Bài 1: Chặn đứng “cơn lốc” bỏ học

Trước đây, hiện tượng học sinh con em đồng bào các dân tộc thiểu số ở các huyện vùng cao phía Tây Nghệ An bỏ học giữa chừng diễn ra rất phổ biến. Suốt nhiều năm liền, đó là “bài toán” mà ngành giáo dục địa phương không thể tìm được đáp án. Chỉ đến khi các trường học theo hình thức bán trú được thành lập ở những huyện vùng cao, biên giới với những chính sách ưu việt đã nhanh chóng chặn đứng “cơn lốc” học sinh bỏ học. 

Theo chủ trương chung, ngày 19-8-2019, tất cả trường học trên địa bàn tỉnh Nghệ An chính thức tổ chức học sinh tựu trường, ôn tập kiến thức chuẩn bị bước vào năm học mới. Một vài ngày trước đó, trên những trục đường ở các bản làng xa xôi thuộc các huyện miền núi phía Tây Nghệ An đã bắt gặp các nhóm học trò băng rừng, lội suối trở lại trường sau kì nghỉ hè kéo dài. Khi sương mù còn bao phủ núi rừng, Lỳ Bá Dê, học sinh lớp 9A3, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở (PTDTBT THCS) Tri Lễ cùng đám bạn ở bản biên giới Nậm Tột, xã Tri Lễ, huyện Quế Phong đã í ới gọi nhau rời nhà chuẩn bị cho hành trình dài trở lại trường. 

Nậm Tột cách trung tâm xã Tri Lễ hơn 20km đường rừng núi, nơi có 100% hộ gia đình đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Tất cả học sinh con em trong bản sau khi hoàn thành bậc tiểu học ở các điểm trường lẻ, đều được ra trung tâm xã theo học bậc trung học cơ sở với chế độ học sinh bán trú. Ở đó, các em được thầy, cô giáo chăm lo từ chỗ ăn, ở, sinh hoạt học tập hàng ngày và thỉnh thoảng mới về thăm gia đình. 

Những ngày chuẩn bị tựu trường, thời tiết ở xã biên giới Tri Lễ có mưa to, không một phương tiện nào có thể di chuyển được, học sinh các bản vùng cao chỉ còn cách đi bộ trở lại lớp. Năm học mới này, Lỳ Bá Dê có thêm nhiệm vụ đưa em gái mình nhập học vào lớp 6 cùng trường. Trên vai mang chiếc ba lô đựng quần áo, Lỳ Bá Dê nắm chặt tay em gái Lỳ Y Sáu men theo con đường dốc trơn trượt dưới những tán cây rừng già. Đây là lần đầu tiên Lỳ Y Sáu đi xa nên vừa buồn, vừa mệt, thỉnh thoảng cậu học trò lớp 9 lại cõng em đi một đoạn đường dài. Phải đến quá trưa, nhóm bạn và anh em Lỳ Bá Dê mới đến được khu bán trú nhà trường khi quần áo lấm lem bùn đất, mồ hôi ướt đẫm. Ở đây, các em được thầy cô chào đón, dẫn về phòng ở đã được dọn sạch sẽ trước đó để nghỉ ngơi.   

Trường PTDTBT THCS Tri Lễ được công nhận đạt chuẩn bán trú từ năm học 2012-2013, trung bình mỗi năm có 756 học sinh, chủ yếu là con em đồng bào dân tộc Mông, Thái, Khơ Mú và Kinh theo học, trong đó, có khoảng 320 học sinh thuộc diện bán trú, ăn ở, sinh hoạt, học tập thường xuyên tại trường.

Thầy giáo Hoàng Ngọc Thanh, Hiệu trưởng Trường PTDTBT THCS Tri Lễ cho biết: “Thời gian trước, trường  chúng tôi là một trong những “điểm nóng” về tình trạng học sinh bỏ học, với khoảng 40 em/năm. Thế nhưng mọi thứ đã thay đổi tích cực kể từ năm 2012-2013 khi bước vào thực hiện tổ chức bán trú, tỉ lệ học sinh bỏ học giảm xuống rất nhanh, giờ chỉ còn 5-7 em/năm. Trong ngày tập trung đầu tiên, tổ chức ôn luyện, toàn trường chỉ còn thiếu 5 em học sinh. Đây là một tín hiệu rất vui”.  

