Bình an, Tổ quốc

Sáng mùng 2 Tết, lăng thờ thần Nam Hải Đại tướng quân ở thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) rực rỡ bóng cờ. Lá cờ Tổ quốc được treo cao nhất trên đỉnh trụ, phía dưới là cờ ngũ sắc, cờ thần đang tung bay trong gió xuân. Ngày xuân, bãi biển phía trước lăng như đang chìm vào giấc ngủ trưa dưới ánh nắng vàng ấm áp. Hàng ngàn tàu cá các loại bồng bềnh trên sóng nước nghỉ ngơi sau 1 năm xuôi ngược. Trên mũi con tàu đều được ngư dân đặt những lẵng hoa vàng, khói hương bay thoang thoảng.

Trong cuốn du ký của các nhà hàng hải phương Tây, trong sử sách đều có nhắc đến bãi biển thôn Châu Thuận Biển. Đó là một eo biển rộng với đường cong dài lên đến hàng chục cây số. Nơi đây từng có một cửa biển thông thương và ăn sâu vào đất liền nên các tàu hải trình trên Biển Đông thường ghé vào nghỉ ngơi, mua lương thực và lấy nước ngọt khi trời yên biển lặng. Eo biển này cũng là "nghĩa địa" của vô vàn những con tàu cổ xưa mà theo nhận định của các nhà nghiên cứu, đó là do tàu vào cửa biển gặp thời điểm sóng to, gió lớn.

Vạn chài Châu Thuận Biển càng trở nên linh thiêng trong tâm tưởng của các ngư dân là vậy. Nơi gởi gắm đời sống tâm linh của ngư dân vạn chài là lăng thờ thần Nam Hải Đại tướng quân. Các ngư dân mỗi khi đi biển xa đều mang lễ đến đây cúng và xin thần Nam Hải độ trì cho chuyến biển an toàn, đánh bắt thuận thọ. Nhưng trong lời nguyện của các ngư dân thường nhắc đến câu "con dân ra biển bám đảo, giữ đảo để bảo vệ chủ quyền biển đảo, giữ gìn Hoàng Sa".

Lời nguyện cầu đó trở thành một lời thề sắt son của những kình ngư ngang dọc trên biển cả. Và trong ngày đầu xuân, lời nguyện đó lại tiếp tục vang lên trong các làng chài. Ông Võ Bình, Vạn trưởng đứng trước vạn chài và tự hào cho rằng, không nơi đâu có vạn chài đẹp như lăng Châu Thuận Biển. Vì lăng có diện tích rộng, nằm ngay sát mặt biển, phía trước có bãi cát vàng và nằm chính diện trên bãi biển. Thắp nén hương ở các lăng thờ, ông Vạn trưởng khấn nguyện: "Hôm nay là mùng 2 Tết, tôi Vạn trưởng vào lăng xin cho con cháu ra Hoàng Sa, Trường Sa đánh bắt hải sản được an toàn, mạnh khỏe và cũng nhắc con cháu bảo vệ chủ quyền biển đảo cha ông mình".

Vùng cấm trên cầu

Lúc 9 giờ sáng mùng 3 Tết, trên cầu bắc từ thôn Thạch Bi, xã Phổ Thạnh sang thôn Thạnh Đức 2 rào chắn được dựng ngay giữa cầu. Hàng trăm người dừng lại trước 2 rào chắn để chứng kiến việc ngư dân mở biển. Từ thôn Thạnh Đức 1, tàu cá muốn ra cửa biển Sa Huỳnh để đi biển đánh mẻ lưới đầu năm thì phải chui qua cầu. Vậy là theo tín ngưỡng, chiếc cầu được thiết lập 1 vùng cấm rộng khoảng 10 mét, là nơi con tàu sẽ chui qua. Thiết lập vùng cấm trên cầu là cách để các ngư dân thể hiện lòng tôn kính của mình hướng về các bậc tiên tổ.

Ngư dân Nguyễn Văn Chinh, Thuyền trưởng tàu QNg 9114 TS cho biết: "Con tàu nó giống như cái nhà của mình, mà trong ngôi nhà đó có bàn thờ, có tổ tiên, ông bà. Trên mỗi con tàu đều được đặt bàn thờ ngay ở mũi tàu. Vì vậy, con cháu không được đi trên cầu lúc tàu xuất hành. Bà con làm vậy để thể hiện lòng tôn kính với ông bà, tổ tiên".

