Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính cho biết, hiện nay, số lượng cửa khẩu có hoạt động xuất, nhập khẩu trên tuyến biên giới phía Bắc rất hạn chế. Trên toàn tuyến biên giới đất liền của Việt Nam - Trung Quốc đã mở 71 cửa khẩu, lối mở, nhưng sau Tết Nguyên đán, chỉ có 9 cửa khẩu, lối mở đang hoạt động. Bên cạnh đó, việc thông quan tại các cửa khẩu này cũng gặp nhiều khó khăn khi hàng hóa qua lại cửa khẩu với tình trạng nhỏ giọt do Trung Quốc áp dụng chính sách phòng, chống dịch Covid-19 chặt chẽ và không bố trí được phương tiện vận tải, công nhân bốc xếp.

Tính đến ngày 1-3, có khoảng hơn 3.000 phương tiện chở hàng hóa xuất khẩu ùn ứ tập trung tại các cửa khẩu tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai. Tại tỉnh Lào Cai, tính đến ngày 1-3, cửa khẩu quốc tế đường bộ số II Kim Thành vẫn tạm dừng thông quan hàng hóa (bắt đầu từ ngày 17-2 đối với hàng hóa xuất khẩu và ngày 19-2 đối với hàng hóa nhập khẩu). Hiện, còn khoảng 255 xe hàng đang tập kết chờ xuất khẩu.

Trong khi đó, phía thành phố Đông Hưng (Trung Quốc) vẫn đang dừng thông quan qua các cửa khẩu, lối mở biên giới tỉnh Quảng Ninh từ ngày 24-2-2022. Do vậy, không phát sinh tình hình thông quan tại cửa khẩu Bắc Luân I, Bắc Luân II, km3+4 (Móng Cái); cửa khẩu Hoành Mô, huyện Bình Liêu; cửa khẩu Bắc Phong Sinh, huyện Hải Hà. Tổng lượng xe đang chờ thông quan qua các cửa khẩu, lối mở tỉnh Quảng Ninh là hơn 1.300 xe.

Tại tỉnh Lạng Sơn, từ ngày 16-2 đến nay, các cửa khẩu đã tạm dừng tiếp nhận phương tiện chở trái cây tươi lên các cửa khẩu để xuất khẩu, nhưng lượng hàng tồn vẫn còn rất lớn. Tính đến sáng ngày 1-3, tại 3 cửa khẩu của địa phương này vẫn còn tồn đọng 1.479 xe hàng hóa xuất khẩu. Nguyên nhân chính của tình trạng ùn tắc như hiện nay chủ yếu do Trung Quốc áp dụng các biện pháp mạnh để phòng, chống dịch Covid-19. Mỗi địa phương của Trung Quốc có quy trình, tiêu chuẩn phòng, chống dịch khác nhau.

Thực tế, thời gian qua, các bộ, ngành và địa phương biên giới đã triển khai nhiều giải pháp nhằm khắc phục tình trạng ùn ứ hàng hóa xuất khẩu tại cửa khẩu. Trong đó, tỉnh Lạng Sơn đã thực hiện đồng bộ các giải pháp tăng cường phòng, chống dịch Covid-19, kiên trì thiết lập “vùng đệm”, “vùng xanh” an toàn dịch bệnh, thúc đẩy năng lực hoạt động thông quan hàng hóa, hỗ trợ các doanh nghiệp xuất nhập khẩu...

Tuy nhiên, bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết, việc triển khai “vùng xanh”, “vùng đệm” ở cửa khẩu vẫn chưa có quy định cụ thể để phù hợp với quy định của phía Trung Quốc, nhiều trường hợp âm tính tại Việt Nam, nhưng lại dương tính theo chỉ số của Trung Quốc. Do đó, cần nghiên cứu, trao đổi, thống nhất với phía bạn về thực hiện công nhận 1 lần đối với kết quả xét nghiệm Covid-19 và khử khuẩn hàng hóa.

Tại tỉnh Quảng Ninh, trước và sau Tết Nguyên đán 2022, phía Trung Quốc nhiều lần dừng thông quan tại các cửa khẩu do phát hiện các ca Covid-19 dẫn đến ùn ứ xe hàng hóa. Tỉnh Quảng Ninh cũng đã triển khai các biện pháp xây dựng “vùng đệm” an toàn để đảm bảo hoạt động xuất, nhập khẩu thông suốt, nhưng vướng mắc lớn nhất vẫn là chưa thống nhất được quy định giữa 2 nước về kết quả xét nghiệm Covid-19 và quy trình khử khuẩn hàng hóa.

Theo Tổng cục Hải quan, để xử lý dứt điểm tình trạng ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu, cần có sự phối hợp của các địa phương phía Trung Quốc trong việc tạo điều kiện thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu, triển khai các giải pháp thúc đẩy thông quan, thống nhất biện pháp giao nhận hàng hóa; bố trí đủ phương tiện vận tải, công nhân bốc xếp và thống nhất các điều kiện, quy trình, tiêu chuẩn phòng, chống dịch tại các khu vực cửa khẩu để triển khai “vùng đệm”, “vùng xanh” tại khu vực cửa khẩu biên giới.

Hiện nay, theo chỉ đạo của Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành, các bộ, ngành và các tỉnh biên giới Việt Nam đang nghiên cứu xây dựng “vùng xanh” ở khu vực cửa khẩu biên giới (vùng an toàn dịch bệnh) với quy trình, tiêu chuẩn phòng chống dịch hài hòa với phía Trung Quốc. Trong đó, tỉnh Lạng Sơn đã trao đổi, hội đàm với phía Quảng Tây, Trung Quốc để thống nhất phương thức giao nhận hàng hóa mới, phù hợp với yêu cầu phòng, chống dịch của 2 bên. Trước mắt, tỉnh Lạng Sơn thống nhất với phía bạn về thí điểm phương thức giao nhận hàng hóa, hạn chế tiếp xúc tại các cửa khẩu Tân Thanh và Hữu Nghị từ đầu tháng 3-2022.

Theo nhận định của tỉnh Lạng Sơn, với phương thức giao nhận hàng hóa mới, năng lực thông quan của cửa khẩu Tân Thanh tăng lên gấp 3 lần so với thời gian vừa qua, nâng lên 150-200 xe/ngày và có thể cao hơn nữa.

Về dài hạn, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đã giao Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với các Bộ: Tư pháp, Quốc phòng, Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các địa phương khẩn trương thành lập tổ nghiên cứu chính sách, đề xuất cơ chế, chính sách quy định rõ về tiêu chuẩn, quy chuẩn, chất lượng hàng hoá đủ điều kiện xuất khẩu tiểu ngạch cùng như cơ chế, chính sách khuyến khích chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch đối với các mặt hàng nông sản chủ yếu xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc.

Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành, hiện, các địa phương đang khẩn trương phối hợp với các cơ quan hữu quan của Trung Quốc để thiết lập mô hình “vùng xanh” chung của hai nước. Cùng với đó, triển khai bố trí bãi tập kết phương tiện gần cửa khẩu, sau đó, hợp tác với phía Trung Quốc để cùng tiến hành khử khuẩn cho hàng hóa và phương tiện cũng như lấy mẫu xét nghiệm cho lái xe. Các phương tiện và lái xe đã được 2 bên xác nhận âm tính có thể đi thẳng qua biên giới để vào bãi sang tải, không phải qua khử khuẩn hoặc xét nghiệm lần 2.

Thu Hằng