Theo đó, các đội văn nghệ của bản làng đã được hình thành, phát triển để phục vụ nhu cầu thưởng thức văn hóa tinh thần của du khách. Những đêm diễn của bà con được trả “cát-xê” (thù lao) từ vài trăm ngàn tới vài triệu đồng. Đây là phần thưởng xứng đáng cho sự nỗ lực của người dân nơi đây với mong muốn gìn giữ giá trị nghệ thuật truyền thống của đồng bào DTTS.

Đến tham quan, trải nghiệm du lịch cộng đồng tại bản Cát Cát, xã San Sả Hồ, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai vào một ngày nghỉ cuối tuần, chúng tôi đã được thưởng thức nhiều tiết mục múa dân gian đặc sắc do đội văn nghệ bản Cát Cát biểu diễn.

Trong không gian ngôi nhà biểu diễn văn hóa-nghệ thuật rộng khoảng 30m2, nằm cạnh thác nước Cát Cát, các nhóm du khách quốc tế và nhiều du khách Việt được thả hồn bay bổng theo những giai điệu réo rắt, âm thanh trầm bổng, những điệu múa dân gian vui nhộn. Đó là tiết mục múa ô nhí nhảnh của các thiếu nữ người Mông; tiết mục độc tấu sáo trầm bổng của chàng trai Thào A Máo; các điệu múa “Phiên chợ vùng cao”, “Xuống chợ tìm bạn”, “Múa xòe Tây Bắc”, “Sa Pa nơi gặp gỡ của đất trời”, “Điệu múa gọi mùa” của đồng bào vùng cao...

Anh Niels Feelews, một du khách đến từ Hà Lan sau khi thưởng thức chương trình biểu diễn văn nghệ đã tỏ ra rất thích thú. Anh mở ví rút ra một tờ 500.000 đồng “thưởng nóng” cho đội văn nghệ và vui vẻ chia sẻ cảm xúc của mình: “Các bạn vùng cao ở Việt Nam múa rất đẹp. Tôi rất thích xem điệu múa ô, múa khèn, nghe độc tấu sáo Mông. Đi du lịch ở vùng cao, chúng tôi được ăn các món ăn dân tộc, được ngủ tại nhà dân, được xem người dân múa, hát, đó là những trải nghiệm tuyệt vời. Tôi rất yêu đất nước của các bạn!”.

Khai thác văn hóa của người dân bản địa để phát triển du lịch cộng đồng hiện đang là một thế mạnh của Sa Pa nói chung, bản Cát Cát nói riêng. Theo Phòng Văn hóa thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai, trên địa bàn có 61 bản người Mông thì có tới 16 bản đã thành lập các đội văn nghệ phục vụ khách du lịch, thu hút khoảng 200 nam, nữ diễn viên không chuyên tham gia. Một số đội văn nghệ không chỉ biểu diễn ở làng, mà còn trở thành đội văn nghệ không chuyên của các khách sạn như Victoria, Châu Long, Hàm Rồng...

Mỗi buổi biểu diễn phục vụ du khách quốc tế tại các nhà hàng, khách sạn ở thị trấn Sa Pa, các đội văn nghệ thường được trả thù lao từ 1-2 triệu đồng. Chia bình quân đầu người, mỗi diễn viên cũng có thù lao từ 200-300.000 đồng/đêm diễn.

Riêng đội văn nghệ bản Cát Cát, từ năm 2007 đến nay đã đi vào hoạt động theo hướng chuyên nghiệp. Dưới sự quản lý của Công ty TNHH Một thành viên Du lịch Cát Cát, các diễn viên trong đội văn nghệ đều được công ty trả lương đều đặn hằng tháng, mức lương trung bình từ 4 đến 7 triệu đồng/người/tháng.

Ông Lê Trung Kiên, Phó Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Du lịch Cát Cát cho biết, lương để trả cho đội văn nghệ được công ty trích từ nguồn thu bán vé cho du khách khi qua cổng vào tham quan bản Cát Cát. Thù lao cho mỗi ca diễn của đội văn nghệ đã được công ty tính chung trong giá vé vào cổng (50.000 đồng/vé người lớn, 30.000 đồng/vé trẻ em).

Cũng theo ông Kiên, đội văn nghệ bản Cát Cát hiện có 16 diễn viên (10 nam, 6 nữ) đều là người DTTS ở bản Cát Cát và các bản lân cận trên địa bàn thị xã Sa Pa. Các diễn viên trong đội văn nghệ đều được đào tạo qua các trường nghệ thuật. Một số diễn viên người Mông, Dao, Tày... được công ty tuyển vào năm 2007, số còn lại đều là diễn viên quần chúng người bản địa được công ty gửi vào các trường nghệ thuật đào tạo để rồi các em trở về biểu diễn tại bản Cát Cát.

Hiện nay, ngoài tiền lương cứng hằng tháng, công ty còn kết nối với các nhà hàng, khách sạn ở Sa Pa để bố trí lịch biểu diễn khi khách du lịch có nhu cầu thưởng thức văn nghệ. Thù lao khách du lịch trả cho đội văn nghệ trong mỗi đêm diễn giúp các diễn viên có thêm thu nhập để trang trải cuộc sống. Chị Sùng Thị Pâu, thành viên đội văn nghệ, nhà ở bản Cát Cát cho biết: “Ngoài tiền lương, mỗi buổi tối đi múa ở nhà hàng, khách sạn, chúng em thu nhập thêm từ 200-300.000 đồng/người”.

Còn tại bản Tả Van Giáy, xã Tả Van, thị xã Sa Pa, đội văn nghệ dân gian của bản gồm 50 thành viên. Ban ngày, họ là những “thợ vườn”, “thợ ruộng”, nhưng ban đêm, họ hóa thân trong các điệu múa để phục vụ nhu cầu thưởng thức văn nghệ của du khách.

Chị Hoàng Thị Loan, Đội trưởng Đội văn nghệ xã Tả Van chia sẻ: “Mặc dù nhà của chị em đều cách xa nhau, nhưng khi khách du lịch có nhu cầu xem văn nghệ là mọi người gác lại việc nhà để gọi nhau đến biểu diễn văn nghệ. Có hôm biểu diễn, đội văn nghệ được du khách trả cho tiền triệu, nhưng cũng có hôm chỉ được vài trăm ngàn đồng, chia ra mỗi người chỉ được vài chục ngàn đồng, nhưng ai cũng cảm thấy vui. Điều quan trọng là qua các buổi biểu diễn văn nghệ, chị em đã giới thiệu được những nét văn hóa đặc sắc của người Giáy cho khách du lịch hiểu, qua đó, góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của mình”.

Ngọc Ánh