Có một Tây Tiến trong văn 

Một chiều cuối năm, tôi tìm đến nhà chị Bùi Phương Thảo, con gái út của nhà thơ Quang Dũng theo lời hẹn trước. Chị Thảo chính là nhân tố quan trọng góp phần cho cuốn hồi ký “Đoàn binh Tây Tiến” (hay Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt) của cha được ra mắt độc giả. 

Tập bản thảo hồi ký “Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt” (tiền thân của Đoàn binh Tây Tiến) được nhà thơ Quang Dũng viết năm 1952, ở Cổ Thành, Sơn Tây, Hà Nội. Cùng năm đó, ông đã có ý định xuất bản nên viết "Mấy lời nói trước cùng độc giả" mở đầu tập sách. Trong đó, ông chia sẻ: “Câu chuyện tôi viết đây là chuyện cũ đã 5 năm rồi. Viết cuốn này, Quang Dũng "chỉ hoài bão là người đọc sẽ thấy yêu quãng thời gian hoạt động của cái đơn vị ấy giữa những người dân giản dị, trong những khung cảnh muôn phần thay đổi của đất nước".

Sau "Mấy lời nói trước cùng độc giả", tác giả Quang Dũng còn viết phần "Thêm một vài dòng...". Ở đó, ông khẳng định: "Những tên người trong truyện này đều là tên thật cả. Những sự ghi chép đây, tác giả chép nguyên sự thực. Hôm nay, khi cuốn sách đang ở tay bạn đọc, khi cái quãng đời này đang diễn lại trong trang giấy, thì trong số những người có tên ký ở trên đây cũng đã khuất đi vô số...".

Thế nhưng, do nhiều nguyên nhân khách quan mà tập bản thảo hồi ký “Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt” đã không được in thời gian đó. Khi Nhà xuất bản Văn học tái bản tuyển tập Quang Dũng có trích in 2 chương từ hồi ký, tạp chí Lịch sử Quân sự Việt Nam cũng trích in một số đoạn trong hồi ký với tên gọi “Từ Mường Lát đến Sài Khao”. 

Để chuẩn bị kỷ niệm 100 năm Ngày sinh nhà thơ Quang Dũng (năm 2021), gia đình chị Thảo muốn làm một vài cuốn sách chưa từng công bố của ông, giới thiệu đến độc giả. Vậy là trong 2 năm (2017, 2018), chị Thảo đã dành thời gian đánh máy tập bản thảo của cha rồi gửi đến nhà xuất bản in sách. Từ khi hồi ký ra đời đến nay, 67 năm đã đi qua, lần đầu tiên, bản thảo tập hồi ký này mới được Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành với nhan đề “Đoàn binh Tây Tiến”. 

Quãng thời gian hào hùng của Đoàn binh Tây Tiến

Đọc cuốn hồi ký, độc giả như thấy lại chi tiết việc thành lập Đoàn Võ trang Tuyên truyền Biên khu Lào - Việt ngay từ những ngày đầu, với hạt nhân là một số chiến sĩ của Trung đoàn Thủ đô “làm nhiệm vụ đi tới những bản, những chòm, những mường của khu vực quân ta hoạt động để tuyên truyền chính sách đoàn kết của Chính phủ, tuyên truyền ý chí kháng chiến của dân tộc, tuyên truyền cái tinh thần của quân đội Việt Nam”. Quá trình công tác, hoạt động của bộ đội trong đoàn khi thực địa ở tất cả các nơi mà bộ đội đã đi qua như: Mai Châu (Hòa Bình), Mộc Châu (Sơn La), Mường Lát lên đến Sài Khao (Thanh Hóa). Đấy là những vùng rất heo hút và cuộc hành quân hoàn toàn đi bộ nên rất gian lao, vất vả. Tác giả cũng không quên dành lời tri ân cho những người bạn chiến đấu của Trung đoàn 52 Tây Tiến và ôn lại "những kỷ niệm chiến đấu lúc ban đầu, gian khổ nhưng vui vui...". 

Qua hồi ký này, người đọc còn có thể thấy một chân dung Quang Dũng đa tài, hiểu thêm về con người thi sĩ hào hoa với những trang viết miêu tả cảnh sắc thiên nhiên, núi rừng tuyệt đẹp trên đất nước ta và cả nước bạn Lào. Cuốn hồi ký thực sự là những tư liệu quý, giúp độc giả hiểu sâu, hiểu kỹ hơn về Đoàn binh Tây Tiến. Đó cũng là những điều mà tác giả Quang Dũng gửi lại cho đời.

Thanh Thuận