Hang Con Moong không chỉ hấp dẫn khách du lịch ở vẻ đẹp hoang sơ, huyền bí, mà còn thu hút họ ở giá trị khảo cổ học của nó. Giá trị nổi bật nhất của hang Con Moong là lần đầu tiên phát hiện ra địa tầng có dấu vết của quá trình phát triển liên tục của con người thời tiền sử từ đá cũ đến đá mới, từ săn bắn, hái lượm đến trồng trọt. Sự phát triển này là một thành tựu văn hóa vĩ đại của nhân loại. Những di tích liên quan như động Người Xưa, hang Đắng, mái đá Mộc Long, hang Lai... quanh khu vực cùng với hang Con Moong tạo thành quần thể di tích cho thấy một cộng đồng dân cư cư trú trong một thung lũng rộng lớn, có sự thay đổi về dân số, vị trí cư trú và phương thức sản xuất. 

Chính các cư dân ở đây đã góp phần tạo dựng nên văn hóa Đa Bút (huyện Vĩnh Lộc) - là văn hóa của cư dân đầu tiên chiếm lĩnh đồng bằng ven biển Bắc Bộ. Hang được phát hiện tháng 11-1974 và khai quật lần đầu tiên năm 1976. Đây là hang thông hai đầu, dài khoảng 30-40m, trần hang cao 8,41m. Bằng phương pháp các-bon 14 (C14), các nhà khoa học đã chứng minh niên đại của các lớp đất đá trong hang là 15 nghìn năm (lớp cuối), 12-10 nghìn năm (lớp giữa) và 7-10 nghìn năm (lớp trên). Các lớp đất đá này cho thấy quá trình phát triển liên tục của con người tiền sử.

Với vẻ khoáng đạt, bao la của đại ngàn xanh dường như khiến du khách lọt vào một miền đất kỳ diệu, hoang sơ đầy bí ẩn mà bỏ lại sau lưng cuộc sống đời thường ồn ã. Cảnh quan thiên nhiên mang đậm sự đa dạng về hệ sinh thái, nhiều giá trị văn hóa lịch sử nên hang Con Moong đã hấp dẫn du khách đến tham quan; đặt biệt là hang Con Moong - một địa điểm khảo cổ nhiều thú vị.

Ở đây có rừng cây bạt ngàn xanh tốt, với hệ thống động, thực vật phong phú. Du khách sẽ thấy mở ra một vùng núi non hùng vĩ. Toàn bộ hệ thống rừng nguyên sinh quanh khu vực hầu như được giữ nguyên vẹn với nhiều loài cây gỗ quý, có đường kính lớn. Đặc biệt, nơi đây cũng sẽ là nơi thật lý thú cho những du khách với hơn 300 loài chim cư trú, trong đó có nhiều loài đặc sắc của Việt Nam và Đông Dương. Vườn quốc gia Cúc Phương có nhiều loài chim quý hiếm như: Gà lôi trắng, chim gõ kiến đầu đỏ, chim phượng hoàng đất, đuôi cụt bụng vằn... 

Với đặc trưng là rừng mưa nhiệt đới, Cúc Phương hầu như xanh quanh năm, những tia nắng lung linh đan xen nhau trong những vòm lá. Với hơn 1.960 loài thực vật nên du khách tha hồ tận hưởng, đặc biệt với cây chò xanh, cây sấu cổ thụ đều trên dưới 1 nghìn năm tuổi, cao 50-70m. Riêng về phong lan đã có tới 50 loài hoa trổ quanh năm.

Càng vào sâu trong hang, du khách sẽ càng mê mẩn với vẻ đẹp nguyên sơ của nó. Hang rộng và dài, có 2 cửa thông nhau, nhưng đứng cửa bên này không nhìn thấy cửa bên kia, có địa tầng văn hóa khá dày, có cấu tạo rất phức tạp, có sự đan xen kế tiếp nhau của đất sét, vỏ nhuyễn thể và các vệt tro than. Sức hấp dẫn của hang Con Moong ở chỗ đây là nơi duy nhất ở Đông Nam Á có thời gian tồn tại của con người dài nhất và liên tục nhất. Đồng thời, nơi đây cũng cho chúng ta thấy những hình ảnh rõ ràng nhất về văn hóa vật thể và văn hóa tinh thần của cư dân cổ. Điều quan trọng, những cư dân cổ này chính là cội nguồn của người Việt. 

Việc phát hiện di cốt người cổ ở hang Con Moong tuy không còn nguyên vẹn, song có ý nghĩa lớn trong việc nghiên cứu con người thời đại đồ đá Việt Nam, cũng như nội dung bước chuyển từ thời đại đồ đá cũ sang thời đại đồ đá mới ở Việt Nam và Đông Nam Á. Vì vậy, tới thăm hang động nguyên sơ này, lòng tự hào dân tộc và trách nhiệm của mỗi công dân nước Việt sẽ được nhân lên.

Hà An