Ghi nhận sự vào cuộc tích cực của Việt Nam

Tháng 10-2017, EC đã cảnh báo “thẻ vàng” đối với thủy sản Việt Nam, do chưa đáp ứng được các yêu cầu về vấn đề kiểm soát đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo và không được quản lý (IUU).

Ngay sau đó, Việt Nam đã tích cực vào cuộc chống khai thác IUU để được EU gỡ bỏ “thẻ vàng”. Cụ thể, vào tháng 11-2017, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Thủy sản năm 2017. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 45/CT-TTg ngày 13-12-2017 về một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách để khắc phục cảnh báo của EC về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định; Quyết định số 78/QĐ-TTg ngày 16-1-2018 phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia nhằm ngăn chặn, giảm thiểu và loại bỏ khai thác IUU đến năm 2025.

Tiếp đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Quyết định số 670/QĐ-BNN-TCTS ngày 26-2-2018 phê duyệt Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 45/CT-TTg và các văn bản chỉ đạo các địa phương triển khai thực hiện; tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Thủy sản, Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuỷ sản và các thông tư liên quan; thúc đẩy gia nhập Hiệp định Đàn cá di cư và Hiệp định Biện pháp quốc gia có cảng.

Cùng với việc ban hành các văn bản chỉ đạo thực hiện chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, các cơ quan chức năng của Việt Nam cũng tăng cường thực thi pháp luật trong lĩnh vực này. Các lực lượng chức năng như Kiểm ngư, BĐBP, Cảnh sát Biển đã tăng cường bám biển, tuần tra, kiểm soát xử lý khai thác IUU. Theo Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong 6 tháng qua, riêng lực lượng Kiểm ngư đã phát hiện và xử phạt 865 tàu cá vi phạm khai thác IUU, ra quyết định xử phạt 162 phương tiện, một số chủ tàu bị xử phạt hành chính, thu bằng thuyền trưởng, tịch thu giấy phép khai thác thủy sản. Cảnh sát Biển Việt Nam đã phát hiện và xử lý 8 vụ với 8 tàu cá Việt Nam hoạt động bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài. Theo số liệu của BĐBP, 6 tháng đầu năm 2018, xảy ra 49 vụ với 91 tàu, 688 thuyền viên bị nước ngoài bắt giữ. BĐBP xử lý 13 trường hợp, xử phạt vi phạm hành chính hơn 500 triệu đồng.

Trong thời gian làm việc tại Việt Nam, Đoàn Thanh tra của EC đã tiến hành kiểm tra, làm việc với các cơ quan quản lý Nhà nước về lĩnh vực thủy sản, kiểm tra thực địa và làm việc kỹ thuật với các cơ quan quản lý, thực thi pháp luật nghề cá tại tỉnh Kiên Giang, Bình Định và doanh nghiệp chế biến xuất khẩu có sản phẩm xuất khẩu vào thị trường châu Âu. Đoàn ghi nhận sự vào cuộc tích cực của các cơ quan Trung ương trong việc chống khai thác IUU, đặc biệt là việc hoàn thiện Luật Thủy sản, trong Luật đã nội hóa các quy định của quốc tế, các khuyến nghị của EC và sự phối hợp chặt chẽ với EC trong việc xây dựng các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Thủy sản năm 2017.

Tuy nhiên, những nỗ lực của Việt Nam là chưa đủ. Đoàn Thanh tra EC cho rằng hiện trạng chống khai thác IUU của Việt Nam tại các địa phương chưa được cải thiện đáng kể, đặc biệt là triển khai trên thực tế chưa đạt yêu cầu, tình hình này là rất nghiêm trọng. Đoàn Thanh tra đánh giá, các địa phương chưa chỉ đạo sát sao các cơ quan chuyên môn trong việc chứng nhận, xác nhận sản phẩm thủy sản khai thác. Hệ thống giám sát tàu cá chưa đáp ứng được yêu cầu; tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài vẫn còn diễn biến phức tạp; mức xử phạt hành chính đối với các hành vi vi phạm khai thác IUU còn thấp, chưa tạo được sự răn đe, chưa tương đồng với một số nước trong khu vực và quốc tế.

Cần nỗ lực hơn nữa trên thực tế

Qua kiểm tra, Đoàn Thanh tra EC đưa ra một số khuyến nghị để Việt Nam tiếp tục thực hiện tạo cơ sở xem xét khả năng gỡ bỏ “thẻ vàng” thủy sản đối với Việt Nam. Trong đó, EC yêu cầu từ nay đến khi Luật Thủy sản có hiệu lực (ngày 1-1-2019), Việt Nam phải có lộ trình lắp đặt thiết bị giám sát hành trình đối với tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên và đảm bảo việc thực thi các quy định về lắp đặt, bật thiết bị giám sát hành trình. Đồng thời, toàn bộ tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên phải được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình công nghệ vệ tinh. Theo kế hoạch, tháng 1-2019, Đoàn Thanh tra EC sẽ sang Việt Nam kiểm tra, đánh giá và xem xét cụ thể việc khắc phục “thẻ vàng” và thực hiện các khuyến nghị của Đoàn.

Để nghiêm túc khắc phục các tồn tại, thiếu sót, bất cập và thực hiện các khuyến nghị của Đoàn Thanh tra EC, đồng thời, tăng cường công tác quản lý nghề cá, tạo sự chuyển biến thật sự của toàn hệ thống quản lý khai thác thủy sản trên thực tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có Công văn đề nghị các địa phương ven biển tập trung triển khai các biện pháp trọng tâm gồm: Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, đảm bảo ngư dân, các bộ, các tổ chức, cá nhân có liên quan hoạt động thủy sản có được các thông tin đầy đủ về việc cảnh báo “thẻ vàng” của EC, phải nắm được những nội dung cơ bản của quy định về khai thác IUU để thực hiện theo quy định của pháp luật.

Trong 6 tháng cuối năm 2018, phải tập trung nguồn lực, có các biện pháp cụ thể, cấp bách để quản lý, kiểm soát đội tàu của địa phương, bao gồm: Tăng cường công tác kiểm soát tàu cá xuất bến và kiểm soát tàu cá tại cảng cá. Thực hiện tốt cơ chế phối hợp giữa các lực lượng kiểm tra, kiểm soát trên biển, xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài đánh bắt hải sản. Có biện pháp xử lý quyết liệt như: Rút giấy phép khai thác, không cấp giấy phép mới đối với các chủ tàu có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ hoặc bị phát hiện trên hệ thống giám sát hành trình.

Đồng thời, thu hồi tất cả các thiết bị MOVIMAR đã được lắp đặt trên các tàu cá có chiều dài nhỏ hơn 24m và lắp đặt các thiết bị đã được thu hồi cho các tàu cá chiều dài từ 24m trở lên trên địa bàn tỉnh. Yêu cầu các chủ tàu hoặc thuyền trưởng của tàu cá đã được lắp đặt thiết bị MOVIMAR mở máy 24/24 giờ khi đi khai thác hải sản trên các vùng biển. Xử lý nghiêm đối với các tàu cá không mở máy theo quy định của pháp luật. Tổ chức nâng cấp thiết bị VX-1700 lắp đặt trên tàu và trạm bờ nhằm bảo đảm báo cáo tự động từ tàu về bờ.

Thu Hằng