Thiếu tướng Hoàng Xuân Chiến, Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng BĐBP, Chủ tịch Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam.

PV: Đề nghị Thiếu tướng cho biết, Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam ra đời trong hoàn cảnh như thế nào?

Thiếu tướng Hoàng Xuân Chiến: Ngày 14-7-2010, ba văn kiện pháp lý về biên giới trên đất liền giữa Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam và Chính phủ nước CHND Trung Hoa, trong đó có "Hiệp định về cửa khẩu và Quy chế quản lý cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc" chính thức có hiệu lực

Căn cứ vào quy định của Hiệp định về cửa khẩu và quy chế quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc, để tăng cường phối hợp giải quyết các vấn đề phát sinh tại cửa khẩu biên giới, liên quan đến việc mở mới, xây dựng, vận hành và hợp tác, lưu thông qua cửa khẩu biên giới trên đất liền, phía Việt Nam và Trung Quốc đồng ý xây dựng cơ chế liên lạc, quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền. Cơ quan đầu mối phía Trung Quốc là Văn phòng Quản lý cửa khẩu quốc gia - Tổng cục Hải quan, phía Việt Nam là Cục Cửa khẩu - Bộ Tư lệnh BĐBP.

Mới đây nhất, trong khuôn khổ chuyển thăm và làm việc của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và đại diện các bộ, ngành liên quan từ ngày 19 đến 21-6-2013 tại Trung Quốc, Chủ tịch nước CHND Trung Hoa và Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam đã chứng kiến lễ ký chính thức 10 văn kiện hợp tác quan trọng của hai bên, trong đó có "Thỏa thuận hợp tác Biên phòng" và "Điều lệ công tác Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc". Đây là hai văn kiện quan trọng liên quan trực tiếp đến công tác quản lý, bảo vệ biên giới trên bộ và hợp tác quản lý trong lĩnh vực cửa khẩu biên giới trên đất liền giữa hai nước.

Để triển khai Điều lệ công tác của Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý cho phép thành lập Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam nằm trong Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc. Và ngày 16-12-2013, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam đã ban hành Quyết định số 4955/QĐ-BQP về việc thành lập Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam.

PV: Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam hoạt động theo cơ chế như thế nào, thưa Thiếu tướng?

Thiếu tướng Hoàng Xuân Chiến: Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam gồm 30 thành viên do tôi làm Chủ tịch Ủy ban và Thiếu tướng Lê Thanh Tùng, Cục trưởng Cục Cửa khẩu, Bộ Tư lệnh BĐBP làm Phó Chủ tịch Ủy ban. Cơ quan Thường trực gồm 5 thành viên thuộc các đơn vị của Bộ Tư lệnh BĐBP cùng 23 thành viên, đại diện cho Văn phòng Chính phủ, các Bộ: Ngoại giao, Quốc phòng, Công an, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, Giao thông Vận tải, Công thương, Tổng cục Hải quan và đại điện UBND các tỉnh: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên.

Ủy ban hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm, trên cơ sở, nguyên tắc, hiệp định, Quy chế Quản lý cửa khẩu mà phía Việt Nam và Trung Quốc đã ký kết. Ủy ban làm việc theo nguyên tắc tập thể. Chủ tịch và Phó Chủ tịch cùng cơ quan thường trực sẽ điều hành các hoạt động của Ủy ban thực hiện nhiệm vụ theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Tích cực góp phần thúc đẩy quan hệ phối hợp các vấn đề cửa khẩu, như mở mới, nâng cấp và xử lý, giải quyết các vụ việc vượt quá thẩm quyền của các bộ, ngành và UBND các tỉnh trên tuyến biên giới Việt - Trung. Chế độ làm việc, theo chế độ kiêm nhiệm. Chủ tịch Ủy ban sẽ điều hành chung, Phó Chủ tịch sẽ điều hành cơ quan thường trực. Ở 7 tỉnh biên giới phía Bắc sẽ thành lập các Tiểu ban do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban, Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh đảm nhiệm vai trò là Cơ quan thường trực ở địa phương để phối hợp giải quyết các vấn đề liên quan đến hoạt động ở cửa khẩu trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc.

