Bài 1: Bản làng tiêu điều vì ma túy

Bài 2: Khát khao làm lại cuộc đời

Bài 3: Niềm hy vọng mang tên Methadone

Với những đặc điểm ưu việt, phương pháp điều trị ma túy bằng Methadone được triển khai ở các địa phương phía Tây Nghệ An đang trở thành cứu cánh cho nhiều người nghiện có khát khao làm lại cuộc đời. Nhiều phận đời lầm lỡ ở vùng cao vốn nghèo khó đang thực sự có cơ hội hồi sinh. Có thể nói, đưa Methadone về tận bản làng đang là một chủ trương lớn để kiềm chế, từng bước giảm dần người nghiện ma túy ở miền Tây Nghệ An.

Hồi sinh những phận đời

Hằng ngày, khi trời vừa sáng, người dân trong bản đã thấy anh Lương Văn An, 47 tuổi, ở bản Minh Thành, xã Lượng Minh, huyện Tương Dương thức dậy lên nương cắt cỏ về cho bò ăn. Sau bữa cơm sáng, anh dắt xe máy rời khỏi nhà, mãi đến gần trưa mới trở về. Đã 2 năm nay, cho dù thời tiết nắng, mưa như thế nào thì lịch trình của anh vẫn không thay đổi. Ai cũng thấy rằng, từ một người nghiện ma túy thân hình tiều tụy, giờ đây, anh An trở lại khỏe mạnh, lao động bình thường.

Trước đây, xã Lượng Minh được biết đến như một “chợ ma túy”. Tại đây, có rất nhiều người nghiện, thậm chí, những kẻ xấu lợi dụng, biến người nghiện thành các mắt xích quan trọng trong các đường dây vận chuyển, buôn bán ma túy tại địa bàn. Trong vòng xoáy của “cơn lốc” ma túy quét qua bản làng, anh An, một nông dân vốn chăm chỉ, chịu thương, chịu khó cũng trở thành nạn nhân. Ma túy đã làm anh từ một người khỏe mạnh, cần cù trở nên tàn tạ, bỏ bê công việc nương rẫy, ruộng vườn. Không những vậy, mọi tài sản, vật nuôi trong gia đình do anh gây dựng trước đó cũng dần tiêu tan; tình cảm vợ chồng cũng vì thế mà sứt mẻ.

Với bản tính hiền lành, sau những cơn “phê” thuốc, anh An lại thấy đau khổ khi phải lệ thuộc vào ma túy và khát khao làm lại cuộc đời. Thế nhưng, cũng như bao người khác, cai rồi tái nghiện, cho đến khi anh biết đến phương pháp điều trị ma túy bằng Methadone như bây giờ.

“Đầu năm 2016, tôi nghe nói, ở Bệnh xá Tiểu khu 50, BĐBP Nghệ An (tại thị trấn Mường Xén, huyện Kỳ Sơn) có loại thuốc cai nghiện được cấp miễn phí, giúp người nghiện quên dần cảm giác thèm heroin, cắt cơn vật vã và làm việc bình thường. Tôi bảo con rể chở lên tận nơi tìm hiểu. Tại đây, tôi được các y, bác sĩ giải thích, hướng dẫn làm thủ tục để được uống Methadone theo quy định. Tuần đầu tiên khởi liều, vợ con thay nhau chở tôi vượt 35km từ nhà ra thị trấn Mường Xén để uống. Tuy vất vả, nhưng ai cũng vui vì thấy sức khỏe tôi dần bình phục từng ngày. Tôi gắn bó với Methadone từ đó đến giờ. Hằng ngày, trừ 2 giờ cả đi lẫn về để uống “thuốc”, thời gian còn lại trong ngày tôi ở nhà giúp gia đình chăm sóc gà, lợn, trâu, bò. Methadone đã hồi sinh cuộc đời tôi, mang lại cuộc sống mới cho gia đình tôi” - Anh An chia sẻ.  

Chàng trai trẻ Lô Thanh Hà sinh ra trong một gia đình khá giả, tại xã biên giới Mý Lỹ, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An. Khi tuổi mới lớn, Hà theo bạn bè rủ rê sử dụng, rồi nghiện ma túy lúc nào không hay. Khi đã ý thức được tác hại của “cái chết trắng”, được sự động viên của gia đình, Hà đã tìm đến Methadone với ước mơ làm lại cuộc đời. Đã gần 3 năm nay, ngày nào Hà cũng đi xe máy hơn 50km đường núi đến Bệnh xá Tiểu khu 50 uống Methadone rồi lại trở về.

