Nghề săn ong “tử thần”

Ong bắp cày được khoa học mệnh danh là ong “tử thần”. Đây là loài ong hung dữ và nọc độc của nó có thể gây chết người. Nhiều thợ săn ong rừng có “số má” ở thị trấn Tây Trà (huyện Tây Trà, Quảng Ngãi) liên tục lắc đầu, lè lưỡi khi nhắc đến loài ong kinh khủng này: “Dân săn ong rừng kỳ cựu như chúng tôi cũng không dám bén mảng đến tổ ong bắp cày nữa là người thường. Đi rừng mà vô phúc đạp trúng tổ ong này thì tốt nhất là bỏ chạy thật nhanh, nếu không là bỏ mạng!”.

Dân săn ong rừng sợ ong “tử thần” là thế, nhưng anh Hồ Văn Toàn, ở thị trấn Tây Trà lại là một tay săn ong bắp cày cừ khôi ở đất này. Một điều đặc biệt là anh có khả năng bắt ong bắp cày bằng tay mà không cần dụng cụ bảo hộ. Anh Toàn cho biết, do đặc điểm sinh sống, ong bắp cày thường làm tổ dưới đất, muốn tìm được ong thì phải tìm đến các vùng có hoa, nhiều côn trùng, sau đó theo dõi tìm về nơi làm tổ của ong bắp cày. Theo anh Toàn bật mí, việc phát hiện ra tổ ong ở giữa rừng mênh mông là chuyện khó như “mò kim đáy bể”. Với những người mới vào nghề thì có khi đi cả năm trời cũng chẳng phát hiện được một tổ ong bắp cày nào, nhưng với những người săn “ong tử thần” có kinh nghiệm như anh thì chỉ cần đi săn là thể nào cũng đào được ong đem về bán.

“Ngón nghề” mà anh Toàn tìm ra ong cũng rất đơn giản, nhưng chẳng phải ai cũng học được. Dựa vào đặc tính đặc biệt của loài ong này là thường đi lẻ bầy đến các vùng có hoa để tìm bắt ong nhỏ và côn trùng. Người câu ong chỉ cần dùng một cành cây vót nhọn, buộc một con côn trùng có thắt sợi chỉ mỏng, đầu còn lại buộc với một sợi lông chim nhỏ rất nhẹ màu trắng để nhận biết. Khi chú ong sà đến ôm con mồi rồi lao đi giữa không trung thì việc còn lại chỉ là dõi theo ong về tổ. Tuy nhiên, việc bắt ong bắp cày cũng rất kỳ công, phải chuẩn bị mọi thứ từ sớm, sau đó đợi trời tối mới tiến hành bắt được. Anh Toàn kể, có lần anh đi săn, tìm được tổ của loài ong này lúc gần 8 giờ sáng, nhưng phải phục đến nhập nhoạng tối mới bắt được. Bắt được ong thì cũng gần nửa đêm mới ra khỏi rừng. Người nhà tưởng anh bị lạc rừng nên túa nhau đi tìm. Đến lúc tìm được thì thấy anh về với lủng lẳng một bao ong ở phía sau, họ mới thở phào nhẹ nhõm.

Để bắt được loài ong cực độc này, dụng cụ kiếm cơm của anh Toàn chỉ là cuốc, xẻng, vỏ trấu, ống thổi khói và vốn “mẹo vặt sinh tử” được đúc kết từ hàng chục năm đi bắt ong rừng. Anh Toàn chia sẻ: “Ong bắp cày đốt có thể chết người. Nhưng không phải con nào cũng biết làm việc ấy, mà chỉ có ong cái thôi. Cách đơn giản để phân biệt hai giống là nhìn màu sắc phần đầu của chúng: ong cái có màu vàng, ong đực là màu trắng. Nắm được điều đó thì việc săn ong trở nên dễ dàng hơn nhiều”.

