Khí tài quan sát, trinh sát cá nhân là những trang bị không thể thiếu với lực lượng Biên phòng. Ống nhòm công nghệ cao giải quyết hiệu quả những trở ngại về cự ly và khả năng quan sát mà ống nhòm quang học thông thường chưa thể đáp ứng. Được lắp các ống zoom kỹ thuật số, ống nhòm thế hệ mới có khả năng quan sát mục tiêu ở cự ly từ 2.000m đến 5.000m. Khi lắp thiết bị hồng ngoại, ống nhòm có thể quan sát ban đêm ở cự ly tới 1.500m. 

Lực lượng Biên phòng Mỹ đã trang bị ống nhòm M-25 có độ phóng đại tới 14 lần và độ phân giải cực cao, cự ly quan sát hiệu quả 2.500m, cự ly tối đa 4.000m. Ống nhòm M-25 cho phép người sử dụng quan sát mục tiêu kích thước rất nhỏ như quả bóng golf ở cách xa 2.000m. Biên phòng Mỹ còn sử dụng loại ống nhòm nhìn đêm D-221G có chức năng thu hình ảnh theo chiều sâu, giúp người lính quan sát được hình ảnh mục tiêu rõ nét, cự ly quan sát trong đêm tối 225m. 

Biên phòng một số nước Tây Âu cũng đã trang bị ống nhòm nhìn đêm NVS-7 có độ khuếch đại ánh sáng lên tới 22.000 lần, sử dụng thiết bị hồng ngoại được đánh giá là quan sát ở những vùng tối “tuyệt đối”. 

Những năm gần đây, lực lượng Biên phòng Liên bang Nga cũng ưu tiên phát triển các loại khí tài nhìn đêm, trong đó có ống nhòm thế hệ mới ONV-4x, độ phóng đại 4 lần, cự ly quan sát đêm tối tới 400m và loại ống nhòm BNV-5x, độ phóng đại 5 lần, khả năng quan sát đêm ở cự ly 1.000m. Các nước Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Israel, Nam Phi... cũng từng bước nghiên cứu phát triển, đưa vào trang bị cho quân đội và lực lượng bảo vệ biên giới các loại ống nhòm thế hệ mới. 

Trong những thập niên gần đây, yêu cầu về trinh sát, phát hiện mục tiêu và tác chiến trong điều kiện đêm tối ngày càng cao, vì vậy, các phương tiện, khí tài nhìn đêm ngày càng được ưu tiên nghiên cứu phát triển. Nhiều nước nghiên cứu ứng dụng những tiến bộ KHCN tiên tiến, phát triển đến thế hệ thứ 3 và 3+, có khả năng quan sát được trong điều kiện đêm tối tuyệt đối. Để sử dụng cho lực lượng Biên phòng, các loại khí tài trinh sát, nhìn đêm được nghiên cứu phát triển theo hướng thuận lợi trong sử dụng, độ chính xác hình ảnh cao, rõ nét, hoạt động tốt, ổn định trong mọi điều kiện thời tiết, khí hậu khắc nghiệt, địa hình phức tạp. 

Bằng việc ứng dụng công nghệ chụp ảnh nhiệt mới nhất, Tập đoàn ATN (Mỹ) đã phát triển hàng loạt các loại khí tài nhìn đêm tiên tiến, có thể quan sát trong điều kiện tối tuyệt đối. Điển hình là ống nhòm đơn mắt sử dụng thiết bị chụp ảnh nhiệt OTIS-14, ống nhòm đôi Night Scout, MO4-1 ứng dụng kỹ thuật vi xử lý tự động và các loại khí tài nhìn đêm Night Shadown, IR-450, NVM-14, PS-14... Các loại ống nhòm và khí tài nhìn đêm ứng dụng công nghệ “thông minh”, bao gồm sự kết hợp với bộ cảm biến độ nhạy cao với hệ thống điều khiển kỹ thuật số và thiết bị phát hồng ngoại công suất lớn bên trong đã được chuyển giao, đưa vào trang bị cho quân đội, lực lượng đặc nhiệm và Biên phòng Mỹ và nhiều nước trên thế giới.

Xu hướng tích hợp ống nhòm với các thiết bị kỹ thuật số để nâng cao khả năng quan sát và định vị mục tiêu đang trở nên rộng rãi hơn. Nổi bật là các loại ống nhòm nhìn đêm trang bị cho quân đội Đức D-2MS; Point N’View của quân đội Mỹ; khí tài trinh sát đêm của quân đội Nga; Munos của quân đội Đức... Gần đây, Slovenia đã phát triển hệ thống khí tài trinh sát nhiệt có khả năng ghi hình liên tục PTC-10, hoạt động hiệu quả trong bóng tối hoàn toàn, cũng như khả năng nhìn xuyên khói, bụi, sương mù. 

