Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang được xem là trọng tâm, hội tụ và liên tục nâng tầm những nguồn lực kinh tế, chính trị, an ninh toàn cầu. Trong tham vọng nâng cao tầm vóc ảnh hưởng mang tính chiến lược tại khu vực, AUKUS vừa ra đời là một minh chứng mới cho tham vọng này của Mỹ, Anh và Australia.

Các nhà nghiên cứu chính trị quốc tế nhìn nhận, Mỹ, Anh và Australia lâu nay không đề cập nhiều tới dấu hiệu về việc sẽ thành lập một cơ chế như AUKUS. Thậm chí, những thông tin về mối quan hệ đối tác an ninh ba bên này chỉ xuất hiện một cách mơ hồ 1 ngày trước khi công bố. Vì vậy, việc AUKUS “ra đời” đã gây nên nhiều sự bất ngờ tới chính trị thế giới. Thậm chí, trong lời công bố ngắn gọn về AUKUS, các nhà quan sát cũng không tìm thấy đủ thông tin cần thiết để hiểu về cấu trúc mới này.

Đáng chú ý, Tuyên bố chung của Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Anh Boris Johnson, Thủ tướng Australia Scott Morrison nhấn mạnh, mối quan hệ này được dẫn dắt bởi ý tưởng bền vững, xây dựng dựa trên cam kết chung về trật tự quốc tế dựa trên luật pháp. Tổng thống Mỹ khẳng định, cả 3 nước cùng ý chí về tầm quan trọng và sự cần thiết phải duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, cũng như đủ năng lực xử lý các thách thức.

Thủ tướng Anh đánh giá, AUKUS là minh chứng cho thấy mối quan hệ mật thiết gắn với việc chia sẻ giá trị chung của 3 nước. Thủ tướng Australia bày tỏ, AUKUS có vai trò quan trọng để thúc đẩy vị thế, tầm vóc của nước này trở nên hùng mạnh hơn nữa.

Giới chuyên gia chính trị cũng chỉ ra rằng, một cơ chế mang tầm chiến lược như AUKUS chắc chắn đã trải qua một quá trình thảo luận, đàm phán cẩn thận. Việc AUKUS được giữ bí mật đến gần lúc công bố đặt ra nhiều “dấu hỏi” lớn về việc, cấu trúc an ninh này sẽ hoạt động ra sao, có tầm ảnh hưởng như thế nào,... Đặc biệt, tại sao lại chỉ có 3 nước Mỹ, Anh và Australia.

Những phân tích chính trị quốc tế chỉ ra rằng, dù thông tin về AUKUS mới chỉ dừng ở bản tuyên bố chung một cách tổng quan, song, điều này đã cho thấy nhiều vấn đề nội tại ở phương Tây. Dễ thấy nhất, AUKUS - một cấu trúc mới có Mỹ nhưng không có Liên minh châu Âu (EU) hoặc các nước thành viên - những đồng minh luôn sát cánh với Mỹ. Theo giới chức EU, sự bất ngờ bao trùm EU vì không được thông báo về AUKUS, nối dài thêm chuỗi thất vọng về cách hành xử của Mỹ khi liên tục bỏ qua việc tham vấn đồng minh trong những quyết định quan trọng về hàng loạt diễn biến quốc tế những năm gần đây.

Theo các nhà phân tích, Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương lâu nay được EU xác định là khu vực có tầm ảnh hưởng chiến lược hàng đầu với lợi ích của khối 27 quốc gia này và luôn thuộc “đầu bảng” ưu tiên đẩy mạnh hợp tác của EU. Vì vậy, sự xuất hiện của một cấu trúc mới giữa Mỹ, Anh (nước vừa rời EU) và Australia được thiết lập một cách bí ẩn khiến EU bất bình và hoài nghi rất lớn. Tuy nhiên, điều này cũng “hé mở” ra rằng, Mỹ đang chuyển dịch việc chia sẻ nguồn lực, lợi ích của mình với các đồng minh. Điều này tương tự với Anh và Australia.

Ở góc độ tích cực, các nhà phân tích khẳng định, AUKUS đã khẳng định tầm vóc và ý nghĩa vô cùng quan trọng quan hệ hợp tác của Mỹ, Anh và Australia nhưng hoàn toàn chưa đáng để đánh đổi sự đổ vỡ trong các mối liên kết truyền thống của phương Tây. Mỹ, Anh, Australia chắc chắn sẽ vẫn giữ quan hệ tốt đẹp với EU và ngược lại. Bởi, đây không phải lần đầu tiên xuất hiện một cơ chế an ninh có Mỹ nhưng vắng bóng EU, điển hình như Nhóm Bộ tứ (Quad) gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia.

Thanh Trúc