“Bùa hộ mệnh” của bản làng

Sống dưới chân dãy núi Giăng Màn hùng vĩ, người Khùa và người Mày ở 2 xã Dân Hóa và Trọng Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình đang lưu giữ nghi lễ buộc chỉ cổ tay hằng năm để chúc phúc, cầu may cho người thân trong gia đình và bản làng. Họ quan niệm rằng, trong cuộc đời cần phải có một sợi dây tâm linh ràng buộc tâm hồn và thể xác lại với nhau, tựa như chiếc “bùa hộ mệnh”, vừa bảo vệ, vừa mang lại sức khỏe, may mắn, kết nối linh hồn những người đã khuất của dòng tộc với những người đang sống, cầu mong ông bà, tổ tiên ban phước lành cho con cháu bình yên, sức khỏe, mùa màng bội thu. Lễ buộc chỉ cổ tay vì thế được xem là một mỹ tục, không phải mê tín dị đoan, được lưu truyền từ đời này qua đời khác và tồn tại bền vững cho đến hôm nay.

Ngôi nhà sàn của ông Hồ Phâm, trưởng một dòng họ ở bản Lé, xã Trọng Hóa, huyện Minh Hóa hôm nay rất đông người. Từ sáng sớm, bà con, họ hàng và dân bản đã có mặt, chuẩn bị mọi thứ cho ngày lễ buộc chỉ cổ tay. Ông Phâm cho biết: “Năm nào, dòng họ của tôi cũng tổ chức lễ buộc chỉ cổ tay. Nghi lễ được tổ chức là để cầu cho một năm gia đình và người thân ai cũng luôn khỏe mạnh, làm ăn phát đạt, con cháu đi học, đi làm luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ; nuôi được con lợn, con gà, cây lúa trồng trên nương được tốt tươi”.

Khi mọi lễ vật, mâm cỗ đã bày biện xong xuôi, ông Phâm chọn giờ tốt rồi bưng lễ đặt ở gian nhà trang trọng nhất (gian ngoài cùng, nơi chỉ chủ nhà mới được vào) cúng ông bà, tổ tiên, những người đã khuất. Mâm lễ cúng giỗ ông bà, tổ tiên gồm thịt lợn luộc, xôi, một ít muối, nước và một ché rượu cần. Theo ông Phâm, khác với người dưới xuôi là làm giỗ ông bà, tổ tiên theo ngày mất, người Khùa, người Mày đều giỗ vào đúng dịp lễ buộc chỉ cổ tay.

Sau khi hoàn thành cúng giỗ ông bà, tổ tiên mới đến phần nghi lễ buộc chỉ cổ tay cầu may. Một mâm lễ được ông Phâm cùng con cháu chuẩn bị từ sáng sớm. Ở chính giữa mâm là một cây nến được làm bằng sáp ong cao độ 2 gang tay, bao quanh cây nến là những lá trầu được kết thành hình chóp nón, gần đỉnh chóp cắm các bông hoa mào gà màu đỏ, phía dưới đặt một cuộn chỉ trắng thô mà bà con tự tay mình se, hai tấm vải màu trắng dùng để may váy cho đàn ông, hai tấm vải sọc đen trắng dùng may váy cho phụ nữ.

Khi ngọn nến được thắp sáng, tất cả thành viên của dòng họ ông Phâm đều đặt một tay chạm vào mâm lễ chính. Người Khùa, người Mày tin rằng, ngoài linh hồn của ông bà, tổ tiên, trên các bộ phận cơ thể đều có những phần hồn riêng gọi là vía. Vía của mỗi người được kết nối với trời đất và với thế giới tâm linh. Chạm tay vào mâm lễ chính là thể hiện lòng thành kính của những người đang sống với những người đã khuất và với thế giới tâm linh.

Lễ cầu may cho người vào quân ngũ

Ông Hồ Phin, Chủ tịch UBND xã Trọng Hóa cho biết, lễ buộc chỉ cổ tay không chỉ có ý nghĩa với những người trong dòng họ, trong bản làng mà cả với những người khách may mắn được dự lễ. Đối với những người sắp đi làm ăn, công tác xa quê hương, đặc biệt là những người đi bộ đội, lễ buộc chỉ cổ tay càng có ý nghĩa, là mong muốn người đi tòng quân sức khỏe, may mắn, bình an và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao...

Theo ông Phin, nhiều năm qua, các đợt tuyển quân đều diễn ra vào tháng Giêng, nên hằng năm, khi người Khùa, người Mày ở đây tổ chức lễ buộc chỉ cổ tay đều tổ chức cho những thanh niên trúng tuyển đi bộ đội. Nhà nào, dòng họ nào có con em đi bộ đội thì lễ buộc chỉ cổ tay sẽ được tổ chức to hơn, trang trọng hơn.

Ông Hồ Khăm ở bản Lé, xã Trọng Hóa, huyện Minh Hóa kể lại: “Dịp tháng 2 vừa rồi, gia đình tôi tổ chức lễ buộc chỉ cổ tay với sự có mặt đầy đủ của các già làng, người có uy tín trong dòng họ, trong bản và cả chính quyền địa phương cùng BĐBP để tiễn chân con trai lên đường thực hiện nghĩa vụ quân sự. Nó là Hồ Diên (18 tuổi), vừa tốt nghiệp Trung học phổ thông, vừa trúng tuyển bộ đội, già làng và gia đình làm lễ buộc chỉ cổ tay, cầu mong cho nó lên đường có sức khỏe, may mắn, bình an và hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Sau khi tiến hành các bước nghi lễ, già làng Hồ Liêu (chủ lễ) đã buộc vào cổ tay cho Hồ Diên với lời cầu chúc sức khỏe, chân cứng đá mềm, gặp những điều tốt lành trong cuộc sống, đặc biệt là luôn vững vàng, trưởng thành trong môi trường quân đội”.

Khi chúng tôi liên lạc với Hồ Diên, nhắc lại câu chuyện, Hồ Diên phấn khởi nói: “Đó là tình cảm thiêng liêng của gia đình, dòng họ và quê hương đã dành cho em, là động lực để em quyết tâm vượt qua những thử thách khi rèn luyện trong quân ngũ. Em hứa sẽ cố gắng rèn luyện thật tốt để hoàn thành nhiệm vụ vinh quang mà Tổ quốc, quân đội giao phó”.

Đức Trí