Lớp học xóa mù chữ ở Phá Thóng

Cơn mưa chiều bất chợt sầm sập đổ xuống khiến cho trời đất tối sầm lại, con đường đất độc đạo vốn đi lại đã khó khăn, nay lại càng trơn trượt, nhiều đoạn như đổ mỡ khiến cho đoàn xe mô tô của chúng tôi ì ạch leo qua từng con dốc. Sau 3 tiếng đồng hồ vừa đi, vừa dừng lại gỡ bùn đất bám chặt vào bánh xe, chúng tôi đến bản Phá Thóng thì mặt trời cũng khuất dần sau lưng núi.

Đón chúng tôi ở đầu bản là các chiến sĩ quân hàm xanh thuộc Chốt kiểm soát của Đồn Biên phòng Nậm Lạnh. Các anh đã ở đây thực hiện nhiệm vụ từ những ngày đầu tiên khi dịch bệnh Covid-19 xuất hiện để vừa kiểm tra, kiểm soát người qua lại biên giới, vừa phòng, chống dịch. Trong bữa cơm chiều muộn, Đại úy Lò Văn Thoại cho biết: “Bản Phá Thóng hiểu theo tiếng của người Mông chính là bản “chia đôi”. Bởi bản Phá Thóng nằm giữa sống lưng của một dãy núi, các hộ dân làm nhà ở lưng chừng 2 bên dãy núi, chia đôi bên Đông và bên Tây một cách rõ rệt. Hầu hết bà con dân tộc Mông ở bản Phá Thóng được di cư từ huyện Mai Sơn lên đây lập nghiệp trong thời gian cuối những năm 90 của thế kỷ trước”.

Tuy chỉ cách trung tâm xã Mường Và, huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La chưa đến 30km, nhưng đời sống của hơn 70 hộ dân với gần 400 nhân khẩu của bà con dân tộc Mông nơi đây rất khó khăn và vất vả, quanh năm chỉ biết “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” để trồng cây sắn, cây ngô. Bên cạnh đó, đường sá hiểm trở, đi lại rất khó khăn. Đặc biệt, nơi đây chưa có sóng điện thoại và trường học. Điện lưới quốc gia cũng chỉ mới được kéo về bản từ khoảng 2-3 năm nay. Chính vì vậy, đã bao đời nay, nhiều người dân trong bản vì hoàn cảnh gia đình vẫn chưa được học con chữ của Bác Hồ. Gần 3 năm qua, các cháu nhỏ mới được đi học ở điểm trường tiểu học trong bản. Nếu gia đình nào có con em đi học bậc cao hơn thì phải xuống trung tâm xã cách xa hàng chục km và phải đi bộ ngót nghét nửa ngày đường.

Đầu năm 2020, khi đại dịch Covid-19 bùng phát mạnh tại Việt Nam, các cán bộ, chiến sĩ của Đồn Biên phòng Nậm Lạnh được điều động làm nhiệm vụ tại Chốt Kiểm soát biên phòng bản Phá Thóng để kiểm tra, kiểm soát người qua lại biên giới và phòng chống dịch Covid-19. Qua tiếp xúc với bà con hàng ngày, các chiến sĩ Biên phòng trong đội công tác nhận thấy, hầu hết những người lớn tuổi trong bản đều không biết đọc, biết viết. Trong số những người lớn tuổi thì, chỉ có anh Hạng A Sềnh, sinh năm 1983, Trưởng bản Phá Thóng là người có “trình độ” vì đã biết đọc, biết viết, do trước khi di cư lên đây, anh đã học hết lớp 5 tại quê nhà.

Trưởng bản Hạng A Sềnh tâm sự: “Khi biết các chiến sĩ quân hàm xanh của Đồn Biên phòng Nậm Lạnh sẽ ở lại lâu dài tại Chốt kiểm soát biên phòng bản Phá Thóng để thực hiện nhiệm vụ “kép”, bà con dân bản rất mừng. Nhận thấy nhiều người dân trong bản chưa biết mặt con chữ, Ban Chỉ huy Đồn Biên phòng Nậm Lạnh đã phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức mở lớp xóa mù chữ cho bà con. Mục tiêu trước mắt của lớp xóa mù chữ là dạy cho bà con dân bản biết đọc, biết viết và tính toán những phép tính đơn giản phục vụ trực tiếp việc mua bán, trao đổi hàng hóa, biết giao tiếp bằng tiếng phổ thông.

Cuối tháng 10/2021, lớp học xóa mù chữ của bản Phá Thóng đã chính thức khai giảng, do thầy giáo quân hàm xanh-Thiếu tá Lò Văn Phích trực tiếp giảng dạy. Theo kế hoạch, lớp học sẽ thực hiện Giai đoạn I chương trình xóa mù chữ (dạy kiến thức lớp 1 đến lớp 3); giai đoạn II giáo dục sau biết chữ (dạy chương trình học từ lớp 4 đến lớp 5)”.

