Một "anh Tây" trung tuổi, sau khi hít hà bát rượu thóc, mắt sáng lên, ra điều phấn khích trước bữa tiệc mà mình đã đóng góp một tay nấu nướng. Tôi hỏi ông Lý Đức Tô - chủ nhà: "Tây cũng thích những món truyền thống của dân tộc mình?". Ông cười tự tin: "Tây khác gì mình, hợp khẩu là ngon tất!...".

Khách du lịch nước ngoài trong trang phục dân tộc Tày chụp ảnh kỷ niệm với dân bản.

Giản dị nhưng hấp dẫn

Nằm ven cung đường từ Hà Nội đi Bắc Mê và Cao Bằng (Km3-Quốc lộ 34), đường vào bản Tùy (xã Ngọc Đường, TP Hà Giang) quanh co men theo sườn núi thoai thoải, êm đềm và lãng mạn. Từ xa, đã thấy những nếp nhà sàn xinh xắn nằm rải rác bên những cánh rừng xanh ngắt. Trong bản hiện có rất nhiều hộ người dân tộc Tày làm du lịch theo mô hình homestay, nghĩa là khách ăn nghỉ, tham gia các sinh hoạt cùng gia chủ để khám phá về văn hóa địa phương.

Chúng tôi chọn nhà ông Lý Đức Tô, ở ngay đầu bản để lưu trú và tìm hiểu về phong tục, tập quán của người dân nơi đây. Chị Lý Thị Châm, con gái ông Tô, người đã được đào tạo cơ bản về chuyên ngành du lịch (chị Châm tốt nghiệp Cao đẳng Du lịch Hà Nội) cho biết, trong ngôi nhà truyền thống của gia đình đã chuẩn bị sẵn những tấm đệm, chăn màn để phục vụ du khách tới ăn nghỉ trong nhà. Thức ăn phục vụ du khách chủ yếu là những ẩm thực truyền thống của người Tày, được chế biến từ rau ngoài nương, cá dưới ao, gà lợn do nhà tự nuôi. Tất cả đều rất đơn giản nhưng lại gây ấn tượng sâu sắc với du khách. "Qua những bữa cơm như thế, giữa du khách và người dân như gần gũi và hiểu nhau hơn. Đồng thời, du khách cũng có thể thấy rõ hơn cuộc sống bình dị, chân chất của đồng bào dân tộc địa phương..." - Chị Châm nhấn mạnh. Cũng theo chị Châm, ở bản Tùy, bình quân mỗi ngày các gia đình đón từ 3 - 5 lượt khách. Dịp cuối tuần hay ngày lễ, con số đó có thể tăng lên gấp nhiều lần. Điều đặc biệt trong cách làm du lịch của người dân bản Tùy là ở chỗ họ đã sáng tạo ra những "tua" du lịch độc đáo là dạy khách du lịch cách chế biến những món ăn truyền thống của người Tày hay tổ chức các chuyến dã ngoại bằng xe đạp giúp du khách khám phá các bản người Tày, người Dao quanh vùng...

Bà Lô Thị Tiên chuẩn bị chỗ nghỉ cho khách du lịch.

Trong thời gian lưu lại bản Tùy, chúng tôi may mắn được mục sở thị một đoàn du khách Tây Ban Nha đang hào hứng chế biến món ăn mà ngay cả đối với người Việt Nam, thoạt nghe, đã thấy lạ lẫm như mảy nhưởng, nứa lảm, xôi ngũ sắc, khâu nhục... Trao đổi với chúng tôi, vị khách du lịch trẻ tuổi có tên là Amerigo Adverte, một thành viên trong đoàn trải lòng: "Thật là thú vị khi được trải nghiệm thực tế bằng cách tự nấu ăn các món ăn đặc trưng của người dân địa phương ngay trên nhà sàn, rồi sau đó, tự thưởng thức những món ăn do mình nấu...". Theo chàng thanh niên hồn hậu, dễ mến này, trong số các món ăn do bà Lô Thị Tiên, vợ ông Lý Đức Tô trực tiếp hướng dẫn, anh thích nhất món xôi ngũ sắc với các màu sắc hấp dẫn như đỏ tươi, đỏ thẫm, vàng, nâu, tím. "Đã từng có mặt tại nhiều nước trên thế giới, nhưng đến xứ sở này, tôi mới được biết những màu sắc của món ăn được tượng trưng cho các yếu tố tạo nên vũ trụ theo quan điểm của người phương Đông. Tôi sẽ không bao giờ quên hương vị hấp dẫn của món ăn ở đây cũng như sẽ luôn ghi nhớ rằng mình đã được trải nghiệm một tour du lịch giản dị nhưng đầy hấp dẫn ở Việt Nam..." - Anh Amerigo Adverte chia sẻ.

