Xuất phát từ vị trí, vai trò, tầm quan trọng đặc biệt của biên giới quốc gia và quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia; Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng và tạo điều kiện cho lực lượng nòng cốt, chuyên trách quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Điều đó được thể hiện trong đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước; trong đó, tại Điều 5, Pháp lệnh BĐBP năm 1997 đã chỉ rõ: “BĐBP có nhiệm vụ quản lý, bảo vệ đường biên giới quốc gia, hệ thống dấu hiệu mốc quốc giới; đấu tranh ngăn chặn các hành vi xâm phạm lãnh thổ biên giới, vượt biên, vượt biển, nhập cư, cư trú trái phép, khai thác trộm tài nguyên và những hành vi khác xâm phạm đến chủ quyền, lợi ích quốc gia, an ninh, trật tự, gây hại đến môi trường ở khu vực biên giới; chủ trì, phối hợp với các ngành, địa phương trong hoạt động quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia và duy trì an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở khu vực biên giới đất liền, các hải đảo, vùng biển và các cửa khẩu”.

Pháp lệnh BĐBP được ban hành, một lần nữa thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với lực lượng BĐBP, với nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia. Theo đó, BĐBP luôn chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, địa phương, các lực lượng ở khu vực biên giới thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị được giao, cụ thể:

Các đơn vị BĐBP đã tiến hành đồng bộ các biện pháp công tác quản lý, bảo vệ biên giới; chủ trì, phối hợp với lực lượng Công an, dân quân, tự vệ, các ban, ngành, đoàn thể địa phương và quần chúng nhân dân ở khu vực biên giới tổ chức tuần tra, kiểm soát bảo vệ vững chắc hệ thống đường biên, mốc quốc giới, dấu hiệu đường biên giới; đấu tranh có hiệu quả với mọi hành vi xâm phạm chủ quyền, lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, đảm bảo giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Đồng thời, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ phân giới, cắm mốc, phục vụ phân giới, cắm mốc trên các tuyến biên giới; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác và phát triển.

BĐBP cũng đã chủ động phối hợp với các lực lượng như: Công an, Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư, Cảng vụ, Quản lý thị trường... duy trì an ninh, trật tự khu vực biên giới, cửa khẩu; kiểm tra, kiểm soát các hoạt động xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu; kịp thời phát hiện, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm, nhất là tội phạm về an ninh quốc gia, ma túy, mua bán người, buôn lậu, buôn lậu có vũ trang, gian lận thương mại... BĐBP chủ trì tổ chức và phối hợp với các lực lượng đấu tranh thành công với nhiều vụ án xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, buôn lậu, gian lận thương mại, mua bán, vận chuyển, tàng trữ các chất ma túy... Trong cuộc đấu tranh giữ gìn an ninh, trật tự đầy cam go và quyết liệt đó, cán bộ, chiến sĩ BĐBP đã lập được nhiều chiến công vang dội, nhiều đồng chí là “khắc tinh” của các loại tội phạm ở khu vực biên giới; nhưng cũng đã có những hy sinh, mất mát không thể kể hết.

Các đơn vị BĐBP còn tích cực, chủ động thực hiện tốt chức năng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương xây dựng, củng cố hệ thống chính trị cơ sở, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Thực hiện Chỉ thị 01/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ “Về việc tổ chức phong trào toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”, BĐBP các tỉnh, thành phố đã có nhiều cách làm hay, sáng tạo, phát huy được tinh thần trách nhiệm của từng cá nhân trong phong trào xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đến nay, trên các tuyến biên giới đã thành lập và duy trì 1.513 tổ tự quản/53.543 hộ gia đình và 96.079 cá nhân đăng ký tham gia tự quản 4.201km đường biên, 3.160 mốc quốc giới, 111 công trình biên giới; 3.094 tổ tàu thuyền an toàn. Ngoài ra, còn có các mô hình tiêu biểu như: Họ đạo gương mẫu; Tiếng kẻng vùng biên; Thôn xóm bình yên, gia đình hòa thuận; Buôn làng không có người vượt biên trái phép; Gia đình người Mông văn hóa; mô hình tự quản trong đồng bào có đạo... Các phong trào, mô hình đã phát huy được hiệu quả, làm thay đổi và nâng cao nhận thức cũng như niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, xác định tốt trách nhiệm công dân, tự giác tham gia các phong trào bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ, giữ gìn an ninh, trật tự, tạo sức mạnh tổng hợp trong xây dựng, quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia.