Những ứng dụng mới nhất về kỹ thuật cảm biến làm cho khí tài nhìn đêm tăng độ nhạy, độ phân giải, cự ly và cung cấp những hình ảnh màu, sát thực tế. Sự đột phá về công nghệ trong các chương trình Omnibus của quân đội Mỹ đã tạo ra các loại khí tài nhìn đêm thế hệ thứ 3 và 3+ , đồng thời, tạo điều kiện để nâng cấp khí tài nhìn đêm thế hệ thứ 2 đang được sử dụng rộng rãi trên thế giới.

Trọng lượng nhẹ, kích thước nhỏ gọn là yêu cầu hàng đầu đối với các loại khí tài nhìn đêm cầm tay. Trang bị của người lính Biên phòng hiện đại ngoài vũ khí và đồ dùng quân nhu, còn có các thiết bị hỗ trợ ngày càng nhiều như máy thông tin liên lạc cầm tay, thiết bị định vị vệ tinh... Khí tài nhìn đêm thế hệ mới thường sử dụng các loại vật liệu tiên tiến, như thân vỏ làm bằng plastic hay composite nhằm làm giảm trọng lượng nhưng vẫn bảo đảm độ bền. Hãng Kazan (Nga) hiện đang triển khai chương trình phát triển khí tài nhìn đêm cầm tay, ứng dụng kỹ thuật cảm biến tiên tiến, nặng chỉ từ 200g đến 300g, bảo đảm đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, chiến thuật cho bộ binh chiến đấu và tác nghiệp của lực lượng Biên phòng. 

Từ năm 2005, Bộ An ninh nội địa Mỹ đã triển khai các UAV được trang bị camera và radar để giám sát biên giới. Với việc bay ở độ cao hơn 30m, các UAV có thể giám sát các khu đất rộng và nhanh chóng phát hiện các hoạt động mà các thiết bị cảm biến mặt đất cố định hoặc di động có thể bỏ qua, đặc biệt là ở các khu vực hẻo lánh hay các khu vực đồi núi. Trong các nhiệm vụ tuần tra, nhiệm vụ chính của các UAV là phát hiện và tìm kiếm vị trí của các mục tiêu, kể cả khi chúng đang di chuyển.

Mới đây, Trung Quốc đã phát triển được loại UAV mô phỏng “chim điện tử” để giám sát vùng biên. UAV này được thiết kế để di chuyển giống như một con chim vỗ cánh và mang theo một chiếc máy ảnh nhỏ dùng để ghi lại hình ảnh và truyền về trung tâm điều khiển. Loại UAV này có sải cánh dài 50cm và có thể bay với vận tốc tối đa 40km/giờ, thời gian bay tối đa 30 phút. UAV được lắp anten GPS, hệ thống điều khiển chuyến bay và anten liên kết dữ liệu cho phép chúng được điều khiển từ xa từ một vị trí trung tâm. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành gần 2.000 chuyến bay thử nghiệm trước khi triển khai chúng. Thực tế cho thấy, nhiều người và động vật đã bị lầm tưởng đây là những chú chim thật. Khi được sản xuất hàng loạt, những chiếc UAV giả dạng chim này sẽ giám sát hoạt động của tại những vùng biên giới với Mông Cổ, Nga và Kazkhastan... 

Trong lĩnh vực phương tiện không người lái mặt đất, công nghệ lidar được xem là một trong những yếu tố trọng yếu để hỗ trợ xe tự lái tiên tiến. Hệ thống lidar hoạt động giống radar, chỉ khác là lidar sử dụng tia laser định hướng thay vì sóng vô tuyến. Sử dụng lidar có thể lấy được hình ảnh 3D của khu vực được quét với độ nét cao, giúp quan sát rõ biểu hiện, cử chỉ của đối tượng để phát hiện kẻ xâm nhập trái phép. Hệ thống lidar có thể hoạt động liên tục, trong bất kỳ thời tiết nào và có thể tự động phát hiện và theo dõi những kẻ xâm nhập, sau đó định vị và chia sẻ vị trí của những đối tượng này theo thời gian thực cho lực lượng tuần tra thông qua hệ thống định vị toàn cầu (GPS). Công nghệ lidar đang được triển khai trong các dự án thí điểm tại khu vực biên giới Ấn Độ - Pakistan và một số nơi dọc biên giới phía Nam nước Mỹ.

Gần đây, các nhà khoa học Mỹ đang phát triển một hệ thống dựa trên nền tảng trí tuệ nhân tạo nhằm chế tạo các robot thông minh phục vụ công tác giám sát biên giới. Các robot được lắp đặt các camera, khí tài trinh sát hiện đại, khả năng tự hoạt cao, có thể thay thế người lính Biên phòng. Nhiều nước như Mỹ, Nga, Israel... đã nghiên cứu, sử dụng robot làm những việc nguy hiểm, như rà phá bom, mìn, vật nổ; trinh sát ở những nơi địa hình phức tạp. Robot còn dùng để định vị, theo dõi và phát hiện những vụ xâm nhập trái phép hoặc buôn lậu qua đường biên giới.

Với những loại trang bị khí tài trinh sát, giám sát tiên tiến, hiện đại, lực lượng Biên phòng như có “thêm tai, thêm mắt”, bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. 

Hương Hồng Thu