cách toàn diện. Đáng chú ý là quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ đến năm 2025 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Đảm bảo thực hiện quy hoạch không gian thờ cúng Hùng Vương theo pháp luật hiện hành. Các công trình trong Khu di tích ngày càng được mở rộng, tạo nên không gian cảnh quan rộng rãi, thoáng mát, trang nghiêm của thế giới tâm linh phục vụ cộng đồng hành hương về lễ Tổ, được đồng bào trong và ngoài nước ghi nhận, đánh giá cao. Khu di tích lịch sử Đền Hùng đã phối hợp với Viện Nghiên cứu Hán Nôm điều tra, nghiên cứu nguồn thư tịch Hán Nôm như: sắc phong, ngọc phả, thần tích, văn bia... tại các di tích thờ Hùng Vương, danh tướng thời Hùng Vương trên địa bàn các tỉnh, thành phía Bắc.

Từ năm 2020 đến nay, do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, tất cả các lễ hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ chỉ tổ chức phần lễ, không tổ chức phần hội. Năm 2022, Ban tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương sẽ tổ chức phần lễ chính vào 2 ngày là mùng 6 và mùng 10-3 âm lịch, bao gồm: Lễ giỗ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân; Lễ dâng hương tưởng niệm Tổ Mẫu Âu Cơ và Lễ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng. Ngoài ra, còn có lễ dâng hương của các xã, phường, thị trấn; các huyện, thị, thành... Về phần hội, sẽ tổ chức một số hoạt động liên quan đến Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương như: đánh trống đồng; đâm đuống; trình diễn hát Xoan làng cổ; múa rối nước; bơi chải truyền thống; hội thi gói nấu bánh chưng, giã bánh giầy; chương trình nghệ thuật phục vụ Lễ hội Đền Hùng...

Sau 10 năm Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, tỉnh Phú Thọ và các ngành, các cấp từ Trung ương đến địa phương đã nỗ lực có nhiều biện pháp cụ thể nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di sản. Từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên đến Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là sự kết tinh và phát triển các giá trị đạo đức, văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Việt Nam; là sức mạnh cội nguồn, quy tụ được sự đoàn kết các thế hệ người dân Việt Nam sinh sống ở mọi miền đất nước, kể cả kiều bào ta ở nước ngoài tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Quách Thị Sinh