Bên cạnh đó, BĐBP còn chủ động thực hiện tốt công tác đối ngoại biên phòng, tham mưu cho địa phương thực hiện tốt đối ngoại nhân dân; xây dựng mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa chính quyền, nhân dân và lực lượng bảo vệ biên giới với các nước láng giềng. Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng của nước láng giềng trong tuyên truyền, vận động nhân dân hai bên biên giới chấp hành chính sách, pháp luật, bảo vệ đường biên, mốc giới, dấu hiệu đường biên giới quốc gia; duy trì có trật tự các hoạt động lưu thông biên giới; kịp thời phát hiện, đấu tranh với mọi hành vi vi phạm của các loại đối tượng; tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động phát triển kinh tế, xã hội; phối hợp chặt chẽ trong nắm, trao đổi tin tức, tình hình, chủ động bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới từ sớm, từ xa; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, hợp tác, cùng phát triển.

Thực tiễn công tác quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia của BĐBP cho thấy, trong từng thời kỳ cách mạng của đất nước, tình hình trên các tuyến biên giới đất liền, vùng biển, đảo luôn đặt ra những vấn đề cấp thiết, nhất là việc thực hiện nhiệm vụ chủ trì duy trì an ninh, trật tự ở khu vực biên giới, cửa khẩu, địa bàn phức tạp, khó khăn, gian khổ, chịu nhiều yếu tố tác động cả bên trong lẫn bên ngoài, đặc biệt là các yếu tố có liên quan đến chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền quốc gia trên các vùng biển, an ninh biên giới quốc gia. Song, BĐBP luôn xác định rõ vai trò, trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, biên giới quốc gia, giữ vững an ninh, trật tự ở khu vực biên giới.

Thời gian tới, lợi dụng chính sách mở cửa, thu hút đầu tư, du lịch của Nhà nước ta, các đối tượng thù địch, phản động vẫn tiếp tục tăng cường hoạt động chống phá thông qua các tổ chức phản động lưu vong, phản động lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, lợi dụng những vấn đề tồn đọng về biên giới, lãnh thổ để tạo ra các “điểm nóng”, kích động gây rối, gây bạo loạn ở khu vực biên giới; các yếu tố an ninh phi truyền thống, tội phạm xuyên quốc gia, xuyên biên giới, di cư tự do, dịch bệnh (điển hình là đại dịch Covid-19 vừa qua); tình hình tội phạm ma túy, buôn lậu, gian lận thương mại, mua bán người, chất nổ, chất cháy...

Những vấn đề này có tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định về chính trị, độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, trật tự an toàn xã hội ở khu vực biên giới, biển, đảo. Tuy nhiên, trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào, BĐBP vẫn luôn chủ động, chủ trì phối hợp với các lực lượng nắm chắc mọi diễn biến tình hình, đấu tranh có hiệu quả với mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch và hoạt động vi phạm pháp luật của các loại tội phạm; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên khu vực biên giới, biển, đảo.

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, BĐBP luôn xác định rõ vai trò, trách nhiệm, tổ chức tiến hành đồng bộ các biện pháp công tác biên phòng để quản lý, bảo vệ biên giới. Thực tiễn trải qua hơn 61 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, do tính chất đặc điểm, nhiệm vụ, BĐBP có 28 năm thuộc Bộ Công an, hơn 33 năm thuộc Bộ Quốc phòng; nhưng dù ở Bộ Công an, hay Bộ Quốc phòng, BĐBP luôn khẳng định rõ vị trí, vai trò là lực lượng nòng cốt, chuyên trách trong quản lý, bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, bảo đảm tình hình an ninh, trật tự trên các tuyến biên giới, vùng biển; xứng đáng với sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước, sự tin cậy, yêu mến của chính quyền, đồng bào các dân tộc ở khu vực biên giới và nhân dân cả nước.

Tiến sĩ Hà Văn Long