Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên mở đầu câu chuyện: Đường 9 (Quảng Trị) là tuyến đường chiến lược quan trọng vận chuyển súng đạn, lương thực, thực phẩm... cho toàn bộ chiến trường miền Nam. Mỹ sử dụng không quân ngăn chặn, ta không sợ. Nhưng âm mưu của địch sử dụng bộ binh để cắt đứt tuyến đường chiến lược và lập bức tường chắn ngang rừng Trường Sơn, đây mới là vấn đề ta quan tâm nhất.

Nếu như quân ta không đập tan “hàng rào bộ binh” ở đây thì không thể nào có những cuộc đánh lớn ở miền Nam được. Đây là bước phiêu lưu đầy chủ quan của các chiến lược gia Hoa Kỳ. Vùng này là chiến trường có địa hình rừng núi hiểm trở, không phải đất “dụng võ” của lính Mỹ lẫn ngụy. Từ lâu trong tầm nhìn Bộ Chính trị, xác định đây là chính diện rộng nhất của tuyến chi viện bao gồm cả hành lang Đông - Tây Trường Sơn, một cửa mở quyết định nhất cho các chiến trường. Do vậy, ta tập trung lực lượng chủ lực tinh nhuệ nhất, đặc biệt lực lượng dự bị chiến lược ở miền Bắc sẽ không buông tha trước mọi thái độ của địch.

“Đòn” lừa địch

PV: Ý đồ, âm mưu của địch đổ quân ra Đường 9 - Khe Sanh với mục đích gì?

Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên: Mỹ - ngụy đã đổ quân ra khu vực Đường 9 - Khe Sanh nhằm cắt đứt tuyến chi viện chiến lược, cả Đông và Tây Trường Sơn ngang khu vực Đường 9, bằng sức mạnh quân sự của không quân, bộ binh với sự tham gia các sư đoàn thiện chiến.

Theo công thức: Bộ binh, cộng với chỉ huy, hỏa lực và hậu cần của Mỹ. Mưu đồ “chặt đầu, khóa đuôi” tuyến chi viện chiến lược của ta đã được Mỹ thực thi ở tầm chiến lược. Cuộc chiến đấu của các lực lượng trên tuyến chi viện chiến lược luôn đối mặt với thực tế: Cuộc chiến tranh ngăn chặn và chống ngăn chặn nơi đây đan cài vào nhau. Địch đánh, ta đánh trả và khắc phục tổn thất, hư hại; địch lại đánh và ta lại khắc phục. Vòng quay cứ lặp đi lặp lại gần như quy luật. Ngày nối ngày, tháng nối tháng, năm nối năm...

PV: Bộ Chính trị quyết định mở chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh có ý nghĩa như thế nào?

Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên: Trong đỉnh cao nghệ thuật quân sự của ta có hoạt động nghi binh lừa địch. Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh mở màn trước Tết Mậu Thân (1968) 10 ngày, đã làm cho Bộ chỉ huy quân sự Mỹ ở Sài Gòn và những kẻ đứng đầu Nhà Trắng bị lạc hướng, trúng “đòn” nghi binh của ta. Trong khi chúng dồn cả tâm trí và huy động lực lượng ra Đường 9 - Khe Sanh, hòng giữ bằng được Khe Sanh, đừng để nơi này thành một “Điện Biên Phủ mới”.

Ta bất ngờ Tổng tiến công và nổi dậy đồng loạt trên khắp các chiến trường miền Nam. Vào thời điểm đêm giao thừa Tết Mậu Thân, ta bất ngờ đánh thẳng vào các đô thị, trung tâm quân sự, chính trị, kinh tế của Mỹ - ngụy. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta đã tạo được bất ngờ lớn về chiến lược chiến tranh, đồng thời “giải quyết” xong tuyến phòng ngự bộ binh khét tiếng cắt ngang đường Trường Sơn.

PV: Tập đoàn quân sự Đường 9 - Khe Sanh của địch bị đập tan, sau đó địch có “bày trò” nào để ngăn chặn bước tiến trên đường chi viện?

Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên: Bộ Tổng tư lệnh đã thông báo với chúng tôi, địch có khả năng mở một cuộc hành quân chiến thuật “trực thăng vận” ra khu vực Đường 9. Cuộc hành quân này mang tên “Lam Sơn - 719”. Bộ Tư lệnh Chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh họp bàn và triển khai nhiệm vụ ngay. Tập trung vận chuyển chi viện chiến lược, tranh thủ dồn nhanh hàng vào phía Nam Đường 9, phòng khi địch đánh tràn lên, chốt chặn dọc con đường này, dẫn đến “tắc đường” chi viện vào miền Nam.

