Với tinh thần đó, ngày 13-8-1945, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hội nghị toàn quốc của Đảng nhất trí phát động toàn dân Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào nước ta để giải giáp quân Nhật. Hội nghị đang tiến hành thì ngày 15-8, nhận được tin Nhật đầu hàng Đồng Minh vô điều kiện, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị kết thúc Hội nghị sớm để các đại biểu trở về địa phương phát động quần chúng đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền. Chiều ngày 16 và ngày 17-8, Người chủ trì Đại hội đại biểu quốc dân. Đại hội tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa giành chính quyền và thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh và bầu ra Ủy ban dân tộc giải phóng. Ngay sau khi Đại hội kết thúc, Người gửi thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa đến toàn thể đồng bào cả nước. “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy, đem sức ta mà tự giải phóng cho ta” (2)

Đáp lời kêu gọi của Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh, dưới ngọn cờ Việt Minh, nhân dân ta khắp cả nước, không kể già, trẻ, gái, trai, triệu người như một đã nhất tề đứng lên tiến hành Tổng khởi nghĩa tháng Tám thành công trên phạm vi cả nước. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh, thay mặt Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ cộng hòa, trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố với thế giới rằng: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã trở thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Chính quyền về tay nhân dân, nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á ra đời. Nước Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước độc lập, tự do và dân chủ. Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành một Đảng cầm quyền. Từ đây, đất nước, xã hội và con người Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới- kỷ nguyên của độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám khẳng định: Trong điều kiện trào lưu của cách mạng vô sản, cuộc cách mạng do một đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo không chỉ có thể thành công ở một nước tư bản kém phát triển, nơi mắt xích yếu nhất của chủ nghĩa đế quốc, mà còn có thể thành công ở ngay một nước thuộc địa nửa phong kiến, lạc hậu để đưa cả dân tộc đó đi lên con đường CNXH.

Vận dụng bài học kinh nghiệm về tầm vóc lịch sử thắng lợi Cách mạng Tháng Tám vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong thời đại ngày nay, chúng ta cần quan tâm đến một số vấn đề cơ bản sau đây:

Thứ nhất, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào từng hoàn cảnh cụ thể của đất nước và quốc tế để lãnh đạo nhân dân tiến hành cách mạng. Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng.

Thứ hai, Đảng phải biết chăm lo xây dựng lực lượng khối đại đoàn kết toàn dân, làm cho lực lượng cách mạng không ngừng phát triển, thu hút được đông đảo quần chúng tham gia, từ đó, làm thay đổi tương quan so sánh lực lượng giữa hai bên đối lập, tạo ra thời cơ để đưa cuộc cách mạng đến thành công.

Thứ ba, chủ động nắm bắt thời cơ, đề ra những quyết định chính xác và kịp thời. Nghệ thuật chỉ đạo tài tình của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc chọn đúng thời cơ, ra quyết định Tổng khởi nghĩa đúng lúc thể hiện cụ thể trong Chỉ thị của Thường vụ Trung ương Đảng tháng 3-1945 là “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” và bản Quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc phát đi đêm 13-8-1945.

Thứ tư, phát huy sức mạnh dân tộc và thời đại, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế sâu rộng trên nguyên tắc giữ vững độc lập, chủ quyền dân tộc trên mọi lĩnh vực. Ngày nay, trong xu thế hội nhập, không có quốc gia nào phát triển mà tách khỏi trào lưu chung của thế giới. Việt Nam phải kết hợp phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, đẩy mạnh quan hệ đối ngoại trên cơ sở giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ cao nhất nguồn lực bên ngoài, góp phần đưa Việt Nam phát triển nhanh và bền vững. Trong cơ chế thị trường với nền kinh tế nhiều thành phần, sự phân hóa giàu nghèo là tất yếu, tình trạng tham nhũng, quan liêu là khó tránh khỏi. Do vậy, việc xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân được Đảng ta coi là vấn đề then chốt quyết định sự tồn vong của chế độ. Tôn trọng và bảo vệ quyền độc lập, tự do của dân tộc, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt là một chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước ta từ trước tới nay. “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” là chân lý vĩnh hằng cần phải được mọi thế hệ con lạc, cháu hồng, dòng giống Việt Nam khắc ghi và gìn giữ.

(1), (2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011.

PGS, TS Vũ Đăng Hiến