Miền biên viễn phía Tây xứ Quảng trên hành trình đổi thay, đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) vươn dậy nhờ sự trợ lực từ những chính sách của Đảng, Nhà nước. Hàng loạt những chính sách dân tộc đã phát huy hiệu quả để đời sống đồng bào phát triển hơn xưa.
Văn hóa ẩm thực của đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) là một phần quan trọng không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của các dân tộc. Đây sẽ là "mỏ vàng" để khai thác nếu biết gìn giữ và phát huy, góp phần đắc lực cho phát triển du lịch cộng đồng.
Triển khai Đề án "Bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2030" của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, trong đó có nội dung đưa một số loại hình dân ca, dân nhạc, dân vũ các dân tộc vào hoạt động giảng dạy và giáo dục ngoại khóa tại các nhà trường, nhiều trường phổ thông dân tộc nội trú đã tổ chức các lớp truyền dạy dân ca, dân vũ cho học sinh, mang lại hiệu quả thiết thực.
Bà con ở làng chài thôn An Cường, xã Bình Hải, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi hỏi tôi về anh cán bộ Biên phòng Hồ Văn Hùng, người dân tộc Cor hiện đang công tác ở đơn vị nào? Qua câu chuyện của người dân về hình ảnh người lính quân hàm xanh cứu dân trong siêu bão Haiyan: “anh Hùng cõng bà cụ chạy rất nhanh dưới mưa gió...", chúng tôi đã xác minh: anh là Thiếu tá Hồ Văn Hùng, Chính trị viên Đồn Biên phòng Đức Minh, BĐBP Quảng Ngãi.
Đã thành thông lệ, cứ dịp Tết Nguyên đán, ngoài nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ biên giới, cán bộ, chiến sĩ (CBCS) BĐBP lại tích cực kêu gọi quyên góp từ các đơn vị, doanh nghiệp, nhà hảo tâm, chuẩn bị những phần quà Tết đầy nghĩa tình để sẻ chia khó khăn, vất vả với đồng bào, cùng bà con đón Tết nơi biên giới.
"Nếu phải hiểu để mà có thể yêu, thì lại phải yêu để mà có thể hiểu", câu nói cách đây gần 100 năm của nhà Tây Nguyên học Jacques Dournes khiến tôi quyết tâm đến với Quảng Nam, miền đất đã đi qua chặng đường hơn 500 năm lịch sử. Tương truyền, tên gọi Quảng Nam mang hàm ý là vùng đất rộng lớn về phương Nam được hình thành từ khá sớm, nổi danh là “đất văn hóa”, “đất khoa bảng” và “miền địa linh nhân kiệt”. Giữa miền Trung nắng gió, phía Bắc giáp tỉnh Thừa Thiên Huế và thành phố Đà Nẵng, phía Tây giáp nước Lào, phía Nam giáp Quảng Ngãi, phía Đông giáp biển Đông, ngoài khơi có đảo Cù Lao Chàm với ngư trường rộng lớn; Quảng Nam cũng là nơi lưu giữ những công trình văn hóa vật thể và phi vật thể của nhân loại.
Với phương châm “nơi ở mới phải bằng hoặc hơn nơi ở cũ”, giúp đồng bào dân tộc thiểu số an cư lạc nghiệp, trong những năm qua, các huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam đã làm nên cuộc “cách mạng lớn” về quy hoạch sắp xếp dân cư.
Thực hiện Đề án Bảo tồn, giữ gìn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số, thời gian qua, những người có uy tín, các già làng, trưởng thôn, nghệ nhân người Cor tại huyện miền núi Trà Bồng (Quảng Ngãi) đã tích cực tham gia gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.
Lần nào có dịp về huyện vùng cao Bắc Trà My (tỉnh Quảng Nam), tôi cũng tranh thủ thời gian để đi về các thôn của người dân tộc Cor dọc theo dòng con sông Kót thuộc xã Trà Kót. Tôi luôn ấn tượng với một loại nhạc cụ nhỏ như chiếc đũa ăn cơm, nhưng âm thanh của nó rung lên rất đặc trưng, làm say đắm lòng người được bà con gọi là Amáp. Giữa rừng núi thâm u của đại ngàn Trường Sơn, mỗi lần nghe Amáp, âm thanh đó cứ thôi thúc tôi suốt cuộc hành trình dài trong những lần điền dã...
Đến thôn 1, xã Trà Kót (huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam) hỏi đến ông Phạm Lâm, bà con dân tộc Cor nơi đây luôn ngợi khen ông là người có uy tín, có nếp sống giản dị, hòa đồng và thân thiện với mọi người. Đặc biệt, nhằm gìn giữ và phát triển nghề đan lát truyền thống của dân tộc mình, ông Lâm đã làm ra các sản phẩm như gùi, rổ, rá… để bán, trao đổi với bà con trong vùng. Nhờ vậy, đã giúp cho ông có thêm nguồn thu nhập và góp phần “truyền lửa” cho thế hệ trẻ trong thôn gìn giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc.
Cán bộ văn-xã là một trong 7 chức danh chuyên môn nghiệp vụ được “cơ cấu cứng” trong bộ máy cán bộ, công chức cấp xã. Tuy nhiên, tại một số địa phương miền núi hiện nay vẫn còn tồn tại thực trạng người không có chuyên môn nghiệp vụ văn hóa phải kiêm nhiệm thêm công tác văn hóa. Một số nơi bố trí cán bộ văn hóa nhưng chỉ theo diện hợp đồng với mức phụ cấp thấp. Chính sự đánh giá chưa đúng vai trò của đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở là một trong những nguyên nhân dẫn tới công tác văn hóa-xã hội ở cơ sở bị trì trệ, hiệu quả thấp.
Ở vùng cao thôn 1, xã vùng cao Trà Kót, huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam, ai cũng biết già Trần Văn Trân, 80 tuổi, dân tộc Cor, người luôn ngày đêm nỗ lực gìn giữ, bảo tồn, từ đó, góp phần làm hồi sinh nền văn hóa truyền thống của đồng bào Cor trên dãy Trường Sơn hùng vĩ.
Chúng tôi đến thôn 1, xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam vào một ngày sau Tết Nhâm Dần 2022. Chiều về, dọc hai bên con đường dẫn về xã và ở những khoảnh sân nhà, đồng bào dân tộc Cor vùng cao nơi đây lại tất bật với công việc phơi cây đót tràn ngập hương hoa. Cây đót, “lộc của rừng” đã và đang đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho bà con vùng cao Trà Kót.
Quảng Nam là địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống. Trước đây, do nhiều nguyên nhân, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống diễn ra khá nhiều. Tuy nhiên, trong 5 năm gần đây, với sự vào cuộc tích cực của chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng, tình trạng trên đã có sự chuyển biến tích cực.
Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững (GNBV) giai đoạn 2016-2020, tỉ lệ hộ nghèo cả nước đã giảm từ 9,88% năm 2015 xuống còn 2,75% năm 2020, trung bình giảm 1,43%/năm. Tỉ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm 4%/năm. Có hơn 8 triệu người thoát nghèo, cận nghèo. Chương trình không chỉ giúp giảm tỉ lệ nghèo, mà còn tạo động lực để nhiều địa phương vươn lên, hoàn thành xây dựng nông thôn mới (NTM).
