Kế thừa động lực thúc đẩy

Bình luận về vai trò của Bộ tứ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương, giới chuyên gia chính trị quốc tế đánh giá, khu vực này đang chứng kiến cuộc đọ sức chiến lược ngày càng gia tăng nên mọi động thái của các thành viên Bộ tứ nói riêng và cả nhóm nói chung đang có những tác động quan trọng tới tình hình khu vực. Riêng với Nhật Bản, Bộ tứ vốn được sáng lập bởi cựu Thủ tướng Shinzo Abe năm 2007 và đến nay vẫn là cơ chế hữu hiệu để đảo quốc này tối đa hóa quyền lực của mình.

Có thể khẳng định rằng, Bộ tứ là một trong những “di sản” quan trọng của cựu Thủ tướng Shinzo Abe - người đã thiết lập một thời kỳ ổn định cho Nhật Bản từ năm 2012 đến 2020. Nối tiếp thành tựu đã có, chính quyền mới của Nhật Bản vẫn kế thừa hiệu quả với mục tiêu thúc đẩy ngoại giao chiến lược xoay quanh khuôn khổ ý tưởng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trong đó bao gồm việc tích cực thúc đẩy sự tương tác chiến lược của Bộ tứ.

Năm 2020, dưới tác động của đại dịch Covid-19, cuộc đọ sức địa chính trị khu vực châu Á-Thái Bình Dương ngày càng trở nên phức tạp, nổi bật phải kể đến xu hướng gia tăng đối đầu giữa 2 siêu cường Trung Quốc và Mỹ. Trong nỗ lực giải quyết những thách thức mới nhằm tái định hình trật tự khu vực, Nhật Bản đã đóng vai trò thúc đẩy mạnh mẽ ngoại giao tích cực để Bộ tứ tăng cường hợp tác chiến lược xoay quanh ý tưởng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Kế thừa từ chính quyền cựu Thủ tướng Shinzo Abe, Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide tiếp tục thực hiện ý tưởng này và coi đây là một trong những trụ cột cơ bản của chiến lược ngoại giao, đồng thời là công cụ chủ yếu để đảo quốc thúc đẩy hợp tác song phương, đa phương trong Bộ tứ.

Khẳng định Nhật Bản là thành viên tích cực nhất trong Bộ tứ, giới chuyên gia quốc tế dẫn giải, trong năm qua, Nhật Bản đã thể hiện vai trò rõ nét khi chủ trì và thúc đẩy đối thoại chiến lược của Bộ tứ. Trong đó, Nhật Bản đã tích cực định hướng, hàn gắn bất đồng giữa các bên để tập trung vào hợp tác chiến lược, nâng cấp cơ chế đối thoại chiến lược giữa 4 nước. Cùng với đó, Nhật Bản cũng tích cực chủ trương mở rộng hợp tác quốc phòng với các dấu mốc quan trọng như: Tiến hành cuộc tập trận trên biển Malabar 2020 - cuộc tập trận đầu tiên của Bộ tứ sau 13 năm thành lập; ký kết Hiệp định trao đổi hậu cần quốc phòng Nhật Bản - Ấn Độ; ký kết Thỏa thuận tiếp cận qua lại (RAA) Australia - Nhật Bản; Nhật Bản tiếp nhận sỹ quan quân đội Australia làm liên lạc viên;...

Song hành với đó, Nhật Bản thúc đẩy và tăng cường vai trò hợp tác kinh tế, xây dựng quy tắc và cơ chế các dự án cơ sở hạ tầng quốc tế. Điển hình như kế hoạch Mạng lưới điểm xanh (BDN) giữa Mỹ, Nhật Bản và Australia; Sáng kiến phục hồi chuỗi cung ứng (SCRI) giữa Nhật Bản, Ấn Độ và Australia;... Đây được xem là những nét tiêu biểu trong nỗ lực của Nhật Bản về thực hiện các giải pháp trong khuôn khổ ý tưởng về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, từ đó tìm kiếm cơ hội kiểm soát trật tự an ninh khu vực.

Mặt khác, việc tăng cường tương tác chiến lược thời gian gần đầy đã giúp Bộ tứ từng bước trở thành liên minh quyền lực trên biển. Trong đó, liên minh Mỹ - Nhật là “bộ khung quyền lực” với với trọng tâm là khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cùng sợi dây liên kết chính là lợi ích thực tế và ý thức hệ. Đặc biệt, Nhật Bản cũng hỗ trợ thực chất cho các bên can dự vào vấn đề Biển Đông, ủng hộ các nước ven Biển Đông củng cố năng lực an ninh hàng hải.

Kiên định phương châm ngoại giao

Dù được đánh giá là kế thừa “di sản” của chính quyền cựu Thủ tướng Shinzo Abe, song, dự luận quốc tế vẫn cho rằng, chiến lược cơ bản của chính quyền Thủ tướng Suga Yoshihide là nỗ lực làm mờ nhạt cạnh tranh địa chiến lược. Nhưng hơn hết lại làm nổi bật vai trò điều phối hợp tác khu vực. Chính quyền mới của Nhật Bản đang nhấn mạnh vai trò tích cực về an ninh và kinh tế khu vực.

Hiện nay, Nhật Bản vẫn đang chịu nhiều tác động nghiêm trọng của đại dịch Covid-19 khiến nguồn lực của nước này phải tập trung vào các vấn đề trong nước, song, chính sách đối ngoại vẫn tích cực và kiên định dù tình hình quốc tế diễn biến hết sức phức tạp. Đây cũng là lời khẳng định của Thủ tướng Suga Yoshihide về phương châm ngoại giao của nước này trong năm 2021.

Nhận định về xu hướng của Bộ tứ trong thời gian tới, các nhà phân tích an ninh, chính trị chỉ ra rằng, liên minh Mỹ - Nhật sẽ là cơ sở thúc đẩy các hành động chiến lược nhằm hiện thực hóa ý tưởng khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Chính quyền Thủ tướng Suga Yoshihide cũng sẽ coi trọng chủ nghĩa đa phương và tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt trong việc xây dựng trật tự quốc tế.

Từ đó, Nhật Bản sẽ tăng cường hợp tác với Australia, Ấn Độ, các nước châu Âu và khu vực Đông Nam Á nhằm củng cố mạnh mẽ hơn nguồn lực thực hiện ý tưởng một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Mặt khác, Nhật Bản cũng sẽ tận dụng những cơ hội tiềm năng với chính quyền mới của Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden tăng cường hợp tác toàn diện, cũng như duy trì sự ổn định chiến lược với các nước láng giềng, đặc biệt coi trọng quan hệ với Trung Quốc.

Có thể thấy, việc Nhật Bản thúc đẩy ý tưởng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và thúc đẩy sự tương tác của Bộ tứ sẽ góp phần thúc đẩy hơn nữa nhu cầu hợp tác quốc tế và khu vực trong bối cảnh tình hình quốc tế ngày càng diễn biến phức tạp. Nỗ lực hiện tại của Nhật Bản có thể đóng góp hữu hiệu vào xu thế hòa bình, hợp tác, cùng phát triển của khu vực châu Á-Thái Bình Dương và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Thanh Trúc