Kỳ 1: Nơi ghi tạc nghĩa tình từ trước

Kỳ 2: Sắt son nghĩa Đảng, tình anh em

Một đời cống hiến cho quê hương mới

Sinh ra trên vùng đất Hội An cổ kính vào năm 1928, trong Cách mạng Tháng Tám, người trai xứ Quảng có cái tên khai sinh là Lê Việt Muồng đã gia nhập vào Trung đoàn quân sự bảo vệ tỉnh Quảng Nam. Sau một quá trình học tập đường lối cách mạng, Cương lĩnh của Đảng cộng sản và tham gia một khóa huấn luyện kỹ, chiến thuật, tác chiến, Lê Việt Muồng cùng 9 đồng chí được Khu ủy Khu V chọn cử sang hoạt động giúp Bạn xây dựng lực lượng và cơ sở cách mạng tại các tỉnh Nam Lào.

Ông kể, ngày ấy, vừa chiến đấu, vừa công tác trong bối cảnh cách mạng hai nước đều còn non trẻ, những cán bộ hoạt động trên đất bạn đã phải trải qua rất nhiều cam go, thử thách. Rừng dày, sương lạnh, kẻ địch và mọi thứ thiếu thốn luôn rình rập quật ngã con người. Trong khi đó, lương thực, thực phẩm thiếu, người dân biên giới còn hoang mang, lo sợ và chưa tin tưởng vào cách mạng và bộ đội Việt Nam. Hòa mình cùng cuộc sống với dân bản, ông cùng cán bộ trong đội công tác đã tự nguyện "cà răng, căng tai", đóng khố cộng khổ như đồng bào.

Trưởng thành trên đất Bạn, năm 1949, ông Muồng trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương. Sau khi mỗi quốc gia ở Đông Dương có Đảng riêng, năm 1955, tại Đại hội Đảng lần thứ nhất, Đảng Nhân dân cách mạng Lào chính thức được thành lập, ông Lê Viết Muồng đã trở thành một trong gần 400 đảng viên của Đảng này. Ông cũng chính thức là công dân Lào với tên gọi là Buôn Nhơn.

Nói tiếng Lào thông thạo và am hiểu văn hóa, phong tục nước Bạn, trong quá trình làm nhiệm vụ cách mạng, cùng một lúc Buôn Nhơn đảm nhận rất nhiều vai trò. Có nơi ông là thầy giáo dạy chữ Lào cho trẻ em, có bản ông hướng dẫn bà con trồng cấy theo phương pháp của người Việt để có năng suất cao. Đôi khi ông còn là cán bộ xây dựng phong trào văn hóa, “kỹ sư” cầu đường vận động bà con mở đường chiến lược cho quân đội. Những căn cứ cách mạng vững chắc của hai Đảng, hai Nhà nước cứ ngày một nhiều hơn trên khu vực biên giới các tỉnh Hạ Lào. Năm 2014, hơn 400 người của các bản Tăng Ta Lăng, Tăng Noong, Chi Tơ... thuộc hai huyện Kà Lừm và Đăk Chưng của tỉnh Sê Kông đã được nhận khen thưởng và kinh phí hỗ trợ của Tỉnh ủy Quảng Nam vì có nhiều đóng góp cho cách mạng Việt Nam.

Ông Phim Xinh, Bí thư Chi bộ bản Tăng Ta Lăng bày tỏ: “Từ khi hai đất nước còn trong chiến tranh, cách mạng Việt Nam đã giúp đỡ hết lòng về mọi mặt cho người dân Lào để làm nên cuộc kháng chiến chống kẻ thù chung thắng lợi. Sau này, đồng bào huyện Tây Giang, Nam Giang, tỉnh Quảng Nam còn hỗ trợ tiền bạc, vật chất cho những người dân Lào từng tham gia cùng cách mạng Việt Nam làm giao liên, tải đạn và trực tiếp chiến đấu. Tình cảm này của các bạn Việt Nam chúng tôi rất quý trọng, nó thể hiện tình cảm anh em trước sau như một giữa những người đồng chí, đồng đội”.

Năm 1970, Buôn Nhơn được bầu làm Tỉnh ủy viên Tỉnh ủy Salavan. Ông đã có nhiều sáng kiến để cùng với Đảng bộ và chính quyền các cấp lãnh đạo nhân dân các bộ tộc Lào khôi phục sản xuất, ổn định cuộc sống và hàn gắn vết thương chiến tranh. Năm 1981, Buôn Nhơn trở lại Việt Nam theo học tại Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh). Năm 1984, khi tỉnh Sê Kông được thành lập, ông trở thành Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào, Bí thư Tỉnh ủy Sê Kông. Tiếp đó, ông được bổ nhiệm làm Phó ban Tổ chức Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào. Nghỉ hưu vào năm 1992, ông tham gia Hội hữu nghị Quảng Nam-Sê Kông và tiếp tục nỗ lực vun đắp cho tình đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt giữa hai tỉnh cũng như hai đất nước.

