Níu giữ và hội nhập

Niê Thanh Mai bước vào con đường văn chương từ những bài thơ đầu tay như “Em ơi”, “Thơ viết ở Ajun Hạ”, nhưng tên tuổi của chị “đóng đinh” trong lòng độc giả bởi hàng loạt tập truyện được xuất bản rải rác từ năm 2005 tới nay như: “Suối của rừng” (2005), “Về bên kia núi” (2007), “Sớm mai rực rỡ” (2010), “Phía nào sương thôi rơi” (2021). Những truyện ngắn “Xó rừng”, “Vị mật”, “Gió lạnh thì buốt sống lưng”, “Về bên kia núi”, “Làng của cha tôi”... là hồi chuông róng riết về sự đổ gãy tình người, vong bản chính mình, lạc trôi văn hóa...

Truyện ngắn của Niê Thanh Mai dẫn người đọc về với đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, để được hòa mình vào vùng văn hóa giàu trầm tích với những tập tục đậm dấu văn hóa tộc người. Đó là một cao nguyên đẹp và tình, dạt dào, phóng khoáng từ thiên nhiên đến con người.

Nhưng ám ảnh, dư ba - trong lòng người đọc là những câu chuyện buồn, thật buồn về những kiếp phận người rời rừng xuống phố. Là cái chênh chao biến đổi của văn hóa tộc người trong thời kỳ mọi xóm bản, buôn làng đều mở toang cánh cửa để bước ra với thế giới bên ngoài. Tưởng chừng chỉ lớp trẻ bồng bột, háo hức mới chịu ảnh hưởng của những “luồng gió mới” thổi tới, nhưng lớp người già cũng không tránh khỏi sự khô rỗng, đơn độc, thất vọng bởi những đứt gãy ngay trước mắt, ngày càng dữ dội.

Đó là hình ảnh cô gái tên Xuân trong truyện ngắn “Về bên kia núi” đã bỏ nhà ra thành phố tìm kiếm sự hào nhoáng nơi phồn hoa đô hội. Hạnh phúc không thấy đâu mà chỉ nhận về trái đắng khi cô bị người ta xâu xé, đánh chửi, làm nhục giữa chợ... Nhưng cô vẫn không trở về làng, mặc cho mí (mẹ) đêm đêm vẫn nằm mong ngóng tin con chờ trời sáng...

Hay như cô gái H’Linh xinh đẹp trong truyện ngắn “Giữa cơn mưa trắng xóa” đã bỏ làng ra thành phố tìm việc. Cô trở thành người tình bất đắc dĩ của một ông chủ giàu có ở thành phố có sở thích đam mê sưu tầm di sản văn hóa của đồng bào các dân tộc ở Tây Nguyên.

H’Linh thỉnh thoảng trở về làng, cô cảm nhận được cô đơn của anh rể kể từ khi người vợ của anh qua đời, anh rể vẫn ở rể bên nhà vợ, lặng lẽ nuôi con một mình. Anh rể thầm yêu H’Linh, cô cũng thương anh rể nhưng cô không muốn trở về làng, không muốn làm vợ theo tục nối dây của dân tộc mình. Mặc dù ở thành phố, cô được ăn sung mặc sướng, nhưng H’Linh không có được một tổ ấm hạnh phúc thực sự.

Với truyện ngắn “Xó rừng”, nhân vật Miên xinh đẹp bán hàng trong một khu du lịch tại buôn làng Tây Nguyên. Miên được nhiều trai làng để ý, nhưng lại ngã vào lòng một gã tay chơi hào hoa, phong lưu trên thành phố. Cô bị người ta phụ bạc, một mình quay về làng với chiếc bụng bầu chờ ngày sinh con, lỡ dở một đời con gái...

“Trả nợ” chốn sinh thành

Nói về những “đứa con tinh thần” của mình, Niê Thanh Mai bộc bạch: “Tôi viết là hơi thở, là máu thịt, là trả nợ với nơi chốn sinh thành nên nó sống động, chân thực, không hề có dấu vết của sự làm màu, lên gân. Tôi viết cũng giống như cách những người con gái Ê Đê yêu và sống, rất bản năng. Nhưng cái tôi khao khát là làm thế nào để mọi người thấy được, Tây Nguyên và con người Tây Nguyên vận động không ngừng, họ có chiều sâu trong suy nghĩ, trong cuộc sống. Cho dù thời đại và cuộc sống có thay đổi thế nào đi nữa, họ cũng luôn mong muốn buôn mình, làng mình và cuộc đời mình những điều đẹp nhất”.

Mang trong mình hai dòng máu Kinh và Ê Đê, quê gốc ở Phú Yên nhưng sinh ra, lớn lên ở Đắk Lắk nên Niê Thanh Mai có cái thanh lịch, khéo léo lại mang chất phóng khoáng, cởi mở, chân thành của con người vùng đất Tây Nguyên.

Mười năm gắn bó với bục giảng tại ngôi trường Trung học Dân tộc nội trú Nơ Trang Lơng (Đắk Lắk), Niê Thanh Mai luôn dành thật nhiều tình yêu thương, tâm huyết cho các thế hệ học trò. Chị bảo, nơi ấy đã cho chị nhiều thứ, đó là những tấm lòng yêu thương, là người bạn đời luôn thấu hiểu, chiều chuộng những cơn “nắng mưa” thất thường của cô vợ văn sĩ, là những câu chuyện buôn làng, gia đình từ học trò - mỏ quặng quý cho công việc sáng tạo của chị.

Niê Thanh Mai luôn muốn nối dài tình yêu thương, nối dài mạch văn chương ở miền đất của mình. Nhiều năm qua, từ ngày còn là cô giáo rồi chuyển sang công tác tại Sở Giáo dục và Đào tạo, sau đó, về làm lãnh đạo Hội Văn học nghệ thuật tỉnh ĐắkLắk, mọi người đều thấy Niê Thanh Mai hừng hực, sục sôi với việc kiếm tìm, vun trồng các tài năng văn chương của tỉnh nhà.

Vừa qua, nhà văn Niê Thanh Mai đã tham gia ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV, chị bộc bạch: “Mình luôn tâm nguyện, mong muốn được trở thành đại biểu Quốc hội để mang tiếng nói của tầng lớp văn nghệ sĩ và cán bộ nữ người dân tộc thiểu số đến nghị trường nhằm tham gia đề xuất các chính sách, bảo đảm quyền lợi của phụ nữ nói chung, phụ nữ dân tộc thiểu số nói riêng. Tuy nhiên, cơ hội chưa tới với mình. Mình chỉ buồn chút xíu thôi rồi tự hứa với lòng mình sẽ phải cố gắng phấn đấu nhiều hơn nữa, bởi vẫn còn rất nhiều cơ hội”.

Chúc cho Niê Thanh Mai thành công và tỏa sáng hơn nữa trên văn đàn!

Ngọc Ánh