Nhiều chuyên gia nhận định, mặc dù còn tồn tại một số bất ổn và những thách thức lâu dài trong liên minh Mỹ - Philippines trong nhiệm kỳ của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, nhưng quan hệ quốc phòng giữa hai nước thực sự không chỉ được duy trì tại hầu hết các mặt hợp tác, mà còn âm thầm mở rộng thành nhiều hình thức mới, ví dụ như các cuộc tập trận chung. Xu hướng hợp tác quốc phòng giữa hai nước tiếp tục được phát triển trong năm 2019. Tiêu biểu là chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đến Philippines tháng 3 vừa qua nhằm thảo luận về việc áp dụng Hiệp ước phòng thủ lẫn nhau giữa Mỹ và Philippines năm 1951.

Phát biểu tại buổi khai mạc cuộc tập trận, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Philippines Cardozo M. Luna đã kêu gọi hai nước xem xét gia hạn Hiệp ước phòng thủ chung năm 1951. Ông Cardozo M. Luna cho biết, địa chính trị và an ninh trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương đang phát triển rất nhanh, vì vậy hai nước cần cùng nhau đối phó với những thách thức, gia hạn cam kết vì hòa bình và thịnh vượng trong khu vực.

Một trong những điển hình cam kết giữa hai nước liên minh Mỹ và Philippines là cuộc tập trận chung Balikatan - đặc trưng của mối quan hệ liên minh. Sau những nghi ngại về tương lai cuộc tập trận từ một số phát biểu của Tổng thống Rodrigo Duterte, năm 2018, số binh lính tham gia cuộc tập trận đã tăng từ 5.000 binh lính năm 2017 lên đến con số khoảng 8.000 binh lính.

Thông qua các dự án hỗ trợ công dân và dự án hỗ trợ nhân đạo, trên thực tế, cuộc tập trận Balikatan đã chính thức bắt đầu từ ngày 12-3. Cuộc tập trận chính thức được khởi động trong buổi lễ khai mạc tại căn cứ Aguinaldo, thành phố Quezon, Philippines.

Theo thông tin từ quan chức Philippines, cuộc tập trận Balikatan năm nay có sự tham gia của 4.000 binh lính Philippines, 3.500 binh lính Mỹ và 50 thành viên lực lượng quốc phòng Australia, cùng quan sát viên của 7 quốc gia khác. Cuộc tập trận chủ yếu diễn ra tại hòn đảo Luzon và Palawan, kéo dài đến ngày 12-4. Như thường lệ, cuộc tập trận năm nay sẽ bao gồm các hoạt động đổ bộ, huấn luyện bắn đạn thật, các chiến dịch trong đô thị, hoạt động hàng không và ứng phó chống khủng bố.

Tại cuộc tập trận Balikatan năm nay, cả hai nước đều sử dụng một số thiết bị quân sự hiện đại. Lần đầu tiên, Mỹ sử dụng máy bay chiến đấu mới F-35B Lightning II kết hợp với tàu tấn công đổ bộ đa năng USS Wasp của Hải quân Mỹ trong cuộc tập trận; đồng thời còn có sự góp mặt của tiêm kích cơ chiến đấu F-18 và máy bay cất cánh thẳng đứng V-22 cùng nhiều loại máy bay khác. Sự tham gia của những phương tiện quân sự hiện đại cho thấy hai nước đang tăng cường cam kết, đặc biệt trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục triển khai Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Một điểm đáng chú ý nữa là sự gia tăng đa phương hóa của cuộc tập trận. Ngoài sự tham gia của Australia từ những cuộc tập trận trước đây khi Mỹ và Philippines bắt đầu cam kết song phương, năm nay, cuộc tập trận còn có sự hiện diện của các quan sát viên quốc tế, bao gồm các nước đến từ vùng Đông Nam Á. Điều này minh chứng cho việc cuộc tập trận Balikatan đang muốn tăng cường sự cam kết rộng hơn của các nước, sự kết nối rộng hơn giữa các liên minh và đối tác trong khu vực, thay vì chỉ là một cuộc tập trận song phương. Theo các chuyên gia phân tích, để đánh giá toàn diện về cuộc tập trận Balikatan 2019 thì cần đợi khi nó kết thúc. Bởi các cam kết được đưa ra trong cuộc tập trận Balikatan sẽ là kết quả để đánh giá mối quan hệ liên minh phức tạp Mỹ - Philippines.

Hà Thu