Mơ ước của người trong cuộc

Đi sâu vào bản Tùy, đến gia đình nào, chúng tôi cũng thấy trong nhà ngoài ngõ sạch sẽ, trước mỗi cổng đều có treo biển homestay, sẵn sàng đón khách. Theo chị Lý Thị Châm, do đã khá quen thuộc với việc du khách có thể đến bất cứ lúc nào nên mọi sinh hoạt của người dân ở bản Tùy vẫn diễn ra bình thường. Không có những lời mời chào vồn vã, nhưng cổng của những ngôi nhà luôn mở cùng tấm biển "homestay" đã thay lời. Chỉ cần hỏi gia chủ dăm ba câu, du khách sẽ nhận được câu trả lời với thái độ lịch sự và mến khách cùng những ánh mắt, nụ cười thân thiện, song còn vương chút e lệ vốn có của bà con vùng cao. "Người dân ở đây thật hồn hậu, chất phác, làm dịch vụ bằng cả tấm lòng rộng mở của mình chứ không chạy theo lợi nhuận. Cũng như những người trẻ ở thành phố chúng tôi, đa phần khách nước ngoài thích du lịch bản làng, tham quan phong cảnh và đi bộ, tìm hiểu văn hóa dân tộc, không coi trọng chỗ ăn, nghỉ lắm. Tất cả những yếu tố đặc thù này, hầu như các cơ sở làm du lịch ở bản Tùy đều đáp ứng tốt" - Anh Lê Ngọc Lâm, một du khách đến từ Hà Nội cho biết.

Hào hứng chuẩn bị các món ăn.

Quả như lời anh Lâm chia sẻ, đi khắp bản Tùy, chúng tôi nhận ra, không ít gia đình, dù không chuyên làm về du lịch song vẫn kê vài ba bộ bàn ghế ra trước hiên nhà để du khách có thể ghé qua, nghỉ ngơi ngắm nhìn phong cảnh. Đây chính là một điều đặc biệt trong cách làm du lịch tại đây. Bên cạnh đó, trong nhà các hộ dân đều được trang trí một số vật dụng tiêu biểu cho sản phẩm, nét sinh hoạt văn hóa của các dân tộc Tây Bắc. Những bó lúa khô, một vài bộ trang phục dân tộc Tày được treo trên vách. Vì thế, du khách có thể cảm nhận rõ nét sự thân thiện, mến khách, không gian sống gần gũi với môi trường thiên nhiên. "Đó cũng là tâm lý của nhiều du khách nước ngoài khi đến "homestay" ở bản Tùy. Họ được thoải mái chọn lựa chỗ ăn nghỉ phù hợp với sở thích của mình, thay vì những khách sạn sang trọng. Trước đây, thông thường các đoàn khách đi theo tour, chủ yếu tham quan làng bản rồi lại lên xe vào trung tâm TP Hà Giang ngủ ở khách sạn, nhưng bây giờ, họ thích nghỉ lại ở bản hơn…" - Chị Lý Thị Châm tiết lộ. Chị Châm còn cho biết, cùng với sự gia tăng của khách, các dịch vụ đang được các cơ sở làm du lịch ở bản Tùy mở rộng. Bên cạnh dịch vụ homestay, khách du lịch còn có thể mua đồ thủ công truyền thống, thuốc, dược liệu hay nhạc cụ dân tộc. Hiện, nhiều gia đình còn phối hợp với các văn phòng làm du lịch trên thị trấn, ở Hà Nội để đưa khách về với bản làng. Homestay đã làm cho bản Tùy thay da đổi thịt. Đồng bào dân tộc nơi đây đã biết bảo tồn, gìn giữ bản sắc văn hóa để phát triển du lịch và cuộc sống khấm khá hơn nhờ các nguồn thu từ du lịch...