Theo ông Guterres, việc quan trọng hàng đầu cần sự chung tay của các quốc gia là xem xét lại thỏa thuận mang tính bước ngoặt đang diễn ra trong bối cảnh thế giới chứng kiến nhiều cuộc khủng hoảng đan xen, bao gồm sự “tái xuất” của các mối nguy hại về vũ khí hạt nhân đang ngày càng trở nên nghiêm trọng kể từ thời kỳ đỉnh điểm trong Chiến tranh lạnh.

“Các quốc gia cần đưa ra biện pháp chung để hướng tới một thế giới không có vũ khí hạt nhân”, Tổng Thư ký Antonio Guterres nói và cho rằng, các nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân đang gia tăng và các rào cản ngăn chặn leo thang mối nguy hại này cũng đang suy yếu. Ông Guterres nhấn mạnh, thế giới hiện có 13 nghìn đầu đạn hạt nhân và chỉ một tính toán sai lầm, một sự hiểu lầm có thể châm ngòi cho sự hủy diệt hạt nhân. Những “điểm nóng” về leo thang hạt nhân được ông Guterres chỉ ra gồm bất ổn an ninh châu Âu, căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên và ở Trung Đông.

Tổng Thư ký Guterres cho rằng, 5 lĩnh vực cấp thiết phải hành động gồm củng cố hiệp ước; loại bỏ hoàn toàn vũ khí hạt nhân; giải quyết căng thẳng tại khu vực Trung Đông và châu Á; thúc đẩy sử dụng công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình, qua đó, góp phần triển khai các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs); thúc đẩy việc thực hiện các cam kết của hiệp ước chưa được hoàn thành.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc - Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam khẳng định, thế giới cần thiết phải thúc đẩy sự cân bằng 3 trụ cột của NPT gồm: Không phổ biến vũ khí hạt nhân; giải trừ vũ khí hạt nhân và quyền sử dụng kỹ thuật hạt nhân cho mục đích hòa bình. Đây cũng là chủ trương, chính sách nhất quán của Việt Nam.

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc cho rằng, trong việc thúc đẩy giải trừ kho vũ khí hạt nhân, các quốc gia sở hữu loại vũ khí này phải có trách nhiệm chính. Các quốc gia cũng cần dành ngân sách cho việc phát triển công nghệ hạt nhân nhằm ứng phó trước các thách thức quốc tế hiện hữu như khủng hoảng lương thực, năng lượng, y tế và biến đổi khí hậu.

Việt Nam luôn thực hiện nghiêm túc và có trách nhiệm các nghĩa vụ quốc gia trong khuôn khổ NPT cũng như các cam kết quốc tế quan trọng khác, bao gồm việc thúc đẩy Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ) và các Nghị quyết liên quan của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc góp phần vào việc duy trì hòa bình khu vực và quốc tế. Việt Nam nhấn mạnh, cần duy trì tinh thần hợp tác, đối thoại, tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau vì mục tiêu chung là chấm dứt hiểm họa hạt nhân trên thế giới.

Theo giới chuyên gia quốc tế, NPT có hiệu lực từ năm 1970 có vai trò trung tâm của các cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân. Đây cũng là hiệp ước có sự tham gia đông đủ nhất của thế giới trong vấn đề này và được gia hạn vĩnh viễn. Hội nghị kiểm điểm được tổ chức 5 năm một lần, song, lần gần đây nhất vào năm 2015, các bên đã không thể đạt được thỏa thuận về các vấn đề thực chất. Điều này phản ánh phần nào mức độ phức tạp đang diễn ra đối với NPT.

Thực tế thời gian gần đây, các siêu cường quốc cũng đang cho thấy những quan điểm trái ngược, thường xuyên cáo buộc và phản bác lẫn nhau về vũ khí hạt nhân. Song, tựu chung lại, tất cả các cường quốc bị cho là có khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân đều chung lời khẳng định rằng, cuộc chiến tranh hạt nhân không thể thắng và không bao giờ được tiến hành. Dẫu vậy, giới chuyên gia nhìn nhận, bên cạnh những lời cam kết vẫn cần ghi nhận những hành động cụ thể hơn để giảm những lo ngại về vũ khí hạt nhân, đây là điều thực chất nhất để hiện thực hóa ý chí chung của toàn nhân loại.

Thanh Trúc