Hiện nay, dù có nhiều biến đổi với thời gian, nhưng hình ảnh phụ nữ trong bộ trang phục truyền thống, chiếc khăn Mat’ra (trùm đầu và cổ) trở thành nét đặc trưng của phụ nữ Chăm ở An Giang. Cũng như nón lá của người Kinh, khăn Mat’ra là hiện thân cho nét đẹp văn hóa, sự dịu dàng, hồn hậu của phụ nữ Chăm qua bao thế hệ. Với phụ nữ Chăm ở An Giang, khăn Mat’ra không đơn thuần là trang phục, mà đó còn là nét duyên dáng, thể hiện sự nhẹ nhàng, e ấp.

Ông Go Sa Ly, Chánh Văn phòng Ban Đại diện Cộng đồng Hồi giáo Islam tỉnh An Giang cho biết: “Với phụ nữ Chăm theo đạo Hồi Islam, áo dài là trang phục thiêng liêng và quý giá nhất, thường mặc vào những lễ hội lớn hay lễ cưới, lễ hỏi. Còn chiếc khăn Mat’ra giúp che trọn mái tóc dài đen óng ánh lại là một điểm nhấn độc đáo, tạo nên vẻ đằm thắm, thùy mị của người phụ nữ. Đối với phụ nữ Chăm, họ phải ăn mặc hết sức kín đáo nơi công cộng, ngay cả những người đã có gia đình”.

Na Y Sah - một thiếu nữ Chăm tại xã Châu Phong, thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang chia sẻ: “Em rất yêu quý chiếc khăn Mat’ra vì nó gắn bó với em từ rất lâu. Hơn nữa, em thấy mình đẹp hơn, tự tin hơn với trang phục truyền thống của dân tộc. Sau này, dù đi đâu, em vẫn mang theo chiếc khăn Mat’ra như lời nhắc nhở luôn nhớ về quê hương và cội nguồn văn hóa của dân tộc”.

Chúng tôi có dịp ghé thăm cơ sở của ông Mohamad - người đang duy trì, quảng bá các sản phẩm thổ cẩm Chăm ở ấp Phũm Soài, xã Châu Phong, thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang. Trong căn nhà trưng bày rất nhiều sản phẩm thổ cẩm Châu Giang truyền thống có hiện hữu của nhiều chiếc khăn Mat’ra sắc màu rực rỡ. Ông Mohamad chia sẻ: Chiếc khăn Mat’ra  chủ yếu được làm bằng tơ và có họa tiết, đường nét rất tinh xảo. Ngày trước, phụ nữ Chăm thường tự thêu khăn cho mình.

“Người ta có thể thêu họa tiết hoặc kết cườm lấp lánh lên chiếc khăn. Tuy nhiên, mỗi cách làm lại mang ý nghĩa riêng. Những cô gái trẻ sử dụng khăn thêu họa tiết, hoa văn là chủ yếu. Với những chiếc khăn kết cườm chỉ sử dụng cho cô dâu hay phụ nữ vừa lấy chồng đi ra mắt họ hàng. Tuy nhiên, cách phân biệt này hiện nay chỉ mang tính tương đối” - Ông Mohamad cho hay.

Chị Saymah, ở ấp Hà Bao 2, xã Đa Phước, huyện An Phú, tỉnh An Giang chia sẻ: “Để có một chiếc khăn Mat’ra, người con gái Chăm phải rất kỳ công. Trước tiên, họ cắt một tấm lụa dài và bỏ thời gian ngồi thêu họa tiết. Nếu phải kết cườm thì còn tỉ mẩn hơn nữa. Bởi vậy, mỗi sản phẩm làm ra đều chứa đựng sự khéo léo và nét đẹp đến từ tâm hồn người thêu. Do đó, tôi chỉ bán những chiếc khăn thủ công cho khách du lịch mà không sử dụng máy thêu hiện đại, bởi khăn Mat’ra chỉ đẹp khi được làm từ bàn tay phụ nữ Chăm”.

Không thể nào diễn tả hết nét đẹp của người phụ nữ Chăm với chiếc khăn Mat’ra trên mái tóc đen tuyền, đây chính là tác phẩm nghệ thuật được trau chuốt bằng kỹ thuật thêu nổi, rua chìm tạo nét duyên thầm. Vẻ đẹp của họ toát lên từ thần thái, đặc biệt là đôi mắt của các cô gái Chăm đầy quyến rũ, trắc ẩn đến nao lòng. 

Theo nhịp sống hiện đại, ngày nay, phụ nữ Chăm tham gia vào nhiều hoạt động xã hội nên chiếc khăn Mat’ra truyền thống đã được tinh giản. Tuy nhiên, họ vẫn luôn trân quý và gắn bó với chiếc khăn Mat’ra và những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Phương Yên