Tự học tiếng Mông để dạy chữ

19 giờ 30 tối, lớp học xóa mù chữ bản Phá Thóng sáng ánh điện. Lớp học gồm hơn 60 học viên, có độ tuổi từ 13 đến 60 tuổi, cá biệt, có những học viên đã gần 70 tuổi. Nhiều chị còn địu theo cả con nhỏ để kịp giờ đến lớp. Cũng có học viên tuổi đã cao, mắt đã kém, nhưng vẫn quyết tâm học con chữ của Bác Hồ. Và đã gần 10 tháng qua, cứ đến tối, tại điểm trường của bản Phá Thóng lại vang lên tiếng đánh vần ngọng nghịu, phá tan không gian vốn tĩnh lặng của bản vùng cao biên giới. Những khuôn mặt sạm nắng, những bàn tay chai sần chỉ quen cầm cuốc, tra ngô, nay xòe ra làm phép tính đơn giản hoặc vụng về cầm bút tô từng nét chữ chưa tròn, nhưng ai cũng miệt mài, mong học được “cái chữ”...

Sau giờ dạy học, trên đường về Chốt kiểm soát Biên phòng bản Phá Thóng, Thiếu tá Lò Văn Phích tâm sự: “Ban đầu, khi mới mở lớp học xóa mù chữ, chúng tôi cũng gặp một số khó khăn, vì đa số những người mù chữ trong bản đều là lao động chính của gia đình, hằng ngày phải lên nương, làm rẫy đến tối mịt mới về nên rất khó bố trí thời gian học cho ổn định. Bên cạnh đó, một vài người dân trong bản còn kịch liệt phản đối việc đến lớp học chữ vì cho rằng “không có ăn, có mặc mới khổ chứ không biết chữ thì có sao đâu”. Bà con hầu hết là người dân tộc Mông, hàng ngày chỉ quen giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ, nên phát âm rất khó khăn và không quen cầm bút bao giờ nên rất khó viết...

Tuy nhiên, “trong cái khó, ló cái khôn”, ngoài việc tuyên truyền, vận động ngay trên lớp học cho các học viên hiểu về tầm quan trọng trong việc học chữ, chúng tôi còn kết hợp với các già làng, trưởng bản và những trưởng họ đạo để đi đến từng ngõ, gõ cửa từng nhà để thuyết phục, vận động từng người đi học. Từ sự vận động đó, bà con trong bản Phá Thóng đã thấy được ý nghĩa, sự cần thiết phải biết chữ phổ thông nên đã nhiệt tình tham gia lớp học”.

Không phụ lòng tận tâm, tận lực của thầy giáo quâm hàm xanh, sau 10 tháng học hành chăm chỉ, đến nay, đa số học viên lớp học xóa mù chữ của thầy giáo Lò Văn Phích đã biết viết, biết đánh vần, một số chị em đã có thể đọc các đoạn văn ngắn, làm được phép tính cộng trừ với 2 chữ số. Không giấu nổi sự vui mừng khi biết đọc, biết viết, vợ chồng học viên Mùa Thị Dợ và Hạng A Thái, cho biết: “Vợ chồng tôi hiện có 3 con nhỏ, cháu lớn năm nay lên 4 tuổi, cháu nhỏ 2 tuổi. Trước đây, vì hoàn cảnh khó khăn, nên cả 2 vợ chồng không được đi học, không biết cái chữ. Biết tin có lớp học xóa mù chữ do thầy giáo quâm hàm xanh mở tại bản nên chúng tôi đã đăng ký tham gia. Bây giờ, vợ chồng tôi đã biết đọc, biết viết, thuộc bảng chữ cái và làm được các phép tính đơn giản rồi”.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, thầy giáo quân hàm xanh-Thiếu tá Lò Văn Phích là người dân tộc Thái nên để có thể giao tiếp, trao đổi bằng tiếng dân tộc Mông với các học viên, anh đã tự mày mò học tiếng dân tộc Mông. Sau thời gian miệt mài học tập tiếng bản địa, đến nay, Thiếu tá Phích đã như là người con của bản, am hiểu phong tục tập quán, có thể giao tiếp, trao đổi bằng tiếng dân tộc Mông với các học viên, nên việc giảng dạy khá thuận lợi.

Chia tay lớp học xóa mù chữ của thầy giáo quân hàm xanh Lò Văn Phích ở bản Phá Thóng, hình ảnh đọng lại trong tôi là những ánh đèn pin soi sáng trong đêm tối miền biên viễn của các học sinh trở về nhà sau giờ học. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng người dân bản Phá Thóng vẫn khát khao, miệt mài học chữ, với mong muốn, quyết tâm xây dựng bản làng, quê hương ngày càng giàu đẹp.

Hồng Lam