“Đồng sàng dị mộng”

Ngày 18-3-2014, sau một cuộc trưng cầu ý dân, Tổng thống Nga Vladimir Putin và lãnh đạo bán đảo Crimea đã ký kết một hiệp định sáp nhập bán đảo này vào lãnh thổ Nga. 5 năm sau, mảnh đất ở vùng Biển Đen này vẫn còn là hố sâu ngăn cách trong mối quan hệ giữa Nga - Ukraine.

Sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã áp dụng các biện pháp trừng phạt thị thực và tài chính, cũng như cấm tàu và máy bay di chuyển đến Crimea mà không có sự cho phép của Ukraine. Tuy nhiên, những biện pháp trừng phạt đó vẫn không đáng là bao so với những biện pháp được áp đặt đối với Nga khi nước này bị cáo buộc phát động cuộc xung đột ủy nhiệm ở Donbass, miền Đông Ukraine, hồi tháng 4-2014. Ukraine đã chống lại sự hiện diện của binh lính Nga cũng như các lực lượng ly khai tại Donbass. Cuộc xung đột này đang bước vào năm thứ 6.

Tiếp đến là hành động cứng rắn của lực lượng Nga trên vịnh Kerch trước vụ khiêu khích của tàu chiến Ukraine. Giả sử tàu chiến Ukraine không bị bắt tại vịnh Kerch thì Nga sẽ “mất mặt” và Ukraine cũng chẳng được gì. Nhưng thực tế đã không như “giả sử”. Sau vụ bắt giữ tàu, Tổng thống Nga Vladimir Putin từ chối tiếp xúc với Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko. Có ý kiến cho rằng sự vụ trên chính là những gì mà Kiev cần để lôi kéo sự ủng hộ của cử tri khi cuộc bầu cử Ukraine đang đến gần. Và việc Tổng thống V. Putin từ chối tiếp xúc với Tổng thống Petro Poroshenko cũng được coi là một lợi điểm của Ukraine.

Một điểm nữa có thể khoét sâu hố ngăn cách trong quan hệ giữa Nga và Ukraine chính là cuộc bầu cử ở Ukraine. Nếu Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko giành chiến thắng trong cuộc bầu cử đang diễn ra thì quan hệ Nga - Ukraine vẫn “căng như dây đàn”. Thực tế, “chống lại sự xâm lược của Nga” đang là con bài tranh cử chính của Tổng thống Petro Poroshenco. Tất nhiên, nếu không phải Petro Poroshenko chiến thắng thì Tổng thống mới cũng sẽ rơi vào sức ép chính trị vô cùng mạnh mẽ. Sẽ xuất hiện những sáng kiến đào sâu thêm hố ngăn cách giữa Nga và Ukraine, nếu tân Tổng thống Ukraine không có ý định bắt tay với Nga để giải quyết mọi vấn đề khúc mắc. Lúc này có thể sẽ xảy ra việc cắt đứt quan hệ ngoại giao, áp dụng chế độ thị thực, đóng cửa biên giới, cấm đến nước của nhau, ban hành bảng chữ cái Latinh (thay cho ký tự Slavo hiện nay ở Ukraine), hay dừng trung chuyển khí đốt sang châu Âu. Áp dụng các biện pháp trừng phạt lẫn nhau, rất có thể!

Bất ngờ mang tên Zelensky

Sự kiện Volodymyr Zelensky trở thành ứng cử viên được người dân lựa chọn nhiều nhất cho vị trí Tổng thống Ukraine, sau khi kết quả bỏ phiếu vòng 1 công bố ngày 1-4 với tỷ lệ phiếu áp đảo dành cho ông, đã đập tan những lời chế giễu về việc một diễn viên hài tham gia tranh cử Tổng thống. Trong bối cảnh dư luận đang hết sức bất mãn với tình trạng tham nhũng và nền kinh tế kiệt quệ của đất nước, một diễn viên hài 41 tuổi, chỉ nắm trong tay kinh nghiệm chính trị giới hạn trong vai diễn Tổng thống tại một chương trình truyền hình, đã vượt qua được các ứng cử viên chính thống khác với số phiếu áp đảo.

Kết quả cuộc bầu cử công bố vào ngày 1-4 cho thấy, ông Volodymyr Zelensky đã giành được hơn 30% số phiếu bầu trong vòng 1 tổ chức vào ngày 31-3, gần gấp đôi so với 16% số phiếu mà đương kim Tổng thống Petro Poroshenko giành được. Hai ứng cử viên sẽ gặp nhau trong vòng đấu thứ 2 diễn ra ngày 21-4 tới, sau khi kết quả kiểm 93% số phiếu cho thấy cựu Thủ tướng Yulia Timoshenko và hàng chục ứng viên khác đã phải dừng cuộc đua. Nếu  Volodymyr Zelensky giành chiến thắng trong vòng này như các cuộc thăm dò và các chuyên gia dự báo, ông sẽ lên nắm quyền điều hành một trong những quốc gia nghèo nhất châu Âu hiện nay, với 45 triệu dân đang vật lộn trong mớ hỗn loạn ở miền Đông đất nước.

Nếu vậy, quan hệ Nga - Ukraine rất có thể sẽ được cải thiện. Volodymyr Zelensky nói tiếng Nga trôi chảy, rất hài hước và không tham nhũng. Zelensky ít chống Nga hơn, trẻ trung, năng động. Mặc dù ông ta vẫn có kế hoạch tiếp tục đường lối thân phương Tây của Kiev, song  Volodymyr Zelensky cũng ủng hộ đối thoại với Moskva nhằm chấm dứt cuộc xung đột với lực lượng ly khai ở miền Đông Ukraine - một quan điểm đối lập với Tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko.

Có thể thấy rạn nứt chính trị giữa Nga và Ukraine đã nảy sinh từ sau khi Nga sáp nhập Crimea hồi năm 2014 và cuộc xung đột giữa Chính phủ Ukraine và lực lượng ly khai bùng nổ ở miền Đông nước này đã khiến hơn 13.000 người thiệt mạng và mối quan hệ văn hóa giữa hai nước cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Tuy nhiên, những điều này cũng không thể xóa bỏ di sản văn hóa chung của người Nga và người Ukraine như văn học Nga, các bộ phim thời Liên Xô và hậu  Xô Viết, những bài hát và chương trình truyền hình, trong đó có cả những chương trình dài tập đã đưa Volodymyr Zelensky trở thành một diễn viên hài nổi tiếng. Volodymyr Zelensky và đoàn nghệ thuật của mình thường xuyên tới Nga lưu diễn trong nhiều năm và ông cũng xuất hiện trong bộ phim hài do Nga và Ukraine hợp tác sản xuất với tên gọi “Tình yêu trong một thành phố lớn”. Giờ đây, người ta lại chờ đợi một luồng gió mới đem đến “tình yêu trong mối quan hệ giữa Nga và Ukraine”, dù đó chỉ là hy vọng rất mong manh. 

Hồng Ngọc