“Từ xã biên giới Mỹ Lý ra đây và trở về với hơn 100km đường rừng núi nhưng từ khi khởi liều đến nay, Hà chưa ngày nào bỏ thuốc. Có những ngày mưa to, đường sạt lở, cậu ta gửi xe máy lại rồi đi bộ qua chỗ ách tắc, tiếp tục mượn xe người khác để ra đây kịp giờ uống thuốc. Cùng chặng đường với Hà còn có 3-4 thanh niên khác cũng ở địa phương biên giới này đến đây hằng ngày để uống Methadone” - Đại úy, bác sĩ Cao Xuân Phúc, Bệnh xá trưởng Bệnh xá Tiểu khu 50 cho biết.     

Chúng tôi còn được biết, ở bản Na Bón, xã Tiền Phong, huyện Quế Phong có ông Lương Văn Sang, 74 tuổi, với 37 năm nghiện ma túy cũng đã tìm đến phương pháp điều trị Methadone để hiện thực hóa giấc mơ được sống những năm cuối đời thanh thản bên con, cháu. Còn anh Lương Văn Như, 33 tuổi, ở bản Hồng Tiến 1, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An đến nay đã đồng hành với Methadone được 4 năm trời, để được cùng người vợ trẻ bám ruộng đồng, chăm lo cho các con ăn học.

Trong câu chuyện vui về Methadone đối với người nghiện ma túy, bác sĩ Phạm Ngọc Đức, Phó Giám đốc Trung tâm y tế dự phòng huyện Kỳ Sơn khẳng định: “Trong những bệnh nhân sử dụng Methadone ở trung tâm chúng tôi, hiện có anh Sầm Văn Thu, ở xã Mường Noọc đã xin dừng hẳn loại thuốc này để hòa nhập cộng đồng. Anh Thu vốn là người có nhiều năm nghiện ma túy, nhưng sau 4 năm sử dụng Methadol với việc giảm liều phù hợp, anh đã thoát nghiện thành công”.

Đưa Methadone về bản làng

Cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, Nghệ An luôn xác định giúp những người lầm lỡ cai nghiện ma túy tái hòa nhập cộng đồng là nhiệm vụ quan trọng. Trước đây, công tác cai nghiện cho những người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói chung và ở các huyện vùng cao, biên giới của tỉnh nói riêng được thực hiện bằng hai hình thức cơ bản là cai nghiện tại cộng đồng và cai nghiện bắt buộc tại các trung tâm. Tuy nhiên, qua triển khai thực tế, cả hai biện pháp cai nghiện ma túy trên không đạt được kỳ vọng như mong đợi, tỉ lệ tái nghiện còn cao.

Bác sĩ chuyên khoa 1 Trần Văn Công, Phó Giám đốc Trung tâm y tế dự phòng huyện Tương Dương cho biết: “Qua nhiều năm triển khai, chúng tôi nhận thấy các biện pháp cai nghiện tại cộng đồng, cai nghiện tập trung không đạt hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lý, tạo công ăn việc làm cho người nghiện ma túy sau cai để hòa nhập cộng đồng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là ở những địa phương vùng cao. Chính vì thế, khi trở về với gia đình tỉ lệ người tái nghiện rất cao. Methadone đang là một biện pháp điều trị mới ở đây có nhiều tác động tích cực”.

Khi những biện pháp cai nghiện ma túy “truyền thống” gặp nhiều khó khăn, năm 2012, Nghệ An đã đưa vào thí điểm điều trị ma túy bằng Methadone trên cơ sở tự nguyện. Điểm khám, cấp phát thuốc đầu tiên được tổ chức tại Trung tâm phòng chống HIV/AIDS của tỉnh ở thành phố Vinh. Biện pháp điều trị này nhanh chóng khẳng định được lợi thế, khi có khá đông bệnh nhân nghiện ma túy ở địa bàn thành phố Vinh và các vùng lân cận như huyện Diễn Châu, Hưng Nguyên, Yên Thành, Hoàng Mai... đăng ký tham gia. Tính đến ngày 30-6-2018, đã có 862 bệnh nhân đăng ký điều trị, trong đó 764 bệnh nhân được điều trị. Hiện tại (10-8-2018) vẫn còn 229 bệnh nhân đang sử dụng Methadone hàng ngày tại cơ sở y tế này, vì 535 bệnh nhân đã chuyển về điều trị tại các điểm khác gần nhà.

