Lao đao vì chuối

Theo thống kê, tính đến hết tháng 12-2019, các xã Tân Long, Tân Thành, Thuận, Thanh, thị trấn Lao Bảo của huyện Hướng Hóa có hơn 1.030 hộ dân đã hợp tác, đầu tư trồng chuối mật mốc ở Lào với diện tích hơn 3.000ha. Tuy nhiên, tháng 3-2020, chính quyền Lào đóng cửa biên giới để phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19. Điều đó đồng nghĩa với việc các chủ vườn ở Việt Nam không thể qua lại chăm sóc, thu hoạch chuối, dẫn đến việc mất trắng cả vốn lẫn công sức bỏ ra.

Xã Tân Thành có 119 hộ dân hợp tác, thuê đất ở Lào để trồng chuối mật mốc với diện tích hơn 400ha đã xuống giống để tiếp tục chăm sóc, thu hoạch. Tuy nhiên, đến nay, hầu như toàn bộ diện tích chuối này đều bị tàn rụi vì bỏ hoang lâu ngày và bị trâu, bò giẫm đạp. Ông Lê Cảnh Thanh (thôn Bích La Đông, xã Tân Thành) bỏ ra 200 triệu đồng mua hơn 2.000 gốc chuối ở cụm bản Đen Sa Vẳn (huyện Sê Pôn, tỉnh Sa Vẳn Na Khệt, Lào) với giá 100.000 đồng/gốc.

Theo thỏa thuận, thời gian gia đình ông được chăm sóc, thu hoạch chuối 10 năm. Tuy nhiên, thu hoạch chuối chưa bao lâu thì dịch Covid-19 ập đến, biên giới đóng cửa khiến ông không thể sang thăm vườn. Mới đây, khi cửa khẩu quốc tế Lao Bảo thông thương trở lại, ông sang thăm vườn chuối thì thấy trâu bò đã phá tan hoang. Hơn 2.000 gốc chuối mà gia đình mua bằng số tiền lớn xem như “không cánh mà bay”.

Liên quan đến việc thuê đất trồng chuối ở Lào, xót xa nhất vẫn là những trường hợp vừa trả tiền thuê đất xong thì dịch Covid-19 ập đến. Có hộ đã bỏ ra từ vài chục triệu đến vài trăm triệu đồng để đầu tư. Anh Trương Đức Hào (thôn Long Giang, xã Tân Long) chia sẻ câu chuyện của mình: “Năm 2019, tôi đầu tư gần 100 triệu đồng để mua 1.000 gốc chuối ở Lào, chưa kịp thu hoạch thì dịch Covid-19 ập đến. Đến nay, vườn chuối mà tôi thuê ở bên đó đã không còn, số vốn đầu tư trước đó xem như mất trắng”.

Theo ông Võ Văn Cương, Chủ tịch UBND xã Tân Long, trên địa bàn xã có hơn 240 hộ dân hợp tác, thuê khoảng 1.250ha đất ở Lào để trồng chuối. Nhiều người dân đã vay vốn ngân hàng từ vài chục triệu đến 400 triệu đồng để đầu tư cây giống, phân bón và thuê người chăm sóc. Tuy nhiên, vì chính quyền Lào đóng cửa biên giới, các chủ vườn không thể sang thu hoạch nên không có nguồn thu.

Qua thống kê sơ bộ, những hộ dân này bị thiệt hại hàng chục tỉ đồng/năm. “Một số hộ đầu tư vài năm trước khi xảy ra dịch Covid-19 thì vớt vát được vốn, trong khi người thuê đất, đầu tư trồng chuối từ năm 2019 dường như mất trắng, khó thu hồi vốn đã bỏ ra. Qua các cuộc họp, xã cũng đã đề xuất lên huyện có hỗ trợ người dân để giảm bớt thiệt hại, song, đến nay vẫn chưa có kết quả” - ông Cương cho biết.

Bài toán kinh tế sau đại dịch

Gần 3 năm qua, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, việc xuất khẩu sản phẩm chuối mật mốc đi thị trường Thái Lan, Trung Quốc ngưng trệ khiến giá thu mua nông sản này giảm sâu. Đến nay, thương lái chỉ thu mua với giá dao động từ 2.000 - 2.500 đồng/kg. Giá cả thấp khiến thu nhập của người trồng chuối giảm đáng kể, bởi vậy, mặc dù cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị) - Đen Sa Vẳn (huyện Sê Pôn, tỉnh Sa Vẳn Na Khệt, Lào) đã thông thương trở lại từ ngày 9/5/2022, thế nhưng, nhiều người dân đã đầu tư số tiền lớn để thuê đất trồng, chăm sóc chuối mật mốc ở Lào vẫn thờ ơ với việc phục hồi vườn chuối, dù thời hạn thuê đất chưa hết hạn.

Ông Lê Quang Thuận, Phó Chủ tịch UBND huyện Hướng Hóa cho biết, bằng mối quan hệ hợp tác làm ăn lâu đời nên những năm qua, người dân tại các xã biên giới như Tân Long, Tân Thành, Thuận và thị trấn Lao Bảo phối hợp với người dân nước bạn Lào để trồng chuối mật mốc. Việc hợp tác, đầu tư do người dân giữa 2 nước thỏa thuận nên các cấp chính quyền rất khó can thiệp. UBND huyện đã chỉ đạo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn gửi văn bản về các xã để người dân đăng ký, phát triển các mô hình trồng trọt, chăn nuôi có hiệu quả và huyện có cơ sở để hỗ trợ nguồn giống cây, con cũng như đề xuất các ngân hàng hỗ trợ vay vốn để người dân vượt qua khó khăn, tập trung phát triển sản xuất hiệu quả diện tích đất hiện có tại địa phương.

Thu nhập và việc làm của người dân và của các hộ dân hợp tác trồng chuối ở nước bạn Lào bị ảnh hưởng, xã Tân Long đã vận động người dân tập trung phát triển sản xuất theo hướng “đa cây, đa con” để tăng thu nhập. Đặc biệt là đẩy mạnh phát triển kinh tế trang trại, gia trại tổng hợp tại địa phương. Ngoài ra, xã cũng vận động người dân tiếp tục chăm sóc, thâm canh hơn 600ha chuối mật mốc hiện có trên địa bàn.

Ông Võ Văn Cương cho biết: “Theo thống kê, trước thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, xã Tân Long có 28 trang trại và gia trại chăn nuôi. Đến nay, toàn xã có 392 trang trại, gia trại chăn nuôi gia súc và gia cầm. Trong đó, có nhiều người sau khi thất bại vì thuê đất trồng chuối ở Lào cũng quay về đầu tư phát triển các mô hình ở quê nhà. Tại các trang trại chăn nuôi lớn, hàng chục lao động địa phương được giải quyết việc làm, với mức thu nhập 6 - 7 triệu đồng/người/tháng. Trong khi chờ đợi sự hồi phục kinh tế sau đại dịch thì đây là bước đi đúng đắn”.

Hòa Bình - Đức Nghĩa