Việc bắt ong phải thật cẩn thận, khi đi bắt ong đất, người ta phải chuẩn bị rất nhiều thiết bị bảo vệ. Mỗi người thường phải đội mũ bảo hiểm, lưới trùm mặt, găng tay, ủng cao su, quần áo ni lông, cuốc thuổng và bao lưới. Khi đốt tổ ong, không thể thiếu đuốc, rơm khô, lá khô. Người thợ săn ong kinh nghiệm sẽ dễ dàng phát hiện cửa vào và cửa ra của ong. Chiếc ống nứa sẽ được đút sẵn một đầu vào bao, một đầu đút vào cửa ra của tổ ong. Ở cửa còn lại, người ta sẽ đốt lá hay rơm khô rồi quạt khói vào trong tổ. Đàn ong phát hiện bị tấn công sẽ đổ xô bay ra phía cửa ra, theo ống nứa, lần lượt chui vào bao lưới.

Những con ong vừa đi kiếm mồi về thấy có kẻ lạ chắc chắn sẽ lao xuống tấn công đám thợ. Khi ấy, người thợ săn phải dùng cành cây tươi xua đuổi lũ ong và nhanh chóng thoát khỏi hiện trường. Thông thường, việc đốt ong phải diễn ra thật nhanh gọn để tránh sự tấn công của những con ong còn chưa về tổ. “Cái giống này đốt vào đâu là vùng da đó thối đen, khi khô có thể rút ra một cục thịt to như đầu ngón tay út, sâu khoảng 1 đốt tay. Nếu ong đốt ở mu bàn tay thì cả cánh tay ấy sưng mọng như mắc bệnh phù nề, vừa ngứa, vừa nhức buốt rất khó chịu” - Anh Toàn nói rồi chìa cánh tay ra chỉ vào những vết thủng để lại sẹo sau những lần bị ong chích. Đó là 4 lần anh bị loài ong này tấn công, nhưng lần nhiều nhất cũng là hai vết đốt và “nhờ dùng lá thuốc ở rừng nên chỉ để lại sẹo, ngất lịm giữa rừng vài chục phút là tỉnh lại, bò về nhà”.

Buồn vui đặc biệt với nghề

Anh Toàn cho biết, nhộng của loài ong bắp cày được bán cho người ta làm thuốc. Điều đó khiến cho giá ong đất rất cao. Một tổ ong đất to bằng nửa cái thúng, được bán với giá 200.000 đến 400.000 đồng, thậm chí lên đến cả triệu vì là “đặc sản rừng núi”. Mỗi tổ ong đất loại nhỏ cũng khoảng 1- 2kg, tổ to có khi lên tới 5-7kg.

Đi bắt ong bắp cày đôi khi cũng do may rủi, có lúc mất mấy ngày liền lang thang trong rừng mà vẫn công cốc, nhưng cũng có khi chỉ cần một buổi sáng lần hồi là đã tìm được tổ ong và rinh về chiến lợi phẩm. Tưởng làm nghề này “hái ra tiền”, vậy mà anh Toàn nét mặt buồn buồn cho biết: “Lần nào may mắn thì kiếm được vài trăm, còn đi về tay trắng là chuyện bình thường. Hại hơn là nhiều người phải trả giá quá đắt, có khi nguy hiểm đến tính mạng. Vì muốn kiếm mấy đồng trang trải cuộc sống, chúng tôi mới phải bất chấp nguy hiểm thôi, chứ sung sướng gì đâu!”.

Mùa bắt ong bắt đầu từ tháng 10 âm lịch và kéo dài khoảng 2 tháng, khi đó các tổ ong đều nhung nhúc ong già, ong non. Mỗi lần lấy tổ chủ yếu bắt nhộng, ong mẹ sau khi “chết lâm sàng” do hít khói thì khoảng mười phút sau là tỉnh lại, khỏe lại! Anh Toàn cho biết.

Một điều đặc biệt mà anh Toàn kể lại, ấy là việc nhiều nhóm săn ong bắp cày này thường dùng hóa chất độc hại để bắt ong. Thợ ong vì non kinh nghiệm, lại muốn hốt cả tổ nên thường dùng bình xịt muỗi, thuốc trừ sâu để bắt. Khi xịt xong, ong say lả tả, thợ săn chỉ việc bốc cả tổ bỏ vào túi lưới. Khi ong tỉnh lại, chúng bò lổm ngổm quanh tổ, rất bắt mắt người mua. Cái họa của phương pháp săn ong này là người dùng phải lĩnh hậu quả, vì thuốc xịt côn trùng, thuốc sâu ngấm vào con ong, thôi ra rượu gây ngộ độc.

Minh Ngọc