Có dịp đi thực địa trên biên giới Hà Giang, chúng tôi được tận mắt thấy những hầm hào với bom đạn sót lại dày đặc nơi dân sinh sống, còn trên nương bom mìn sót lại nằm trong lòng đất bao nhiêu cũng chẳng ai thống kê nổi.  Nỗi đau cứ thế vẫn ngấm ngầm đeo đuổi đời sống từng mái nhà đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Tai nạn chủ yếu xảy ra khi người dân đang làm ruộng nương, rà tìm sắt phế liệu hoặc do giẫm đạp, chơi nghịch các vật liệu nổ, nhất là với các em nhỏ thì đa phần là do không hiểu biết nên đã gây hậu quả đáng tiếc. Còn nhớ năm 2010, người dân ở xã Thanh Thủy (huyện Vị Xuyên) không khỏi bàng hoàng trước cái chết của hai anh Nguyễn Văn Viết và Nguyễn Văn Thọ, đều sinh năm 1993 trú ở thôn Thanh Sơn (xã Thanh Thủy). Trong quá trình đi tìm kiếm bom mìn, vật nổ để bán phế liệu, 2 anh đã bị mìn nổ và tử vong trên đường đưa đi cấp cứu tại bệnh viện. Đau thương hơn phải kể đến thôn Giang Nam, xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên có hàng chục người bị cụt chân, cụt tay do giẫm phải bom mìn.

Công binh tỉnh Hà Giang đã nhiều lần về các thôn giáp biên để dò phá bom mìn nhưng mới chỉ làm được một phần. Trao đổi với chúng tôi, Trung tá Nguyễn Văn Minh, Trưởng ban Công binh (Bộ Chỉ huy Quân sự Hà Giang), chia sẻ: Trong quá trình rà phá bom mìn, do là tỉnh miền núi, Hà Giang gặp phải không ít khó khăn và thách thức trong triển khai thực hiện khắc phục vật nổ sau chiến tranh, số lượng nhiều và đều rất nguy hiểm, có thể gây nổ bất cứ lúc nào khi tác động phải trong quá trình lao động sản xuất và sinh hoạt, hoặc có thể tự nổ do nguyên nhân về cơ học, lý học hay hóa học. Chỉ tính riêng dọc tuyến biên giới của 34 xã, nhất là ở các xã: Thanh Thủy, Thanh Đức, Xín Chải, Lao Chải, Minh Tân (huyện Vị Xuyên) và xã Phú Lũng (huyện Yên Minh) được xác định là nơi có nhiều bộ đội chiến đấu hy sinh, hiện nay vẫn còn hơn 9.000ha bị ô nhiễm bom mìn, vật cản nổ chưa được rà phá.

Những năm qua, Hà Giang đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền sâu rộng tới các tầng lớp nhân dân về tác hại và ảnh hưởng của bom mìn, vật nổ, nhất là đồng bào ở vùng ô nhiễm nặng. Giám đốc Sở LĐ,TB&XH tỉnh Hà Giang Sùng Đại Hùng cho biết, hiện vẫn còn diện tích ô nhiễm bom mìn chưa được đầu tư rà phá còn khoảng 84.751 ha, tập chung chủ yếu trên tuyến biên giới của tỉnh Hà Giang. Đặc biệt, Hà Giang có khoảng 2.500 hài cốt liệt sỹ chưa quy tập được do đang nằm tại các vị trí có bom mìn còn sót lại sau chiến tranh.

Trước tình hình đó, để có thể đẩy nhanh công cuộc phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn, Hà Giang rất cần nhận được các nguồn lực từ Trung ương để tiến tới khắc phục hoàn toàn ảnh hưởng của bom mìn còn sót lại sau chiến tranh; giúp đỡ nạn nhân bom mìn hòa nhập đời sống xã hội. Trước mắt, Hà Giang sẽ tập trung rà phá bom mìn, vật nổ tại các điểm bị ô nhiễm nặng với diện tích 229 ha để cho nhân dân các dân tộc trên tuyến biên giới an tâm sản xuất; rà phá bom mìn khoảng 350 ha tại các điểm cao, nơi có nhiều liệt sỹ hy sinh, tạo điều kiện cho các lực lượng tiến hành tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ trên địa bàn, góp phần xoa dịu những nỗi đau mất mát và niềm mong mỏi tìm thấy hài cốt liệt sỹ đối với thân nhân của các liệt sỹ.

Bà Phạm Thị Tân, Chủ tịch Hội CTĐ tỉnh Hà Giang cho biết, nhằm khắc phục hậu quả bom mìn, xoa dịu nỗi đau sau chiến tranh, chính quyền có nhiều hành động, việc làm thiết thực giúp đỡ các nạn nhân bom mìn như: Hỗ trợ các nạn nhân lắp chân giả; thăm hỏi, tặng quà nhân các ngày lễ tết; hỗ trợ sinh kế để các hộ phát triển kinh tế gia đình. Qua 3 năm hoạt động chi hội đã phối hợp tổ chức, vận động sự chung tay ủng hộ, lắp chân tay giả cho 35 nạn nhân tại Bệnh viện phục hồi chức năng huyện Vị Xuyên, trị giá gần 100 triệu đồng; tặng 220 suất quà cho nạn nhân là hộ nghèo trên địa bàn tỉnh với trị giá 100 triệu đồng (trong đó, riêng dịp tết nguyên đán 120 lượt nạn nhân, trị giá 70 triệu đồng).

Năm 2017, Chi hội nhận hỗ trợ 440 triệu đồng từ Trung ương Hội và ngân sách địa phương hỗ trợ 80 triệu đồng để mua 33 con bò hỗ trợ hộ gia đình nạn nhân nghèo thuộc các huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Vị Xuyên thực hiện nuôi luân chuyển theo mô hình "ngân hàng bò". Riêng từ đầu năm 2018 đến nay, Chi hội đã nhận được sự quan tâm của Trung ương Hội tặng 100 suất quà cho nạn nhân là hộ nghèo trên địa bàn tỉnh, trị giá 50 triệu đồng; hỗ trợ 240 triệu đồng mua 20 con bò cho hộ gia đình nạn nhân nghèo bị ảnh hưởng bởi bom mìn thuộc huyện Vị Xuyên.

Để tiếp tục triển khai có hiệu quả chương trình khắc phục hậu quả bom mìn, vật nổ sau chiến tranh trên địa bàn, Hà Giang sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác huy động các nguồn lực trong tỉnh và Trung ương, nguồn xã hội hóa nhằm từng bước giảm thiểu và tiến tới khắc phục hoàn toàn ảnh hưởng của bom mìn, vật nổ để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Nguyên Thanh