Biên phòng - Chiến tranh đã lùi xa 45 năm, thôn Thiện Chánh, xã Cam Vũ, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị đã khoác lên mình bao sự đổi thay và về “đích” chương trình xây dựng nông thôn mới. Những ngôi nhà khang trang, hệ thống giao thông mở rộng, những cánh rừng xanh lá, những cánh đồng bội thu mùa màng... đã phần nào xóa đi bao vết tích khốc liệt của chiến tranh. Hôm nay, bất cứ ai đến với vùng đất này đều có cảm nhận về một vùng quê yên bình và trù phú. Thế nhưng, 56 năm về trước, trên mảnh đất này đã diễn ra một cuộc chiến đấu không cân sức của các chiến sĩ phân đội 23, Công an nhân dân vũ trang (CANDVT) Vĩnh Linh phá ấp chiến lược của địch ở xã Cam Thủy, huyện Cam Lộ.
Đầu năm 1960, trước yêu cầu phát triển lực lượng vũ trang cách mạng trên chiến trường Quảng Trị, CANDVT Vĩnh Linh đã gấp rút thành lập các phân đội trinh sát vượt sông Bến Hải sang phía Nam hoạt động. Được sự giúp sức của các cơ sở cách mạng, lực lượng trinh sát đã tiến hành nhiều trận đánh để diệt ác, phá kìm, đưa dân về làng cũ và mở đường để đưa lực lượng vũ trang từ Bắc vào Nam hoạt động. Do yêu cầu đòi hỏi cấp thiết của chiến trường lúc bấy giờ, Bộ Tư lệnh CANDVT đã quyết định thành lập thêm 3 Phân đội vũ trang 21, 23 và 25 mang phiên hiệu KHN6, trong đó, Phân đội 23 được giao nhiệm vụ hoạt động ở địa bàn huyện Cam Lộ.
Thực hiện chủ trương tiến công mạnh mẽ làm tan rã và tê liệt về chính trị, tư tưởng và tổ chức, phá ấp chiến lược, chuẩn bị thiết thực cho việc phá thế kìm kẹp của địch, các phân đội vũ trang của CANDVT Vĩnh Linh đã tổ chức nhiều trận đánh vào các căn cứ của địch. Theo yêu cầu của Huyện ủy Cam Lộ, cán bộ, chiến sĩ Phân đội 23 tổ chức phá ấp chiến lược của địch ở xã Cam Thủy, huyện Cam Lộ, giải phóng dân, phát triển lực lượng vũ trang địa phương.
Đêm 15-10-1964, Phân đội 23 thuộc CANDVT Vĩnh Linh nhận nhiệm vụ đột nhập phá ấp chiến lược ở 2 thôn Thọ Xuân và Cam Vũ, xã Cam Thủy. Cuộc chiến đấu diễn ra thuận lợi, ấp chiến lược bị phá, cuộc mít tinh tuyên truyền được tổ chức tại chỗ, bà con tập trung rất đông. 5 giờ sáng ngày 16-10-1964, Phân đội 23 quyết định di chuyển đến thôn Thiện Chánh và tổ chức trận địa sẵn sàng đánh trả quân địch nếu chúng lấn chiếm. Tiểu đội 1 do Thiếu úy Lê Văn Quang làm Tiểu đội trưởng được phân công trên hướng chính diện. 12 giờ cùng ngày, quân địch có phi pháo yểm trợ kéo đến tấn công.
Sau một thời gian bắn phá, không thấy ta phản ứng, quân địch hùng hổ xông tới, đợi chúng đến thật gần, Tiểu đội trưởng Lê Văn Quang mới ra lệnh nổ súng. Ngay từ loạt đạn đầu tiên, nhiều tên địch ngã gục cách công sự ta khoảng 9 đến 10 mét. Hoảng sợ trước sự bắn trả của các chiến sĩ, kẻ địch đã xô nhau tháo chạy. Tuy nhiên sau đó, bọn chúng củng cố lại đội hình và tiếp tục phản kích lần thứ hai nhưng rồi cũng bị thất bại.
Đến 15 giờ 15 phút cùng ngày, địch tổ chức tấn công lần thứ ba và cũng bị thất bại. Lúc này, bọn chúng liền gọi thêm quân chi viện có cả xe bọc thép M113 từ Cồn Tiên vào để tấn công. Tình thế vô cùng khó khăn, Phân đội 23 rơi vào thế bị bao vây nên phải quyết định mở đường rút ra khỏi vòng vây của địch. Tiểu đội của Thiếu úy Lê Văn Quang nhận nhiệm vụ ở lại chiến đấu ghìm chân địch, bảo vệ cho phân đội rút về hậu cứ an toàn. Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng ác liệt, trước tinh thần dũng cảm của các chiến sĩ, kẻ địch đã dùng 7 chiếc xe bọc thép M113 chặn phía trước và một đại đội biệt động bao vây phía sau lưng.
Tinh thần chiến đấu kiên cường của các cán bộ, chiến sĩ Phân đội 23, CANDVT Lĩnh Linh đã làm cho kẻ thù khiếp sợ. 16 cán bộ, chiến sĩ anh dũng hy sinh năm ấy đã được Đảng, Nhà nước truy tặng liệt sĩ, trong đó, Tiểu đội trưởng Lê Văn Quang và chiến sĩ Trần Công Tiện được truy tặng danh hiệu cao quý: Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vào ngày 3-8-1995.
Trong tình thế nguy nan, Tiểu đội trưởng Lê Văn Quang vẫn bình tĩnh chỉ huy tiểu đội chiến đấu kiên cường, dũng cảm, song do chênh lệch quá lớn về lực lượng cũng như hỏa lực nên quân địch đã tràn vào trận địa. Không để địch tiến sâu thêm, Tiểu đội trưởng Lê Văn Quang đã nhảy lên xe tung lựu đạn vào thùng xe. Anh bị địch bắn nát một cánh tay, mất thăng bằng nên bị ngã xuống đất, song anh vẫn bật dậy và tiếp tục nhảy lên thả lựu đạn vào xe, đồng thời dùng thân mình bịt cửa xe lại. Lựu đạn nổ, 9 tên địch trong xe thiệt mạng và Tiểu đội trưởng Lê Văn Quang đã anh dũng hy sinh. Trong trận chiến đấu này, Phân đội 23 mà đặc biệt là tiểu đội do Thiếu úy Lê Văn Quang làm Tiểu đội trưởng đã tiêu diệt 84 tên địch và nhiều xe cơ giới. 16 cán bộ, chiến sĩ của tiểu đội cũng đã anh dũng hy sinh đến người cuối cùng.
Ghi tạc chiến công và sự hy sinh của cán bộ, chiến sĩ Phân đội 23, CANDVT Vĩnh Linh, Bộ Chỉ huy BĐBP Quảng Trị và Đảng ủy, UBND xã Cam Thủy được sự tài trợ của Ngân hàng Công thương đã xây dựng Bia chứng tích Thiện Chánh và hoàn thành vào ngày 17-11-2011.
Đứng trước Bia chứng tích Thiện Chánh, chúng tôi cảm nhận được từng đợt gió từ trên đồi cao tràn về như lời ru của đất mẹ mãi đưa các anh thanh thản bình yên trong giấc ngủ vĩnh hằng. Để rồi, muôn thế hệ mai sau mãi luôn tự hào về truyền thống, tiếp bước cha anh bảo vệ vẹn toàn chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
Nguyễn Thành Phú
