Hiện nay, số tiền thu từ đất đã tăng qua các năm, từ 69.580 tỷ đồng năm 2014 lên 254.854 tỷ đồng năm 2020. Đến năm 2021, số tiền thu từ đất nói chung và đóng góp vào ngân sách nói riêng đã chiếm trên 15% tổng thu ngân sách. Tất nhiên giá trị của tài nguyên đất đai đối với kinh tế - xã hội vẫn còn lớn hơn nữa.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, trải qua quá trình hoàn thiện chính sách và pháp luật về đất đai theo từng thời kỳ phù hợp với quá trình đổi mới và phát triển đất nước, Luật Đất đai đã được ban hành, cùng với nhiều lần sửa đổi, bổ sung vào các năm 1987, 1993, 2003 và 2013.

Đến nay, hệ thống chính sách và pháp luật về đất đai đã từng bước nâng cao công tác quản lý, sử dụng đất có hiệu quả, tạo điều kiện tiếp cận đất đai cho người dân, doanh nghiệp, tạo ra nguồn lực lớn cho sự phát triển kinh tế của đất nước thông qua khai thác nguồn lực tài chính; đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế, hạ tầng công nghiệp, giao thông và các khu vực phụ cận; chỉnh trang đô thị và xây dựng các khu đô thị mới. Đặc biệt, nhiều quy định được thiết kế nhằm khắc phục sự lãng phí tài nguyên đất đai.

Thế nhưng, cả nước hiện vẫn còn tới 3.205 dự án với diện tích khoảng 85.163,77ha (chưa tính đến diện tích đất Nhà nước giao cho hộ gia đình, cá nhân để sản xuất nông nghiệp) đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất nhưng không sử dụng đất hoặc chậm đưa đất vào sử dụng mà không thể thu hồi được.

Dự án “treo” không chỉ tồn tại ở một vài địa phương, mà tồn tại nhiều năm qua tại hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước. Điển hình như thành phố Hà Nội với gần 400 dự án; thành phố Hồ Chí Minh có trên 120 dự án; tỉnh Hòa Bình cũng có hơn 100 dự án...

Theo các chuyên gia pháp lý, có rất nhiều việc phải làm để khắc phục tình trạng này. Trong đó, củng cố các công cụ kinh tế, tài chính trong quản lý đất đai là biện pháp quan trọng hàng đầu. Bởi, các quy định của pháp luật hiện hành chủ yếu tập trung vào các biện pháp hành chính mà chưa gắn các biện pháp chế tài về tài chính và thuế.

Hệ thống thuế về đất đai chưa hiệu quả, nguồn thu từ thuế còn ở mức thấp so với mặt bằng chung của thế giới, chưa trở thành công cụ hữu hiệu để buộc người được giao đất, cho thuê đất đưa đất vào sử dụng và vì thế chưa khắc phục được tình trạng đầu cơ, không sử dụng, để đất đai hoang hóa.

Mới đây, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề xuất xây dựng “Đề án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, giải phóng nguồn lực đất đai cho phát triển kinh tế - xã hội”, trình Chính phủ phê duyệt. Mục tiêu của đề án là khơi thông nguồn lực đất đai bị đóng băng trong các dự án “treo”; đưa vào khai thác quỹ đất không sử dụng, sử dụng kém hiệu quả... trên phạm vi cả nước.

Để hoàn thành mục tiêu trên, yêu cầu tiên quyết là nâng cấp hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, chính xác từ Trung ương tới địa phương, để có thể chia sẻ cho các đối tượng liên quan cùng khai thác và sử dụng.

Đồng thời, đổi mới mô hình tổ chức, bộ máy quản lý địa chính, quy hoạch, giá đất gắn với hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia đảm bảo cho hoạt động quản lý điều hành đất nước và doanh nghiệp trong nhiều ngành và lĩnh vực, góp phần phát huy nguồn lực đất đai, tạo tiền đề cho mục tiêu phát triển bền vững đất nước.

Thanh Thảo