Từ kết quả bước đầu, Nghệ An đã triển khai xây dựng 12 cơ sở điều trị, 16 điểm cấp phát Methadone vệ tinh rải đều ở các địa bàn trọng điểm có số người nghiện ma túy cao, trong đó có những điểm được tổ chức tại các trạm y tế của xã vùng sâu, vùng xa. Cụ thể, tại huyện Quỳ Châu có 3 điểm cấp phát thuốc Methadone (1 điểm tại Trung tâm y tế dự phòng huyện, 1 điểm tại Trạm y tế xã Châu Bình và 1 điểm tại Trạm y tế xã Châu Tiến); huyện Quế Phong có 3 điểm cấp phát thuốc  Methadone (1 tại Trung tâm y tế dự phòng huyện, 1 tại Trạm y tế xã Đồng Văn và 1 tại Trạm y tế xã Châu Thôn); huyện Tương Dương có 3 điểm cấp phát thuốc Methadone (1 tại Trung tâm y tế huyện, 1 tại Phòng khám Đa khoa xã Yên Hòa và 1 điểm tại Trạm y tế xã Tam Quang)... Theo kế hoạch, thời gian tới sẽ mở thêm các điểm cấp phát Mathadone ở các xã như Mỹ Lý, Chiêu Lưu (huyện Kỳ Sơn), Bình Chuẩn (huyện Con Cuông)...

Thầy thuốc Ưu tú, bác sĩ chuyên khoa 2  Nguyễn Xuân Hồng, Phó Giám đốc Sở Y tế Nghệ An cho biết, đội ngũ y tế tại các địa phương đủ khả năng đáp ứng việc điều trị Methadone cho người nghiện. Tuy nhiên, quá trình triển khai cũng gặp phải không ít khó khăn, đặc biệt ở địa bàn vùng sâu, vùng xa. Cụ thể là bệnh nhân phải uống Methadone hằng ngày tại các trung tâm nên rất mất thời gian đi lại, dẫn đến dễ bỏ điều trị giữa chừng. Methadone là một dạng chất gây nghiện nên công tác bảo quản, bảo vệ cũng đòi hỏi rất cao, trong lúc nhân lực tại các cơ sở y tế xã, phưòng rất mỏng.

Làm nhiệm vụ cấp thuốc Methadone cho bệnh nhân đã gần 3 năm nay, y sĩ Vi Thị Hồng, Trạm y tế xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu chia sẻ: “Theo quy định, trạm y tế tuyến xã chỉ phải trực 1 người một ngày đêm, nhưng từ khi thực hiện việc bảo quản, cấp thuốc Methadone tại đây, chúng tôi luôn phải duy trì 2 người một ca trực. Công việc cũng phải kiêm nhiệm thêm rất nhiều, thời gian làm việc kéo dài. Niềm vui duy nhất của chúng tôi là thấy nhiều người nghiện ma túy nhờ Methadone mà được làm lại cuộc đời”. 

Khi kết thúc câu chuyện về phương pháp điều trị ma túy bằng Methadone, bác sĩ Hồng cũng thông báo thêm một tín hiệu vui cho những bệnh nhân, đó là trong thời gian tới, Nghệ An được Bộ Y tế chọn thí điểm cung cấp Methadone dạng viên cho các bệnh nhân. Một lần bệnh nhân sử dụng Methadone dạng viên có tác dụng trong vòng 3 ngày. Những bệnh nhân chấp hành quá trình điều trị tại trung tâm tốt có thể được cấp về nhà. Có thể nói, với những đặc tính ưu việt, điều trị ma túy bằng Methadone được xem như giải pháp “vàng” cho người nghiện ma túy ở các bản làng phía Tây Nghệ An. Từ đó, góp phần giảm thiểu số người nghiện ma túy, tiến tới đẩy lùi tệ nạn ma túy ở địa bàn trọng điểm này.

Viết Lam