Cách Tri Lễ khoảng 35km, nằm trên trục đường Tây Nghệ An, Trường PTDTBT THCS Mai Sơn, huyện Tương Dương có 197 học sinh, với 127 em thuộc diện bán trú. Trong ngày đầu tiên tập trung học sinh tổ chức ôn luyện, Ban giám hiệu nhà trường đã chỉ đạo duy trì mọi nề nếp chung, ưu tiên việc nấu ăn cho toàn bộ học sinh bán trú. Đến giờ quy định, tất cả khu nhà ăn đều được bố trí học sinh ngồi kín hết, trong sự trật tự, các em ăn bữa cơm rất ngon lành cùng bạn bè, anh chị. Ở mâm cơm gần sát với mép sân, Cụt Mai Sáu, học sinh lớp 6B phải sử dụng tay trái khó nhọc xúc từng thìa cơm đưa lên miệng. Ngồi cạnh bên, Cụt Văn Thương, học sinh lớp 9B thường xuyên để ý gắp cá cho vào bát cậu em mới vào đầu cấp học. Hỏi ra mới biết, Sáu bị dị tật từ nhỏ, bố dính vào ma túy, mẹ làm nương rẫy nên bữa ăn của anh em Sáu ở nhà lúc no, lúc đói. 

Khi được hỏi về việc đến trường, khóe mắt ngấn nước, Cụt Văn Sáu chia sẻ: “Cháu muốn đến trường, vừa được học chữ và được ăn ngon”. Chăm chú theo dõi bữa cơm trưa của học sinh ngay từ đầu, thầy giáo Nguyễn Trường Giang, Phó Hiệu trưởng Trường PTDTBT THCS Mai Sơn cho biết: “Từ khi nhà trường được công nhận và triển khai thực hiện chế độ bán trú, hiện tượng học sinh bỏ học sau kì nghỉ hè, nghỉ Tết, bỏ học giữa chừng đã giảm hẳn. Những năm gần đây, trường chúng tôi chỉ còn 1-2 trường hợp học sinh bỏ học, nguyên nhân chủ yếu do bố mẹ di cư đi nơi khác”. 

Nằm bên cạnh Quốc lộ 7A, Trường PTDTBT THCS Hữu Kiệm, huyện Kỳ Sơn có 424 học sinh con em đồng bào dân tộc Thái, Mông, Khơ Mú và Kinh thuộc 2 xã Hữu Kiệm và Hữu Lập theo học, trong đó có 240 em thuộc diện bán trú. Hai xã vùng cao Hữu Lập và Hữu Kiệm có người nghiện ma túy chiếm tỉ lệ cao, có không ít học sinh của nhà trường cả bố và mẹ đều nghiện nên ảnh hưởng rất lớn đến việc học tập. “Ngoài chính sách chung của Nhà nước, nhà trường cũng thực hiện đồng bộ các biện pháp để giữ học sinh. Trong đó, chú trọng tạo điều kiện tốt nhất cho các em ăn, ở học tập tại trường, đặc biệt thường xuyên quan tâm đến những em học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Trong năm học 2018-2019, trường chúng tôi chỉ có 1 học sinh duy nhất bỏ học giữa chừng”. 

Nói về hình thức trường học bán trú ở khu vực phía Tây Nghệ An, thầy giáo Thái Văn Thành, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An khẳng định: “Cùng với các trường nội trú, hình thức trường học bán trú đang khẳng định được tính ưu việt của Đảng, Nhà nước, Chính phủ đối với sự nghiệp giáo dục ở những địa bàn khó khăn của cả nước nói chung và phía Tây Nghệ An nói riêng. Với việc hỗ trợ chỗ ăn, ở, sinh hoạt, tình trạng học sinh bỏ học đã được kéo giảm nhanh chóng, chất lượng giảng dạy, học tập ở những “vùng khó” đang được nâng lên”.

Bài 2: Môi trường giáo dục toàn diện

Viết Lam