Biết hát dân ca Nùng (hát sli, lượn) từ khi 14 tuổi, từng đi hát khắp làng trên, bản dưới, thậm chí lên Lạng Sơn giao lưu, ông Mạc Văn Đậu luôn tràn đầy đam mê lưu truyền bản sắc văn hóa dân tộc qua những bài dân ca. Ngoài sưu tầm sách hát từ cổ nhân, ông còn tự sáng tác, đặt lời mới cho những bài ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương, đất nước, vận động nhân dân thực hiện tốt chính sách, pháp luật, xây dựng đời sống mới và kỳ công phiên dịch những bài hát từ tiếng dân tộc Nùng sang tiếng phổ thông để nhiều người hiểu. Lo "đặc sản" của cha ông bị thất truyền, ông sao chép nhiều bản thảo, quay phim và gửi Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lục Ngạn nhờ lưu trữ.

Có nhiều cách hát trong những hoàn cảnh khác nhau như: Hát cổ lẩu (phù dâu, phù rể), hát mừng sinh nhật, mừng nhà mới, hát ban đêm, ban ngày, hát trong phiên chợ... Trong đó, hát ban ngày là lối giao duyên, hát ban đêm là lối đối đáp khi có tốp con gái làng khác đến chơi qua đêm tại làng mình (các nhóm tập trung hát thâu canh, rạng ngày), hát tìm bạn trong phiên chợ. Ông Đậu là số ít người Nùng trong vùng còn biết hát "cổ lẩu" và mừng sinh nhật.

Bước chân ông Đậu đi qua bao cuộc hát. Mỗi năm vào mùa xuân hay các dịp kỷ niệm lớn của đất nước, dân tộc, ông rủ thêm bạn hát say sưa hết nơi này qua nơi khác. Những năm 2000, dân ca Nùng tại nhiều địa phương đối mặt nguy cơ mai một, ông là người đứng ra vận động khơi lại phong trào. Xác định một mình không thể gánh vác trọng trách lớn ấy, ông đề nghị chính quyền cho thành lập câu lạc bộ (CLB) Hát dân ca, rồi tự bỏ tiền mời nghệ nhân giỏi cùng truyền dạy cho đồng bào. Khi nhiều người đã hát thạo, với vai trò Chủ nhiệm CLB, ông tập hợp thành viên đi hát giao lưu nhiều nơi, sau đó sao in hàng nghìn đĩa VCD gửi cho bạn hát khắp nơi.

Từ thời trai trẻ đến giờ, hễ nghe tin trong vùng có hội hát là ông Đậu lại khăn gói tìm tới, tất nhiên một người hào phóng như ông, mỗi vùng đất ông đến đều gặp những bạn hát chân tình và có chung niềm đam mê. Cũng nhờ tài ca hát, chất phong lưu mà ông có nhiều người hâm mộ. Chàng thanh niên đa tài ấy đã từng làm siêu lòng biết bao thôn nữ xinh đẹp.

Ngày thường ông Đậu cùng gia đình chăm sóc vườn cây, nhưng hễ vơi công việc là ông tập hợp mọi người đi hát giao lưu, tổ chức truyền dạy cho lớp trẻ. Ông thuộc nằm lòng từng kiểu cách, lề lối cả trăm bài dân ca. Khi hát, ông luôn bắt nhịp một cách tự nhiên, ứng tác nhanh trong từng hoàn cảnh, giọng điệu lúc trầm ấm, khi ngân vang giòn giã.

Xã Biên Sơn có 19 thôn, chủ yếu là người Nùng, CLB Hát dân ca dân tộc Nùng ở đây hiện nay có 30 thành viên. Nhằm khuyến khích phong trào ca hát, bảo tồn bản sắc dân tộc, hằng năm, UBND xã hỗ trợ 3 triệu đồng cho CLB Hát dân ca và đều đặn tổ chức Ngày hội Văn hóa, thể thao các dân tộc, tạo sân chơi cho đồng bào. Nhiều trẻ em ở đây cũng biết hát dân ca Nùng, phong trào ca hát của đồng bào đang thực sự khởi sắc.

Nguyễn Hưởng