Tại cầu Thạnh Đức 2, mỗi khi chiếc tàu chở hàng chục ngư dân hò reo tiến ra biển, mọi người trên cầu lại vẫy tay chào và hò reo vang dội đáp lại. Vì chiếc cầu bắc qua sông có nhịp thấp nên tàu cá phải gập cột cờ khi chui qua gầm cầu. Khi tàu vừa lọt qua thì ngư dân lập tức nâng cột cờ trên tàu và kéo lá cờ Tổ quốc lên đỉnh. Hình ảnh đó giống như ngư dân làm lễ kéo cờ, chào cờ Tổ quốc trong ngày đầu xuân mới.

Theo lệ, những chiếc tàu nối đuôi nhau trong lễ xuất hành đầu xuân là tàu đánh bắt đạt sản lượng và được làng chài tiến cử tham gia lễ mở biển để lấy may cho vạn chài trong ngày đầu năm mới. Còn hàng ngàn chiếc tàu còn lại thì xếp thành 2 hàng dài ở cửa biển. Mỗi tàu đều được chà rửa sạch sẽ, cắm hoa trên mũi tàu. Mũi tàu là nơi ngư dân xem như bàn thờ thường đặt một chậu hoa vạn thọ.

Ngư dân Võ Khanh, Thuyền trưởng tàu QNg 94242 TS cho biết: "Từ thời ông nội, tới đời cha cũng căn dặn là nơi đặt bàn thờ trên mũi tàu. Ngày đầu năm vô bán cá thì các tàu cá khác không được cắt ngang mũi, không được cản mũi, không được ngồi trên mũi tàu, bước lên tàu phải vui vẻ phấn chấn để năm mới làm ăn thuận lợi. Thời nay, ngư dân đã giảm bớt được rất nhiều điều kiêng cữ, còn trước đây có rất nhiều quy định, khi tàu ra biển thì nhiều đồ vật trên tàu phải gọi bằng cái tên khác".

Mở biển ngày đầu năm mới

Sáng mùng 1 Tết tại cửa biển Sa Kỳ, tỉnh Quảng Ngãi, những nhà máy đá đã nổ máy chạy đầu năm để kịp cung cấp đá cây cho các đoàn tàu đang neo tại bến. Các lao công tại bến cho biết: "Chưa năm nào ngư dân ra khơi sớm như năm nay. Vì vậy, sáng mùng 2 Tết là đã bắt đầu đưa đá xuống tàu". Trong ngày xuân, cảng Sa Kỳ có khoảng 3.000 tàu cá neo đậu, ước tính khoảng 25.000 cây đá lạnh sẽ được xuất bán trong những ngày đầu năm mới.

Ngư dân Nguyễn Hiền cho biết, vì lo chuyện xếp hàng khá lâu, nên anh và các chủ tàu đều mở hầm vào ngày mùng 2 Tết để mua 400 cây đá lạnh, chuẩn bị đi khơi đánh bắt. Ngư dân Bùi Hoa, Thuyền trưởng tàu cá QNg 90558 TS cho biết, mùa lưới chuồn từ tháng 11, nhưng ở Hoàng Sa bắt đầu từ tháng Chạp. Hiện nay, ngư dân đã đi được 2 phiên. Sản lượng cá rất thấp, nhưng nhờ bán được giá cao nên bà con vẫn kiếm được bữa cơm ngon trong ngày Tết.

Ngày đầu xuân, đi qua các làng chài vẫn nghe văng vẳng tiếng reo hò của ngư dân trong ngày mở biển đầu xuân mới. Tiếng reo bật ra từ quyết tâm vươn khơi, bám biển trong năm mới của bà con. Trên những con tàu này, những kình ngư vững tâm bám biển. Vì trong tâm tưởng họ đã có lời nguyện cầu của cha ông về sự bình an, thuận thọ và nhất là lời nguyện cầu như lời thề ngày đêm giữ gìn biển đảo của Tổ quốc.

Lê Văn Chương