PV: Với nhiệm vụ và quyền hạn của mình, Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam đã và đang có những việc làm cụ thể nào để nâng cao hơn nữa công tác quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền giữa hai nước Việt Nam - Trung Quốc, thưa Thiếu tướng?

Thiếu tướng Hoàng Xuân Chiến: Trong phạm vi và quyền hạn của mình, Ủy ban sẽ thúc đẩy thực hiện "Hiệp định về cửa khẩu và Quy chế Quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc" mà hai bên đã ký kết. Trong quá trình hoạt động, Ủy ban sẽ tiến hành hiệp thương với phía Trung Quốc về việc quy hoạch hệ thống cửa khẩu trên tuyến biên giới Việt - Trung, mở mới, nâng cấp một số cửa khẩu, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và quan hệ láng giềng hữu nghị giữa hai nước. Năm 2013 và 2014, sẽ mở mới thêm 6 cặp cửa khẩu trên tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Cụ thể, trên tuyến biên giới của các tỉnh: Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai.

Đồng thời tăng cường hợp tác và phối hợp giữa các cơ quan kiểm soát, kiểm nghiệm trên biên giới đất liền hai bên, tạo thuận lợi cho người, phương tiện xuất nhập cảnh và hàng hóa xuất nhập khẩu hợp pháp. Hiệp thương thúc đẩy xây dựng đồng bộ cơ sở hạ tầng cửa khẩu biên giới trên đất liền hai bên. Cải thiện điều kiện qua lại cửa khẩu, nâng cao hiệu suất qua lại cửa khẩu, ngăn chặn các hành động xuất nhập cảnh và xuất nhập khẩu trái phép. Trao đổi các số liệu thống kê có liên quan đến cửa khẩu biên giới trên đất liền hai bên và thông tin về quy hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng cửa khẩu, thúc đẩy mậu dịch hai bên biên giới phát triển lành mạnh. Tăng cường hợp tác ứng cứu, cùng nhau xử lý các vụ việc xảy ra tại cửa khẩu, các sự kiện do thiên tai nghiêm trọng hoặc dịch bệnh truyền nhiễm lớn gây ra, giữ gìn sự ổn định và bảo vệ môi trường khu vực cửa khẩu. Đôn đốc chỉ đạo các cơ quan liên quan và chính quyền địa phương hai bên triển khai hợp tác về cửa khẩu biên giới, để làm sao đạt được chỉ tiêu kim ngạch xuất nhập khẩu qua biên giới giữa hai nước đã ký kết là 60 tỷ USD vào năm 2015.

Thời gian vừa qua, hình ảnh xe chở dưa hấu Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị ách tắc, nối hàng dài ở cửa khẩu Tân Thanh, Lạng Sơn đã ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế của đất nước. Trước tình trạng đó, Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam đã phối hợp trao đổi với phía Trung Quốc để họ tiếp tục nhập hàng, giải tỏa được tình trạng ách tắc hàng hóa. Có những công việc liên quan đến công tác cửa khẩu hiện nay, khi vượt quá thẩm quyền của bộ, ngành chủ quản, Ủy ban sẽ đứng ra làm trọng tài và điều phối để giải quyết, ví dụ như vấn đề hàng tạm nhập tái xuất liên quan đến Bộ Công thương, Tổng cục Hải quan. Vấn đề đơn giản hóa các thủ tục hành chính qua lại khu vực biên giới, liên quan đến xuất nhập cảnh của A72 Bộ Công an và các ngành, các lực lượng đứng chân trên khu vực cửa khẩu...