Ý đồ của Mỹ lập “hàng rào bộ binh” cắt ngang đường chi viện của ta tiếp theo. Bộ Tư lệnh nhanh chóng tổ chức vận chuyển bảo đảm hậu cần trực tiếp cho mặt trận Đường 9, trước khi chiến sự xảy ra ở đây. Hơn nửa tháng phát lệnh “hỏa tốc”, bất chấp máy bay địch ném bom đánh phá, chúng tôi đã đưa 15.000 tấn hàng từ miền Bắc vượt qua Đường 9. Riêng mặt trận Đường 9, chúng tôi giao 2.000 tấn. Đúng là một kết quả phi thường.

Trận đánh “đẹp” của thế giới

PV: Ngoài nhiệm vụ vận tải, Bộ đội Trường Sơn đã sử dụng các đơn vị chiến đấu tham gia “mở cửa” Đường 9 như thế nào?

Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên: Bộ Tư lệnh Chiến dịch Đường 9-Khe Sanh đã sử dụng những đơn vị đánh công kiên thọc thẳng vào đội hình của địch, kết hợp nghi binh lừa địch vào đúng “túi lửa” phòng không mạnh nhất của Bộ đội Trường Sơn. Lúc đầu pháo phòng không, tên lửa của ta vẫn nằm im lìm dưới những tán cây rừng già, chỉ cho các loại súng đại liên, súng bộ binh ra đánh “kéo” máy bay đến.

Nhận được Chỉ thị của Bộ Tư lệnh chiến dịch và của đồng chí Văn Tiến Dũng, cuộc hành quân “Lam Sơn - 719” của địch đã bắt đầu, tôi điện ngay cho các đơn vị, binh trạm: “Phải nhử máy bay địch vào thật sâu, đúng vòng vây, sẵn sàng chủ động tiến công nhanh nhất vào đội hình trực thăng của chúng.

Sử dụng tất cả các vũ khí, phát huy mọi tầm hỏa lực, kiên quyết tiêu diệt, với khẩu hiệu: “Cứ cho nó đến, quyết không cho về”. Chờ khi nào có trên 30 chiếc bay vào “túi lửa” phòng không mới xả đạn”. Bộ đội kiên trì nhử đến ngày thứ 6, địch đi một đoàn 50 trực thăng ào ào đổ quân xuống. Lập tức ta phụt “túi lửa” ra tiêu diệt, chỉ 2 ngày quét sạch hơn 100 máy trực thăng. Đây là trận đánh “đẹp” hiếm có trên thế giới.

Cuộc hành quân “Lam Sơn – 719” là cố gắng cuối cùng trong cơn “giẫy chết” của cuộc chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” thất bại thảm hại của Mỹ - ngụy. Âm mưu cắt đứt tuyến đường Trường Sơn bằng sức mạnh tổng lực trong tổng thể chiến lược chiến tranh ngăn chặn tuyến chi viện chiến lược của địch đã hoàn toàn thất bại.

PV: Đập tan toàn bộ phòng tuyến bộ binh Đường 9 của địch, Bộ đội Trường Sơn có những thay đổi gì để đáp ứng với sự phát triển lớn mạnh ở các chiến trường miền Nam?

Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên: Cánh “cửa chốt” chiến trường Trường Sơn dọc Đường 9 được mở vĩnh viễn. Bộ đội Trường Sơn bắt đầu nâng cấp, mở rộng nhiều tuyến đường, cơ cấu lại tổ chức để ngang tầm với nhiệm vụ và đáp ứng sự lớn mạnh ở các chiến trường miền Nam. Lúc đó tôi có suy nghĩ, thắng lợi Đường 9 là thời cơ đến rồi, chúng ta phải có những bước chuẩn bị trước khi ký Hiệp định Paris về lập lại hòa bình ở Việt Nam. Vì muốn đánh lớn ở miền Nam, các lực lượng vận tải phải ngang tầm, nhưng Bộ đội Trường Sơn của chúng ta đã làm vượt tầm.

Theo quy định của Bộ Quốc phòng, chỉ cần sử dụng trung đoàn xe vận tải là ngang tầm rồi, bây giờ tôi cho thành lập hai sư đoàn xe độc lập. Sau đó, Tổng Bí thư Lê Duẩn, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp rất ủng hộ và phê chuẩn sư đoàn xe vận tải. Nắm trong tay nhiều sư đoàn binh chủng hợp thành, Bộ đội Trường Sơn bỏ cách hoạt động đi theo từng cung đường, từng binh trạm. Nhằm rút ngắn thời gian tối đa công tác vận tải, Bộ đội Trường Sơn tổ chức hành quân, vận chuyển theo đội hình các đơn vị xe chạy thẳng vào chiến trường miền Nam.

PV: Xin cảm ơn Trung tướng!

Hải Luận (thực hiện)