Năm 2020, Trung tâm nghiên cứu nông lâm quốc tế (ICRAF) tại Việt Nam triển khai Dự án “Hỗ trợ Việt Nam thực hiện Thỏa thuận Paris” tại Hà Tĩnh (SIPA Hà Tĩnh) với 5 mô hình nông lâm kết hợp phù hợp với khí hậu của địa phương. Dự án được hỗ trợ bởi Bộ Môi trường, Bảo tồn thiên nhiên và An toàn hạt nhân (BMU), Tổ chức Sáng kiến khí hậu quốc tế (IKI) ủy quyền cho Tổ chức Hợp tác phát triển Đức (GIZ) và ICRAF Việt Nam thực hiện. Hơn 3.560 hộ, tương đương 14.000 người đã tham gia thực hiện dự án cho đến hết tháng 6/2022.

Trên cơ sở phân tích đặc điểm thổ nhưỡng, địa hình, khí hậu của địa phương, dự án đã xây dựng 5 mô hình nông lâm kết hợp gồm: Phát triển hệ sinh thái vườn đồi tổng hợp; nuôi ong dựa vào hệ sinh thái vườn rừng và rừng trồng; trồng hành tăm thích ứng với biến đổi khí hậu theo hướng hữu cơ; nuôi tôm càng xanh luân canh cá nước ngọt kết hợp phát triển hệ sinh thái vườn hồ và trồng cỏ chịu hạn phục vụ chăn nuôi.

Tận dụng địa thế của địa phương, anh Võ Minh, ở xã Vượng Lộc, huyện Can Lộc đã thực hiện mô hình nuôi tôm càng xanh luân canh cá nước ngọt. Với sự hỗ trợ từ dự án, anh Minh cải tạo ruộng lúa hoang hóa thành hồ nuôi tôm càng xanh. Anh Minh chia sẻ: “Tôm càng xanh hợp với khí hậu nắng nóng ở đây, lại không phải dùng phân bón hóa học hay thuốc trừ sâu như trồng lúa. Tôm bán đắt hàng, thu hoạch đến đâu là bán hết tới đó. Năm tới, tôi sẽ mở rộng diện tích hồ tôm lên tới 15-20ha”.

Cũng được hưởng lợi từ dự án, anh Nguyễn Duy Sinh, ở thôn Ao Tròn, xã Sơn Tiến, huyện Hương Sơn vui vẻ cho biết: “Trước đây, tôi không bao giờ nghĩ mình sẽ bỏ trồng lạc chuyển sang trồng cỏ chịu hạn, dù ruộng lạc cho năng suất rất thấp, chi phí tốn kém. Sau khi tham gia dự án, gia đình tôi trồng cỏ chịu hạn. Loại cỏ này vẫn xanh tốt dù trời nắng nóng, khô hạn và không bị sâu bệnh. Cỏ này chỉ cần bón phân chuồng là xanh tốt rồi. Tôi trồng 2 sào cỏ, đủ cho 5 con bò có cỏ tươi ăn quanh năm. Năm tới, tôi sẽ trồng thêm 1 sào cỏ và nuôi thêm 2 con bò”. Anh Sinh cho biết thêm, cuối năm nay, xã Hương Sơn sẽ có khoảng 100 hộ trồng cỏ chăn nuôi gia súc như gia đình anh, nâng tổng diện tích trồng cỏ ở xã Hương Sơn lên 5ha.

Thông qua việc triển khai các mô hình, các hộ dân đã cải thiện khả năng thích ứng và sinh kế. Thu nhập của mô hình sau khi tham gia dự án tăng gấp 2-5 lần so với mô hình trước khi tham gia dự án. Được dự án SIPA hỗ trợ và cung cấp giống, tập huấn kinh nghiệm nuôi ong, sau hơn 1 năm tham gia dự án, từ 10 tổ ong ban đầu, gia đình ông Võ Văn Giáp, ở xã Hương Tiến, huyện Hương Sơn đã nhân lên được 17 tổ và thu được 100 lít mật ong/năm.

Trong khi đó, gia đình ông Trần Xuân Lý, ở xã Sơn Hồng, huyện Hương Sơn được dự án SIPA cung cấp giống dứa, cỏ lạc dại, tập huấn kỹ thuật để trồng dứa và cỏ lạc dại trên các đường đồng mức trong vườn đồi của ông, xen canh giữa những cây cam, bưởi. Gia đình ông đã thu được 1,2 tấn dứa nhờ tham gia dự án. Cũng nhờ trồng cỏ lạc dại, đất vườn được giữ ẩm, giữ chất dinh dưỡng, cây cam, bưởi phát triển tốt hơn.

Đánh giá về hiệu quả của các mô hình, bà Lê Thị Tầm, Giám đốc dự án SIPA Hà Tĩnh cho biết: “Mô hình nuôi tôm càng xanh luân canh cá nước ngọt thu được hơn 200 triệu đồng/ha/năm. Mô hình hành tăm luân canh cây họ đậu cũng mang về 80 triệu đồng/ha/năm. Mô hình nuôi ong lấy mật giúp bà con tăng thêm thu nhập từ 35-40 triệu đồng mỗi năm. Ngoài ra, 1ha cỏ chịu hạn có thể cung cấp thức ăn cho khoảng 8 con bò trong 1 năm. Chúng tôi rất phấn khởi khi đã góp phần hồi sinh những vùng đất thoái hóa và tạo ra sinh kế bền vững cho bà con nơi đây”.

Bên cạnh việc giúp biến những ruộng hoang hóa thành những hồ tôm hoặc ruộng cỏ chăn nuôi... mang lại thu nhập cho người dân, các mô hình sản xuất nông nghiệp thông minh còn giúp giảm ô nhiễm môi trường do không dùng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu. Tiến sĩ Nguyễn Quang Tân, Điều phối viên quốc gia của ICRAF tại Việt Nam cho biết, sau thành công ở Hà Tĩnh, mô hình này sẽ được nhân rộng ở 2 tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Bình và một số tỉnh miền Trung khác. Tổng ngân sách huy động là 20 tỷ đồng và thời gian triển khai là từ năm 2022-2025.

Xuân Hương