Nồng ấm Thoọng Pẹ

Biên giới Hà Tĩnh cũng là nơi tỏa sáng tình đoàn kết gắn bó giữa hai Đảng, hai dân tộc. Đi một vòng tham quan Cụm bản thuộc huyện Căm Cớt, tỉnh Bô Ly Khăm Xay, phóng tầm mắt về phía Đông ngắm đỉnh núi Giăng Màn trùng điệp giữa mây ngàn sương trắng, tôi hình dung về những đôi vai trần của bao chàng trai, cô gái Lào năm xưa đã sát cánh cùng bộ đội Việt Nam tạo nên những cây cầu tre bắc trên vai người để hàng ngàn tấn vũ khí, lương thực, thuốc men vượt qua truông, qua suối, chuyển vào chiến trường. Và có lẽ đó cũng là nguyên nhân mà cửa khẩu giữa hai nước được đặt là Cầu Treo. Rồi cả những ngày tháng nhân dân các bản Thoọng Pẹ, Na Pê, Lạc Xao, Na Hạt... đổ ra đường chào đón hàng nghìn quân tình nguyện Việt Nam sang chiến đấu vì đất nước và nhân dân Lào anh em. 

Khi đến Căm Cớt, bạn sẽ luôn được nghe câu chào dễ thương của những người bạn Lào hồn hậu: “Việt Nam – Lào Sa-ma-khi”. Đại úy Phạm Hùng Sơn, phiên dịch viên của Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đưa chúng tôi đến thăm nhà một số gia đình người Mông của xã Kỳ Sơn, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh, từ đầu những năm 80 của thế kỉ trước, họ đã an cư tại bản Thoọng Pẹ. Hiện nay, họ đã trở thành một phần quan trọng trong cộng đồng cư dân ở bản và có nhiều đóng góp trong việc tham mưu giúp lãnh đạo bản và nhân dân phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống mới.

Ông Dông Dé, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Thọong Pẹ cho biết, thời điểm đó, có 4 đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam sang sinh sống đoàn tụ với con cái là đồng chí Vừ Song Dở, Vừ Dông Nụ, Vừ Nhìa Bì và Vừ Ga Rê đã đề nghị với chính quyền và chi bộ đảng cơ sở cho đăng kí hộ khẩu và sinh hoạt đoàn thể chính trị. Khi mới sang, Huyện ủy Căm Cớt đã tạo điều kiện cho sinh hoạt Đảng 3 năm để từng bước ổn định cuộc sống. Tiếp đó, bạn hướng dẫn, giúp đỡ chuyển giấy tờ từ Việt Nam sang, chính thức xin nhập quốc tịch Lào và chuyển Đảng, trở thành đảng viên Đảng Nhân dân cách mạng Lào. Từ khi tham gia sinh hoạt Đảng, các đảng viên này cũng đã đóng góp nhiều thành tích trong việc xây dựng cơ sở chính trị, xây dựng Đảng và chính quyền của bản.

Ông Vừ Dông Nụ, một trong 4 đảng viên được giúp đỡ chuyển Đảng ngày ấy đã trở thành Chủ tịch Mặt trận Lào xây dựng đất nước của bản Thoọng Pẹ trong nhiều khóa. Ông được Trưởng bản Dông Dé coi như anh em ruột vì đã giúp dân bản Thoọng Pẹ biết thêm nhiều điều hay, cái đầu sáng thêm nhiều ý tốt. Nhà của Dông Nụ bây giờ khá giả, có tới 3 ô tô cùng 3ha đất ruộng, 15ha đất rẫy. Hai người con của ông đều là đảng viên, công tác tại Phòng Kế hoạch đầu tư của huyện.

Cũng như Dông Nụ, gia đình các ông Vừ Nhìa Bì, Vừ Song Dở, Vừ Ga Rê cũng đã trở thành những hộ có kinh tế vững chắc trong bản. Con trai ông Vừ Nhìa Bì cũng là đảng viên, hiện là Trưởng phòng Giáo dục huyện Viêng Thoong, tỉnh Bô-ly-khăm-xay. Đại úy, bác sĩ Nguyễn Việt Đức, Trạm trưởng Trạm y tế Thoọng Pẹ, BĐBP Hà Tĩnh cho biết, Huyện ủy Căm Cớt cũng như các đảng viên của Lào thuộc Chi bộ Thoọng Pẹ đều ghi nhận và đánh giá rất cao những đóng góp của các đảng viên Việt Nam trong quá trình sinh sống, làm việc và sinh hoạt Đảng trên đất nước Bạn. Họ là sợi dây kết nối tình đoàn kết giữa nhân dân các bộ tộc Lào và nhân dân Việt Nam sống hai bên biên giới. Đồng thời, cũng là “tai mắt” giúp BĐBP Việt Nam nắm bắt diễn biến trên khu vực biên giới, cung cấp thông tin về các đường dây tội phạm buôn bán, vận chuyển ma túy và hàng lậu từ Lào về Việt Nam.

Rời Thoọng Pẹ giữa mùa hoa gừng nở, tôi hiểu thêm rằng, để biên cương mãi thắm xanh màu của núi rừng, sắt son tình hữu nghị hai nước Việt Nam – Lào thì rất cần sự chung tay, góp sức của biết bao người, trong đó có những con người giản dị như các ông Nụ, Dở, Bì, Rê... mà tôi đã gặp.

Phạm Vân Anh