Tháng 5 và 11-2019, đoàn thanh tra EC đã sang làm việc tại Việt Nam để kiểm tra tình hình triển khai các khuyến nghị của EC về khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Đến ngày 19-12-2019, EC đã thông báo ý kiến đối với các nội dung đã kiểm tra tại Việt Nam. 

Theo đó, đoàn thanh tra EC đánh giá cao và ghi nhận sự cam kết, quyết tâm chính trị và sự nỗ lực rất lớn của Việt Nam trong việc chống khai thác IUU. Đoàn đã đặc biệt ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc hoàn thiện khung pháp lý, bao gồm sửa đổi Luật Thủy sản, ban hành nghị định và các thông tư hướng dẫn thi hành luật; đánh giá cao tinh thần hợp tác, sự minh bạch và trung thực của Việt Nam trong việc cung cấp thông tin, trao đổi giữa hai bên trong suốt thời gian đoàn làm việc. Việt Nam đang đi đúng hướng, cải thiện công tác theo dõi, kiểm soát, giám sát tàu cá. Thể hiện ở kết quả kiểm tra thực tế tại cảng cá Tắc Cậu, tỉnh Kiên Giang đã có những tiến bộ như quy trình quản lý, tổ chức giám sát tàu cá và kiểm soát sản lượng qua cảng được thực hiện linh hoạt và hiệu quả... 

Bên cạnh những kết quả Việt Nam đã đạt được, đoàn thanh tra EC cho rằng, tiến độ lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá còn chậm; việc xử phạt vi phạm hành chính còn hạn chế và chưa thống nhất giữa các địa phương, đặc biệt đối với tàu vi phạm vùng biển nước ngoài; quy mô đội tàu lớn dẫn đến việc quản lý cường lực khai thác còn rất đáng quan ngại, việc tăng đội tàu sẽ xóa bỏ các nỗ lực quản lý nguồn lợi thủy sản bền vững; tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài chưa có dấu hiệu giảm. 

Bởi vậy, đoàn thanh tra EC đề nghị Việt Nam phải tăng cường hơn nữa sự giám sát trong việc triển khai thực hiện khung pháp lý; kiểm soát, giám sát tàu cá; đảm bảo thực hiện các quy định về kiểm soát tàu cá ra vào cảng; giám sát thủy sản qua cảng phải được thực hiện đồng đều tại tất cả các tỉnh ven biển; lắp đặt xong thiết bị giám sát hành trình cho tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên; hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá vì đây là yếu tố then chốt trong việc cải thiện công tác quản lý nghề cá tại Việt Nam; cải thiện quy trình truy xuất nguồn gốc tại các nhà máy chế biến; xây dựng chiến lược toàn diện để xác định, xử phạt và ngăn ngừa tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài. Việc triển khai xử phạt vi phạm hành chính thống nhất trên toàn quốc, mức xử phạt phải đủ lớn để đảm bảo tính răn đe...

Liên quan đến công tác thực thi pháp luật, hiện nay, EC khuyến cáo, cần tăng cường hơn nữa thực hiện Nghị định 42 trong xử lý vi phạm hành chính; kiểm soát tốt nguồn gốc thủy sản, đặc biệt từ khai thác trên biển, đến chuỗi nhà máy, xuất khẩu sang thị trường châu Âu... Đoàn thanh tra EC còn đề nghị Việt Nam tăng cường sự phối hợp, đảm bảo thiết lập một hệ thống theo dõi thống nhất từ Trung ương xuống địa phương; cải thiện cơ chế hợp tác giữa các cơ quan có liên quan trong việc chống khai thác IUU, đặc biệt là với cơ quan nghề cá của các nước láng giềng trong khu vực nhằm đẩy nhanh việc trao đổi thông tin liên quan giúp các cơ quan chức năng Việt Nam tăng cường công tác thực thi pháp luật...

Ông Nguyễn Quang Hùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Năm 2019, chúng ta đã rất nỗ lực chống khai thác hải sản bất hợp pháp, gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của EC. Tuy nhiên, phía EC yêu cầu, năm 2020, chúng ta phải ngăn chặn, chấm dứt hoàn toàn tàu cá vi phạm khai thác vùng biển nước ngoài. Bởi vậy, chúng ta cần thực hiện tốt công tác kiểm soát, giám sát tàu cá khi hoạt động trên biển; đặc biệt là lắp đặt thiết bị giám sát hành trình theo đúng lộ trình; kiểm soát tốt đội tàu khai thác hải sản, phù hợp với cường lực, phù hợp trữ lượng, nguồn lợi hải sản vùng biển Việt Nam, đảm bảo khai thác bền vững, có trách nhiệm, hội nhập quốc tế trong tương lai”.

Một trong những địa phương được đánh giá cao trong nỗ lực gỡ “thẻ vàng” EC là thành phố Đà Nẵng, địa phương “sở hữu” đội tàu đánh bắt xa bờ lớn bậc nhất của miền Trung. Những năm qua, Đà Nẵng là một trong những tỉnh, thành phố không có tàu đánh bắt hải sản vi phạm vùng biển nước ngoài. 

Trước những khuyến cáo của EC, UBND thành phố Đà Nẵng đã chỉ đạo các sở, ngành, đặc biệt là Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và BĐBP Đà Nẵng chủ động hướng dẫn bà con khai thác biển an toàn, cùng được hưởng lợi từ biển. Lực lượng kiểm soát hành chính tại âu thuyền, cảng cá Thọ Quang, các trạm kiểm soát Biên phòng Thanh Hà, Mân Quang, Công trình đá 15, Sông Hàn đã duy trì nghiêm công tác kiểm tra, kiểm soát trước khi tàu xuất bến cũng như cập bến, lên cá tại cảng cá; tích cực tuyên truyền rộng rãi, hướng dẫn các chủ phương tiện, ngư dân về việc thực hiện đúng quy trình, thủ tục khi xuất, nhập và hoạt động trên biển.

BĐBP Đà Nẵng cũng phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành lập văn phòng đại diện ngay tại cảng cá để kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ theo quy định của EC; tổng hợp báo cáo và đề xuất xử lý nghiêm nếu phương tiện không bật thiết bị giám sát 24/24 giờ để kết nối với các trạm bờ theo quy định. 

Nguyễn Hà