Theo thống kê của cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An, hiện nay, toàn tỉnh đang có khoảng 6.901 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý. Trong đó, 21/21 huyện, thành, thị xã và 346/480 xã, phường, thị trấn có người nghiện ma túy; 376/480 xã, phường, thị trấn có ma túy, trong đó, có 141 xã, phường, thị trấn trọng điểm về ma túy. Đặc biệt, người nghiện ma túy ở Nghệ An tập trung khá cao ở địa bàn các huyện miền núi, biên giới phía Tây của tỉnh - khu vực định cư chủ yếu của đồng bào các dân tộc thiểu số, đời sống còn nhiều khó khăn, mức độ phát triển kinh tế còn khá thấp, trình độ dân trí còn nhiều hạn chế. Trong đó, đáng chú ý như huyện Tương Dương có trên 1.200 người nghiện; huyện Kỳ Sơn có 687 người nghiện; huyện Quế Phong có trên 500 người nghiện; huyện Con Cuông có trên 290 người nghiện; huyện Quỳ Châu có 257 người nghiện (có hồ sơ quản lý). Tuy nhiên, trên thực tế, số người nghiện ma túy ở các địa phương thuộc Tây Nghệ An có thể còn cao hơn nhiều so với con số thống kê.

Cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, tỉnh Nghệ An luôn xác định công tác cai nghiện, giúp đỡ những người lầm lỡ nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng là nhiệm vụ quan trọng. Trước đây, công tác cai nghiện cho những người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh nói chung và ở các huyện vùng cao, biên giới của tỉnh nói riêng được thực hiện bằng hai hình thức cơ bản là cai nghiện tại cộng đồng và cai nghiện bắt buộc tại các trung tâm. Tuy nhiên, qua triển khai thực tế, cả hai biện pháp cai nghiện ma túy trên không đạt được kỳ vọng như mong đợi, tỉ lệ tái nghiện còn cao. Nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lý, tạo công ăn việc làm cho người nghiện ma túy sau cai để hòa nhập cộng đồng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là ở những địa phương vùng cao. Chính vì thế, khi trở về với gia đình, tỉ lệ người tái nghiện rất cao. 

Khi những biện pháp cai nghiện ma túy “truyền thống” gặp nhiều khó khăn, năm 2012, Nghệ An đã đưa vào thí điểm điều trị ma túy bằng Methadone trên cơ sở tự nguyện. Điểm khám, cấp phát thuốc đầu tiên được tổ chức tại Trung tâm phòng chống HIV/AIDS của tỉnh ở thành phố Vinh. Biện pháp điều trị này nhanh chóng khẳng định được lợi thế, khi có khá đông bệnh nhân nghiện ma túy ở địa bàn thành phố Vinh và các vùng lân cận như huyện Diễn Châu, Hưng Nguyên, Yên Thành, thị xã Hoàng Mai... đăng ký tham gia. Thời điểm cao nhất đã có gần 1 nghìn người đến đăng ký sử dụng Methadone thường xuyên ở cơ sở y tế trên và đáng mừng hơn, nhiều người trong số họ đã trở lại hòa nhập cộng đồng lao động, sản xuất.  

Từ kết quả bước đầu đạt được, Nghệ An đã triển khai xây dựng 12 cơ sở điều trị, 16 điểm cấp phát Methadone vệ tinh rải đều ở các địa bàn trọng điểm có số người nghiện ma túy cao, trong đó có những điểm được tổ chức tại các trạm y tế của xã vùng sâu, vùng xa. Cụ thể, tại huyện Quỳ Châu có 3 điểm cấp phát thuốc Methadone (1 điểm tại Trung tâm y tế dự phòng huyện, 1 điểm tại Trạm y tế xã Châu Bình và 1 điểm tại Trạm y tế xã Châu Tiến); huyện Quế Phong có 3 điểm cấp phát thuốc  Methadone (1 điểm tại Trung tâm y tế dự phòng huyện, 1 điểm tại Trạm y tế xã Đồng Văn và 1 điểm tại Trạm y tế xã Châu Thôn); huyện Tương Dương có 3 điểm cấp phát thuốc Methadone (1 điểm tại Trung tâm y tế huyện, 1 điểm tại Phòng khám Đa khoa xã Yên Hòa và 1 điểm tại Trạm y tế xã Tam Quang)... Điều đó đã tạo điều kiện thuận lợi cho những người nghiện ma túy ở các bản làng vùng cao tiếp cận phương pháp điều trị ma túy mới. Họ tự tin sử dụng Methadone để tiếp tục lao động sản xuất, phát triển kinh tế gia đình. Nói về phương pháp điều trị này, anh Lương Văn Như, 33 tuổi, ở bản Hồng Tiến 1, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An cho biết: “Trước đây, vì nghe theo bạn bè rủ rê nên tôi đã sử dụng và nghiện ma túy từ lúc nào không hay. Sau đó, tôi cũng đã tìm nhiều cách để cai nghiện, nhưng rồi lại tái nghiện. Nhưng từ khi được sử dụng Methadone hằng ngày, tôi đã trở lại lao động, sản xuất bình thường, chăm lo cho gia đình”.  

Tuy nhiên, quá trình triển khai phương pháp điều trị Methadone cho người nghiện ma túy ở Nghệ An cho thấy đang tồn tại không ít bất cập, đặc biệt là ở những cơ sở y tế thuộc các tuyến xã. Đó là hệ thống cơ sở hạ tầng còn yếu, kém nên công tác bảo quản, quản lý Methadone rất khó khăn. Cán bộ tại các trạm y tế xã mỏng, buộc phải kiêm nhiệm rất nhiều nhiệm vụ khác nhau.  Cùng với đó là ý thức của người nghiện ma túy còn nhiều hạn chế, kinh tế khó khăn, nên dễ bỏ điều trị giữa chừng. Làm nhiệm vụ cấp thuốc Methadone cho bệnh nhân đã gần 4 năm nay, y sĩ Vi Thị Hồng, Trạm y tế xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An chia sẻ: “Theo quy định, trạm y tế tuyến xã chỉ trực 1 người/ngày đêm, nhưng từ khi thực hiện việc bảo quản, cấp thuốc Methadone tại đây, chúng tôi luôn phải duy trì 2 người một ca trực. Công việc cũng phải kiêm nhiệm thêm rất nhiều, thời gian làm việc kéo dài. Niềm vui duy nhất của chúng tôi là thấy nhiều người nghiện ma túy nhờ Methadone mà được làm lại cuộc đời”.

V.L