Dự án Luật nghĩa vụ quân sự (sửa đổi) gồm 8 chương và 60 điều, quy định về nghĩa vụ quân sự (NVQS); nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân và chế độ, chính sách trong việc thực hiện NVQS. Áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến NVQS. Trong trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác thì áp dụng điều ước quốc tế đó. Việc đăng ký, quản lý công dân trong độ tuổi thực hiện NVQS (Điều 15, Điều 16, Điều 18 dự án Luật), dự án Luật bổ sung quy định nơi đăng ký, quản lý công dân trong độ tuổi thực hiện NVQS và được tiến hành tại cấp xã, cơ quan, tổ chức vào tháng 4 hằng năm.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phùng Quang Thanh trình bày báo cao dự án Luật nghĩa vụ quân sự (sửa đổi).

Đối với thời hạn phục vụ tại ngũ trong thời bình của hạ sĩ quan và binh sĩ (Điều 21 dự án Luật), theo quy định của Luật hiện hành còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong tình hình mới. Để xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có lực lượng thường trực hợp lý, có sức chiến đấu cao, đòi hỏi bộ đội phải có đủ thời gian huấn luyện nâng cao trình độ đáp ứng yêu cầu chiến đấu và thực hiện nhiệm vụ cứu hộ, cứu nạn, phòng tránh thiên tai, công tác dân vận....

Do đó, thời hạn phục vụ tại ngũ là 18 tháng và 24 tháng là không phù hợp. Vì vậy, để bảo đảm đủ thời gian huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, dự án Luật quy định thống nhất thời hạn phục vụ tại ngũ trong thời bình của hạ sĩ quan và binh sĩ là 24 tháng.

Về độ tuổi gọi nhập ngũ (Điều 32 dự án Luật), Luật NVQS hiện hành quy định độ tuổi gọi công dân nhập ngũ trong thời bình đủ 18 tuổi đến hết 25 tuổi nên hằng năm tỷ lệ công dân có trình độ đại học trở lên được gọi nhập ngũ vào quân đội thấp. Mặt khác, số công dân được ưu tiên tạm hoãn gọi nhập ngũ để học đại học, sau khi tốt nghiệp phần lớn đã hết độ tuổi gọi nhập ngũ. Vì vậy, dự án Luật bổ sung quy định về độ tuổi gọi nhập ngũ trong thời bình đến hết 27 tuổi đối với công dân học chương trình đào tạo đại học đã được tạm hoãn gọi nhập ngũ.

Đối tượng được tạm hoãn NVQS (Điều 41) sẽ được thu hẹp. Dự án Luật đã quy định chỉ tạm hoãn đối với đối tượng là học sinh phổ thông, sinh viên đào tạo đại học chính quy và bãi bỏ quy định về việc tạm hoãn đối với công dân “Đi xây dựng vùng kinh tế mới trong ba năm đầu”. Đồng thời, để bảo đảm chính sách đối với người nhiễm chất độc da cam, dự án Luật bổ sung quy định tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời bình đối với một con của người nhiễm chất độc da cam bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên. Đối với chế độ, chính sách về thực hiện NVQS theo quy định của Luật hiện hành không còn phù hợp, cần được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Dự án Luật bổ sung quy định về trợ cấp học nghề; ưu tiên trong tuyển sinh, cộng điểm trong thi tuyển công chức, viên chức và sắp xếp việc làm; trong thời gian tập sự được hưởng 100% mức lương và phụ cấp của ngạch tuyển dụng tương ứng với trình độ đào tạo.

Sau báo cáo của Bộ trưởng Phùng Quang Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội (UBQPAN) Nguyễn Kim Khoa đã có báo cáo thẩm tra dự án Luật nghĩa vụ quân sự (sửa đổi) và cơ bản tán thành với các quan điểm sửa đổi, bổ sung Luật cũng như nhiều nội dung của dự án luật.

Về đăng ký NVQS, UBQPAN cơ bản thống nhất các quy định về đối tượng, nội dung và trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện đăng ký NVQS. Tuy nhiên, để bảo đảm thực hiện có hiệu quả và khả thi trước tình hình hoạt động của công dân trong cơ chế thị trường hiện nay và phù hợp với pháp luật về cải cách thủ tục hành chính, đề nghị Ban soạn thảo cần nghiên cứu phương thức tiến hành các thủ tục đăng ký NVQS theo hướng áp dụng công nghệ tiên tiến, bảo đảm thuận tiện cho công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình, đồng thời thống nhất với pháp luật có liên quan.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội (UBQPAN) Nguyễn Kim Khoa báo cáo thẩm tra dự án Luật nghĩa vụ quân sự (sửa đổi).

Về độ tuổi gọi nhập ngũ, nhiều ý kiến của UBQPAN tán thành với dự thảo Luật quy định về độ tuổi gọi nhập ngũ để có thể tuyển chọn được nhiều công dân đã học xong chương trình đào tạo bậc đại học vào phục vụ tại ngũ, nâng cao chất lượng đầu vào, giảm chi phí đào tạo, khắc phục được những hạn chế, vướng mắc về chất lượng tuyển quân như hiện nay, bảo đảm công bằng trong thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc và quyền được học tập của công dân. 

Tuy nhiên, có một số ý kiến đề nghị giữ nguyên quy định về độ tuổi gọi nhập ngũ từ đủ 18 tuổi đến hết 25 tuổi như Luật NVQS hiện hành vì cơ bản đã thực hiện ổn định. Những vướng mắc vừa qua trong khâu tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ đối với sinh viên tốt nghiệp đào tạo bậc đại học và cán bộ, công chức không phải do hạn chế về độ tuổi mà do khâu tổ chức thực hiện.