Ủng hộ vai trò trung tâm ASEAN

Bình luận về mối quan hệ ASEAN - New Zealand, giới chuyên gia chính trị quốc tế đánh giá, mối quan hệ được thiết lập từ năm 1975 đang phát triển tích cực này là một minh chứng rõ nét cho sự vươn tầm thế giới của ASEAN.

Trong nhiều diễn đàn, tổ chức quốc tế, New Zealand luôn khẳng định lập trường vững chắc về việc ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình. Điển hình như, New Zealand là thành viên cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) và Diễn đàn Biển ASEAN mở rộng (EAMF).

Tại Đối thoại ASEAN-New Zealand lần thứ 29 được tổ chức theo hình thức trực tuyến vào tháng 4/2022 vừa qua, Trưởng quan chức cao cấp (SOM) New Zealand Mark Sinclair đã bày tỏ sự coi trọng đối với mối quan hệ ASEAN - New Zealand gần 50 năm, đặc biệt là tái khẳng định cam kết ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, đề cao chủ nghĩa đa phương và tiếp tục tích cực hợp tác thông qua các cơ chế do ASEAN chủ trì tại khu vực.

Theo giới chuyên gia, các nước ASEAN cũng coi trọng New Zealand và coi New Zealand là một trong những Đối tác chiến lược quan trọng của khối, có nhiều đóng góp hiệu quả đối với tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN. Được biết, ASEAN và New Zealand thiết lập Đối tác chiến lược năm 2015, tổ chức Cấp cao Đặc biệt tháng 11/2020, thông qua Tuyên bố chung về Tầm nhìn của các nhà lãnh đạo ASEAN - New Zealand, Kế hoạch Hành động 2021-2025 và ký kết Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).

Tuy nhiên, giới chuyên gia chỉ ra rằng, ASEAN và New Zealand chưa có khuôn khổ họp Hội nghị cấp cao định kỳ như phần lớn Đối tác đối thoại của ASEAN. Quan hệ ASEAN - New Zealand được thúc đẩy chủ yếu qua các cuộc họp thường niên cấp Bộ trưởng Ngoại giao, SOM và Ủy ban Hợp tác chung (JCC).

Cùng với đó, ASEAN và New Zealand có một số cơ chế đối thoại cấp Bộ trưởng về kinh tế, SOM và cấp làm việc trong các lĩnh vực chuyên ngành như quốc phòng, phòng chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia.

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong quan hệ ASEAN - New Zealand là hợp tác trong lĩnh vực phòng, chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia. Hai bên hợp tác thông qua việc thực hiện Tuyên bố chung ASEAN - New Zealand về chống khủng bố quốc tế (năm 2005) và cơ chế tham vấn cấp Quan chức cao cấp ASEAN - New Zealand về tội phạm xuyên quốc gia (SOMTC).

Song hành với đó, hai bên cũng hợp tác trong các lĩnh vực: thúc đẩy quyền con người; giải trừ quân bị; kiểm soát vũ khí và chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt… Tuy ASEAN và New Zealand không có quỹ hợp tác chung, song, những đóng góp của New Zealand đối với ASEAN được hỗ trợ thông qua Cơ quan phụ trách phát triển quốc tế của New Zealand (NZAID).

Một dấu ấn đặc biệt quan trọng trong quan hệ ASEAN - New Zealand là vấn đề Biển Đông. Lâu nay, New Zealand đóng góp tích cực cho duy trì hòa bình, ổn định an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. ASEAN hoan nghênh điều này và mong muốn New Zealand ủng hộ các nỗ lực đề cao luật pháp quốc tế, hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, thực hiện nghiêm túc Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Đồng thời xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS).

Cùng nhau thích ứng, vững đà phát triển

Xét về tổng thể, trong những năm gần đây, Hợp tác kinh tế ASEAN - New Zealand đạt được nhiều bước phát triển tích cực và ổn định. Năm 2020, tổng giá trị thương mại hàng hóa hai chiều đạt 11,08 tỷ USD, đứng vị trí thứ 11 trong các đối tác của ASEAN.

Cùng với đó, năm 2020 ghi nhận, đầu tư FDI từ New Zealand vào ASEAN đạt 221,05 triệu USD, đứng thứ 10 trong số các đối tác. Ở thời điểm trước đại dịch Covid-19 bùng phát vào đầu năm 2020, lượng du khách từ New Zealand sang các nước ASEAN đạt gần 600.000 lượt trong năm 2019.

Giới chuyên gia quốc tế đánh giá cao các cam kết của New Zealand về tiếp tục hỗ trợ các nước ASEAN trong việc thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững, tăng cường tính bổ trợ giữa các mục tiêu của Tầm nhìn ASEAN năm 2025 và Chương trình nghị sự của Liên hợp quốc về các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) đến năm 2030.

Trong khuôn khổ Sáng kiến Hội nhập ASEAN (IAI), New Zealand đang xem xét duyệt một dự án hỗ trợ đăng ký kinh doanh ở Campuchia, Lào và Myanmar. Mặt khác, New Zealand dành 224,6 triệu NZD (đô la New Zealand) hỗ trợ các nước ASEAN thu hẹp khoảng cách phát triển.

Xuyên suốt thời kỳ đại dịch Covid-19 từ đầu năm 2020 đến nay, New Zealand đã cho thấy nỗ lực rất lớn trong việc hỗ trợ ASEAN. Tại Hội nghị cấp cao ASEAN - New Zealand kỷ niệm 45 năm quan hệ đối tác được tổ chức dịp Hội nghị cấp cao ASEAN-37 và các hội nghị liên quan vào tháng 11/2020, New Zealand đã công bố đóng góp 1 triệu NZD cho Quỹ ASEAN ứng phó Covid-19; hỗ trợ 24,6 triệu NZD cho ứng phó dịch bệnh và 24 triệu NZD tăng cường năng lực tự cường về kinh tế cho một số nước ASEAN gồm Indonesia, Campuchia, Philippines và Myanmar. New Zealand cũng đóng góp cho ASEAN 10 triệu NZD trong vòng 5 năm cho hợp tác nông nghiệp thích ứng khí hậu; hỗ trợ 5 triệu NZD cho hợp tác Mekong.

Vào tháng 8/2021, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - New Zealand bên lề Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 54, New Zealand tuyên bố dành thêm khoản hỗ trợ 29 triệu NZD cho ASEAN ứng phó và giải quyết các tác động của dịch bệnh, trong đó, dành 17 triệu NZD hỗ trợ cung ứng vaccine đồng đều trong khu vực. Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - New Zealand được tổ chức nhân dịp Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 55 tại Thủ đô Phnom Penh, Campuchia vào đầu tháng này đã đưa ra phương hướng hợp tác quan trọng trong hợp tác ASEAN - New Zealand thời gian tới.

Theo giới chuyên gia, điểm đặc biệt quan trọng trong phương hướng hợp tác này thể hiện ở việc hai bên nhất trí thúc đẩy phục hồi toàn diện trên các lĩnh vực, lấy kinh tế làm động lực chính, trên cơ sở Hiệp định thành lập Khu vực thương mại tự do ASEAN - Australia - New Zealand (AANZFTA), Hiệp định RCEP tạo thuận lợi cho thương mại và đầu tư.

Thanh Trúc