Sắp tới, Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam sẽ đàm phán với Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Trung Quốc để xe chở hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam có thể quá cảnh sang khu vực cửa khẩu phía Trung Quốc và xe của Trung Quốc có thể sang khu vực cửa khẩu của Việt Nam để trả hàng tận nơi cho thuận tiện. Trước đây, hàng hóa của bên nào xuất cảnh, khi đến cửa khẩu đều phải dừng lại để bốc dỡ hàng hóa ngay tại cửa khẩu, sau đó dùng các phương tiện thô sơ vận chuyển tiếp, mất rất nhiều công sức, thời gian và lệ phí. Ủy ban sẽ hiệp thương để giải quyết những vấn đề vướng mắc trong quá trình thực hiện xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu trên biên giới, cửa khẩu.
Trong quá trình hoạt động, tùy thuộc vào tình hình thực tế, Ủy ban sẽ kịp thời tham mưu cho Chính phủ, Bộ Quốc phòng, chỉ đạo các bộ, ngành để cùng nhau phối hợp điều tiết hoạt động cho cả người, phương tiện và hàng hóa qua lại cửa khẩu thuận tiện và nhanh nhất. Năm 2014, Ủy ban sẽ tham mưu để giải quyết thí điểm thực hiện cơ chế đơn giản hóa thủ tục hành chính một cửa một lần dừng, tức là nếu nhập chỉ có thể kiểm tra phía Trung Quốc, xuất thì kiểm tra phía Việt Nam. Tức là phía bạn sang ta cùng làm việc và ta sang bạn cùng làm việc, chứ không kiểm tra hai lần như hiện nay. Việc làm này, vừa đảm bảo thông thoáng, vừa đảm bảo quy trình thủ tục mà vẫn giữ được an ninh trật tự và vấn đề chủ quyền của các nước.

PV: Ra đời trong bối cảnh Việt Nam mở cửa giao lưu thông thương với các nước trên thế giới, đặc biệt mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc ngày càng khăng khít và đi vào chiều sâu, Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu có vai trò và ý nghĩa như thế nào, thưa Thiếu tướng?

Thiếu tướng Hoàng Xuân Chiến: Việc thành lập Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu Việt Nam sẽ đảm bảo  lãnh đạo, điều hành trực tiếp từ Chính phủ đối với các cơ quan quản lý cửa khẩu, tạo sự thống nhất giữa các bộ liên quan của Việt Nam trực tiếp trao đổi, phối hợp với phía Trung Quốc trong triển khai thực hiện hiệp định, quy chế về cửa khẩu. Đồng thời, tạo nên môi trường bình đẳng trong xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu, giúp các doanh nghiệp của Việt Nam bình đẳng trong hoạt động thương mại, đầu tư với Trung Quốc. Về lâu dài, đây là cơ sở để xây dựng cơ chế hợp tác quản lý cửa khẩu với các nước Lào, Cam-pu-chia khi ta ký kết hiệp định về cửa khẩu với các quốc gia này.

Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu Việt Nam là cơ quan giúp Chính phủ phối hợp với các bộ, ngành và địa phương có nhiệm vụ triển khai có hiệu quả Hiệp định về cửa khẩu và Quy chế Quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc. Tham mưu cho Chính phủ, Bộ Quốc phòng về chủ trương phát triển hệ thống cửa khẩu; quy hoạch, quản lý, mở mới, nâng cấp các cặp cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh, xây dựng cửa khẩu biên giới hoà bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển...

Việc thành lập Ủy ban hợp tác Quản lý cửa khẩu phía Việt Nam là sự kiện có ý nghĩa quan trọng trong quan hệ hợp tác quản lý cửa khẩu giữa Việt Nam - Trung Quốc, thắt chặt tình đoàn kết, hữu nghị truyền thống giữa hai Đảng, hai Nhà nước và giữa Quân đội hai nước với phương châm "láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai" do lãnh đạo Trung Quốc đưa ra xác định tư tưởng chỉ đạo và khung tổng thể phát triển quan hệ hai nước Việt - Trung, đánh dấu quan hệ Việt - Trung bước vào giai đoạn phát triển mới là một trong 3 đột phá mở ra cục diện phát triển mới giữa quan hệ hai nước.

PV: Trân trọng cảm ơn Thiếu tướng!