Ngư dân Hồ Minh Lũy ở xã Phổ Quang, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi buồn rầu vì cảnh trắng tay chỉ sau một đêm. Ông Lũy là chủ tàu cá QNg 94469 TS. Tất cả tài sản trong nhà đều dồn vào con tàu, vì vậy, gia đình sống trong căn nhà nhỏ ở làng chài.

Ngày 26-1-2017, ông đưa tàu xuất bến đi biển đánh cá. Đến sáng ngày 11-2, thời tiết trên biển diễn biến xấu nên ông Lũy phải cho tàu chạy vào cảng Sa Kỳ. Do mưa to, sóng lớn nên tầm nhìn hạn chế, con tàu này đã đâm vào hòn Bàng Than chắn ngang trước cửa. Các ngư dân may mắn sống sót, nhưng con tàu chỉ còn là một đống củi vụn trôi theo dòng nước.

Ông Lũy nhớ là mình còn tờ bảo hiểm có thể vớt vát lại được tài sản. Tổng bảo hiểm thân vỏ của con tàu này lên đến 9 chữ số có thể giúp ông và gia đình gây dựng lại cơ nghiệp. Trong Hợp đồng bảo hiểm AD 0266 của Bảo Minh Quảng Ngãi ghi thời hạn bảo là 29 tháng 2 năm 2016 đến ngày 29 tháng 2 năm 2017. Giá trị thực tế thân tàu là 1 tỷ đồng. Còn 18 ngày nữa là bảo hiểm hết hạn. Trong hợp đồng này, Nhà nước hỗ trợ mua bảo hiểm trên 20 triệu đồng, chủ tàu chỉ bỏ ra hơn 7 triệu đồng. Nhìn tờ giấy Bảo hiểm Bảo Minh có biểu tượng 2 bàn tay đỡ giọt nước, nhiều ngư dân xuýt xoa rằng “trời còn thương để ông Lũy làm lại từ đầu”.

Nhưng khi mang giấy tờ đi xác nhận, cả gia đình của ông Lũy mới bật khóc, vì Bảo hiểm Bảo Minh loại hồ sơ với lý do là đăng kiểm của tàu bị trễ hạn. Theo quy định, mỗi con tàu đều phải có đăng kiểm để kiểm điểm toàn bộ các thông số kỹ thuật, tình trạng tàu, các giấy tờ có liên quan khác. Nhưng nếu đăng kiểm đã qua ngày thì cơ quan bảo hiểm coi như hợp đồng không còn giá trị và “gia chủ trắng tay”. Đăng kiểm dù mới hết hạn nhưng bảo hiểm căn cứ vào đó để không bồi thường.

Trong giấy phép khai thác thủy sản của Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Ngãi do ông Lê Văn Sơn, Chi cục trưởng xác nhận, tàu QNg 94469 TS của ông Hồ Minh Lũy sử dụng nghề lưới vây, công suất máy 280 mã lực, gia hạn đăng kiểm lần 3 từ ngày 21-12-2016 đến ngày 18-1-2017. Có nghĩa là đăng kiểm của ông Lũy mới bị quá hạn 27 ngày. Tờ giấy màu đen sờn thấm nước mặn là cơ sở pháp lý để xác nhận tàu cá vận hành an toàn, nhưng vì quên gia hạn, gia đình ông đã lâm cảnh trắng tay.

Một vụ việc tương tự xảy ra, khiến ngư dân mất hơn 1 tỷ đồng. Đó là tàu cá của ngư dân Bùi Cương, ở thôn Định Tân, xã Bình Châu đâm vào bãi ngầm ở quần đảo Hoàng Sa vào đêm 26-2-2017. Sau khi sự việc xảy ra, các ngư dân trên tàu đã được tàu cá của ngư dân địa phương đánh lưới chuồn đến cứu vớt và đưa vào bờ.

Khi về đến nhà, ông Cương nghĩ ngay đến tờ bảo hiểm. Đó là “chiếc phao” cuối cùng giúp cho ông Cương có thể làm lại từ đầu. Nhưng khi kiểm tra bảo hiểm chỉ còn là một tờ giấy cũ đã quá hạn. Vì ông Cương không nắm được chủ trương về việc Nhà nước hỗ trợ cho ngư dân tàu công suất lớn đánh bắt xa bờ mua bảo hiểm. Tàu của ông Cương là tàu làm nghề lưới chuồn ở Hoàng Sa được nằm trong diện được hỗ trợ mua bảo hiểm, nhưng ông Cương đã không làm thủ tục này nên rơi vào cảnh trắng tay.

Sau tai nạn và không còn tài sản gì, ông Cương đã theo tàu ngư dân ra hòn đảo bị mắc cạn với hy vọng còn tháo gỡ được máy tàu. Nhưng khi ra Hoàng Sa và đến bãi cạn, ông Cương lắc đầu vì toàn bộ máy móc đã bị tháo dỡ, con tàu chỉ còn một đống gỗ vụn nho nhỏ.

Mua bảo hiểm là một bài toán cân não đối với ngư dân đánh bắt xa bờ. Vì đối với tàu cá có công suất trên 400CV thì mỗi năm phải bỏ ra khoảng 60 triệu đồng để mua bảo hiểm. Một số tàu cá không đủ tiền nên đã mua bảo hiểm nhỏ giọt theo kiểu 3 tháng một lần.

Trước đó, Quyết định 48 của Chính phủ hỗ trợ mua bảo hiểm cho ngư dân đã “gánh” một khoản kinh phí rất lớn đối với các chủ tàu. Những tàu cá có công suất từ 400CV trở lên, Nhà nước hỗ trợ 50% chi phí khi chủ tàu mua bảo hiểm thân tàu, bảo hiểm ngư lưới cụ và bảo hiểm rủi ro đặc biệt. Riêng Nghị định 67 (nay là Nghị định 89), mức hỗ trợ là 90% cho tàu có công suất từ 400CV trở lên, 70% cho tàu từ 90CV đến dưới 400CV.  

Dù được Nhà nước hỗ trợ và các tàu cá bị tai nạn vừa nêu đang nằm vào thời điểm chính sách hỗ trợ còn hiệu lực, nhưng cái sự “quên” chết người đã khiến ngư dân rơi vào cảnh từ chủ tàu trở thành người đi bạn.

Lê Văn Chương