Học sinh các nhà trường trên địa bàn huyện biên giới Kỳ Sơn chủ yếu là con em đồng bào dân tộc thiểu số định cư ở các bản làng xa xôi. Do đó, việc học tập của các em, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông (THPT) gặp rất nhiều khó khăn. Hiện nay, phần lớn học sinh trên địa bàn huyện Kỳ Sơn muốn theo học bậc THPT đều phải chấp nhận xa gia đình về trung tâm huyện theo học.

Thông thường, cứ 4-5 em học sinh ở cùng xã hoặc có mối quan hệ huyết thống sẽ thuê một căn phòng trọ ở thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn để ở trọ nhằm theo đuổi giấc mơ con chữ. Dù gặp nhiều khó khăn, nhưng đã có rất nhiều em học sinh người dân tộc thiểu số ở Kỳ Sơn không ngừng nỗ lực vươn lên, rèn luyện, học tập, thi đậu và tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng, trở về phục vụ quê hương.

Tuy vậy, những năm gần đây, tình trạng học sinh các nhà trường trên địa bàn huyện Kỳ Sơn vi phạm pháp luật có chiều hướng gia tăng. Trong đó, có nhiều em bị lôi kéo, tham gia tiếp tay cho các hành vi gây nguy hiểm cho xã hội như vận chuyển, buôn bán trái phép chất ma túy. Đã có nhiều vụ án ma túy trên địa bàn huyện Kỳ Sơn bị lực lượng chức năng phát hiện, đấu tranh mà nhiều đối tượng bị bắt giữ là học sinh.

Điển hình, ngày 2-1-2021, tại địa bàn xã Nậm Cắn, huyện Kỳ Sơn, lực lượng phối hợp của BĐBP Nghệ An và Công an tỉnh Nghệ An đã bắt giữ 3 đối tượng: Già Duy Chung, sinh năm 2003; Già Bá Kênh, sinh năm 2004 và Và Bá Giờ, sinh năm 2000 (cùng trú tại huyện Kỳ Sơn) khi đang vận chuyển 12 bánh heroin, 54.000 viên ma túy tổng hợp đi tiêu thụ. Khi bị bắt giữ, các em khai nhận được một đối tượng người Lào móc nối, lôi kéo để vận chuyển thuê số ma túy trên từ Nghệ An ra các tỉnh phía Bắc, lấy 300 triệu đồng tiền công. Đáng chú ý, thời điểm bị bắt, Chung và Kênh đang là học sinh của một trường trên địa bàn. Nhà ở xa, cả hai học sinh này đều thuê trọ ở thị trấn Mường Xén để theo học.

Qua tìm hiểu, có nhiều nguyên nhân khiến cho tỉ lệ học sinh trên địa bàn huyện Kỳ Sơn vi phạm pháp luật nói chung và vi phạm pháp luật liên quan đến ma túy nói riêng có chiều hướng gia tăng. Nguyên nhân chủ yếu do nhiều em sống xa nhà, thiếu sự quản lý, giáo dục thường xuyên của gia đình; cuộc sống khó khăn, nhận thức pháp luật còn hạn chế; tiếp cận thông tin thiếu chọn lọc từ mạng internet, nên dễ bị kẻ xấu lôi kéo, lợi dụng...

Trước thực tế này, chính quyền địa phương, các lực lượng chức năng, trong đó, có BĐBP Nghệ An đã chú trọng công tác tuyên truyền pháp luật cho học sinh các nhà trường trên địa bàn. Công tác tuyên truyền được các đơn vị, nhà trường triển khai bằng nhiều hình thức khác nhau như thuyết trình, trình chiếu, phát tờ rơi tuyên truyền pháp luật. Tuy nhiên, khách quan nhìn nhận, những biện pháp tuyên truyền này vẫn khô cứng, không lôi cuốn được học sinh theo dõi, chưa mang lại kết quả như mong muốn.

Quyết tâm tạo sự đột phá trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho học sinh, Huyện đoàn Kỳ Sơn đã phối hợp với các đơn vị, nhà trường tổ chức “phiên tòa giả định” tại các trường học. “Phiên tòa giả định” được triển khai trên cơ sở một số vụ án có thực đã được đưa ra xét xử, với sự nhập vai của học sinh các trường. “Sau khi có “kịch bản” từ Viện Kiểm sát nhân dân huyện, chúng tôi đã phối hợp với nhà trường lựa chọn các em học sinh có khả năng diễn xuất. Tất cả nhân vật, tình tiết liên quan trong vụ án đều được thể hiện rất nghiêm túc, đúng trình tự trong một phiên tòa thực tế. Quá trình diễn ra “phiên tòa giả định”, học sinh có thể đặt câu hỏi liên quan đến vụ án để đại diện cơ quan chức năng giải đáp rõ ràng” - anh Vi Thái Thuận, Bí thư Huyện đoàn Kỳ Sơn cho biết.

Ngày 5-5-2022, một “phiên tòa giả định” đã được tổ chức tại Trường THPT Kỳ Sơn, nội dung phiên tòa gắn với thực tế một số vụ án có liên quan đến thanh thiếu niên, học sinh phạm tội. “Bị cáo” là những học sinh, sinh viên phạm tội mua bán, tàng trữ chất ma túy và một số tình huống pháp lý thường gặp trong cuộc sống. Quá trình diễn ra “phiên tòa giả định”, các học sinh đều chăm chú theo dõi và đặt nhiều câu hỏi để được cán bộ các đơn vị giải thích về những tình tiết, hành vi của “bị cáo”. Em Lô Thị Loan, học sinh Trường THPT Kỳ Sơn chia sẻ: “Qua theo dõi “phiên tòa giả định”, em thấy mình như được dự một phiên tòa thực sự. Hơn nữa, tại đây, chúng em có thể đặt những câu hỏi mình còn thắc mắc để được giải đáp, vì vậy, rất dễ nhớ những kiến thức liên quan đến pháp luật vốn khô cứng”.

Trao đổi với chúng tôi, anh Vi Thái Thuận cho biết, trong thời gian tiếp theo, Huyện đoàn Kỳ Sơn sẽ phối hợp với các đơn vị, cấp ủy, chính quyền địa phương và BĐBP tổ chức “phiên tòa giả định” tại các trường trung học cơ sở ở các xã biên giới. Thông qua đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho học sinh, từng bước đẩy lùi tình trạng thanh, thiếu niên vi phạm pháp luật.

Viết Lam