Trăn trở giữa lòng di sản

Nhiều năm qua, Phố cổ Hội An thực sự đã trở thành điểm đến, nơi tham quan các di tích văn hóa đặc biệt và thu hút rất lớn lượng khách du lịch quốc tế đến khu vực miền Trung. Việc kết hợp các điểm du lịch tại khu vực miền Trung nổi bật như các di tích tại Thừa Thiên Huế, du lịch Đà Nẵng, di sản văn hóa Mỹ Sơn, du lịch đảo Cù Lao Chàm đã tạo thành một cụm du lịch rất phát triển ở miền Trung.

Thế nhưng, hằng năm, Hội An thất thu với số lượng lớn khách du lịch tham quan “chui”. Tổng số vé bán ra chưa đầy 50% so với tổng lượng khách thực tế đến Hội An du lịch. Điều đó có nghĩa là nhiều du khách đã không mua vé tham quan, trong khi nhiều công ty lữ hành cũng giúp khách trốn không mua vé. Chính vì thế, khi đi du lịch tại đây, nhiều du khách đã gặp những dịch vụ không thỏa đáng, ngay cả việc du khách không được tiếp đón, phục vụ chu đáo, thuyết minh tường tận, khám phá giá trị đích thực của không gian phố cổ Hội An mà lẽ ra quyền lợi đó du khách được tận hưởng. Hệ quả là rất nhiều vụ việc gây ảnh hưởng tới du lịch Hội An, khiến hình ảnh du lịch Hội An mất dần vẻ đẹp vốn có của đô thị cổ bên dòng sông Hoài này.

Chính quyền thành phố Hội An ban hành phương án “Tăng cường công tác quản lý hoạt động, hướng dẫn tham quan khu phố cổ Hội An”. Theo đó, từ ngày 15/5, du khách trong nước và quốc tế sẽ đều phải mua vé tham quan tại các quầy vé trước khi vào khu phố cổ Hội An. Vé vẫn giữ nguyên mệnh giá hiện hành 120.000 đồng/vé dành cho khách quốc tế và 80.000 đồng/vé dành cho khách nội địa. Thời gian hoạt động bán vé tham quan khu phố cổ từ 7 giờ 30 phút đến 21 giờ 30 phút hằng ngày vào mùa Hè và đến 21 giờ vào mùa Đông.

Thông tin này vừa đưa ra ngay lập tức đã tràn ngập trên báo chí và các trang mạng xã hội, điều đó cho thấy sức hút không nhỏ của đô thị cổ Hội An với sự quan tâm của người dân. Giống như rất nhiều những điểm du lịch nổi tiếng khác trong nước và trên thế giới, rất nhiều người mong muốn trong đời được đến Hội An du lịch, chụp ảnh, tham quan phố cổ và lưu lại những hình ảnh đẹp nhất của mình với di sản văn hóa độc đáo này. Chính vì thế, việc bán vé vào phố cổ Hội An tham quan cho khách du lịch đã khiến cộng đồng có nhiều ý kiến trái chiều.

Nhiều người lo ngại rằng, việc bán vé này sẽ khiến Hội An “đánh mất mình”, giảm lượng khách đến phố cổ trong thời gian tới. Trong đó, nhiều người cảm thấy “hụt hẫng” khi biết sẽ không còn được miễn phí tham quan nữa, mà thay vào đó, phải trả tiền mua vé để được vào phố cổ. Nhiều ý kiến cũng cho rằng, việc mua vé vào phố cổ tham quan là việc nên làm, bởi chí ít cũng đóng góp cho ngân sách địa phương có nguồn thu để tiến hành các công tác trùng tu, bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể, những ngôi nhà cổ vài trăm năm tuổi, những con đường với vỉa hè lát đá xanh...

Bài toán giúp bảo tồn và phát huy di sản

Có lẽ, ít người biết rằng, người Hội An có chút tự tôn với di sản của mình. Hằng ngày, họ sinh sống và tạo nên một bản sắc của đô thị cổ, là một nhân tố của “khu di tích sống”, nơi mà giá trị của di sản thể hiện ở cả văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể và cả con người trong một không gian rộng lớn, chứ không chỉ đơn thuần là bó hẹp trong những ngôi nhà cổ, những con đường cổ hay các di tích rời rạc.

Theo UBND thành phố Hội An, việc áp dụng bắt buộc mua vé đối với tất cả du khách khi đến tham quan phố cổ Hội An là để đảm bảo công bằng đối với địa phương và tất cả du khách. Đặc biệt, sẽ có 2 lối đi riêng tại các đường chính vào khu phố cổ, gồm một lối đi dành cho người dân địa phương và một lối đi dành cho du khách. Trường hợp người dân và du khách ở lại Hội An lâu ngày thì sẽ có phương án để nhận diện riêng, có lối đi riêng. Bởi quyết định công nhận phố cổ Hội An là Di sản văn hóa thế giới thì toàn thể cảnh quan khu phố cổ là di sản chứ không phải chỉ riêng một di tích nào.

Theo lãnh đạo thành phố Hội An, nguồn thu từ việc bán vé tham quan sẽ phục vụ cho việc trùng tu di sản, cải tạo hạ tầng trong khu phố cổ, phục vụ tổ chức các sự kiện du lịch, cũng như hỗ trợ người dân trong việc trùng tu cải tạo nhà. Tất cả kinh phí triển khai đều lấy từ nguồn thu vé tham quan. Vì vậy, tất cả du khách khi đến tham quan Hội An phải có trách nhiệm mua vé. Nhiều người lo ngại việc bán vé thu tiền sẽ nảy sinh nhiều bất cập, như việc quản lý và sử dụng nguồn thu từ việc bán vé này sẽ như thế nào. Ông Nguyễn Văn Lanh, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hội An cho biết, gần 85% tiền thu được từ vé tham quan dành cho việc đầu tư trùng tu các di tích, chi trả cho các chủ di tích tập thể và tư nhân, duy tu, bảo dưỡng các công trình công cộng phục vụ khách tham quan.

Việc chấn chỉnh những hoạt động du lịch để ổn định lại nguồn thu từ vé tham quan, Hội An mới thực sự đủ năng lực tài chính để kiên trì thực hiện các dự án “Đêm phố cổ”, “Phố cổ không có tiếng động cơ”, “Phố dành cho người đi bộ và xe thô sơ”, “Thử nghiệm mở rộng thời gian và nội dung phục vụ khách tham quan khu phố cổ Hội An vào ban đêm”, cùng với đó là các sự kiện văn hóa - du lịch, chăm lo môi trường vệ sinh, cảnh quan, trật tự và hàng loạt những vấn đề dân sinh của cư dân phố cổ.

Nếu chỉ trích từ ngân sách Nhà nước sẽ không đủ và di sản sẽ có nguy cơ chết dần như cơ thể thiếu dần sự sống. Việc triển khai các biện pháp chống thất thu, siết chặt việc bán và kiểm soát vé, quyết liệt xử lý đối với những trường hợp cố tình đưa khách đi chui được triển khai song hành với việc bồi dưỡng các nguồn thu từ vé tham quan với rất nhiều công việc để làm sao “vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi”, không thể để hình ảnh Hội An xấu đi trong mắt du khách chỉ vì một tấm vé.

Tiêu Dao