Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 68/QÐ-TTg, ngày 14-11-2013, về chính sách hỗ trợ giảm tổn thất trong nông nghiệp, đã góp phần khơi thông nguồn vốn cho nông dân vay mua sắm máy móc, thiết bị sản xuất nông nghiệp, đồng thời giúp huy động được nguồn lực của các tổ chức, cá nhân đầu tư cho cơ giới hóa.

Mức độ cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp được tăng lên rõ rệt, đến cuối năm 2019, tổng công suất trên đồng ruộng khoảng 15 triệu mã lực. Mức độ cơ giới hóa tăng nhanh nhất trong sản xuất lúa. Đến nay, cơ giới hóa trong khâu làm đất đã đạt 94%, một số vùng đạt 100% ở đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long; thu hoạch lúa đạt 70%; tuốt đập, xay xát lúa, gạo đạt 100%.

Nhờ đó, tổn thất sau thu hoạch đối với nông sản được thu hẹp. Với sản lượng 43 triệu tấn thóc/năm, mức giảm tổn thất hiện tương đương 1,2 - 1,6 triệu tấn, khoảng 6.000 tỷ đồng/năm.

Theo các nhà kinh tế, cơ giới hóa có vai trò “dẫn dắt” sản xuất nông nghiệp, thúc đẩy quá trình tích tụ đất đai tạo các cánh đồng lớn và khuyến khích hình thành quan hệ hợp tác, liên kết sản xuất hàng hóa. Điển hình như đồng bằng sông Cửu Long đã có 170.000ha cánh đồng lớn chiếm hơn 10% diện tích trồng lúa toàn vùng.

Việc sử dụng máy móc cơ khí cũng là hướng thu hút lao động trẻ có tay nghề ở nông thôn, hạn chế lao động tự do, làm thuê ở các đô thị.

Tuy nhiên, cơ giới hóa mới tập trung chủ yếu ở cây lúa và một số khâu làm đất, chăm sóc, thu hoạch, khâu cấy bằng máy còn thấp. Hoạt động chăm sóc cây ăn quả, thu hoạch mía, cà phê, thủy sản... hiện vẫn chủ yếu bằng phương pháp thủ công.

Theo các chuyên gia, muốn giải quyết “điểm nghẽn” về cơ giới hóa nông nghiệp, đòi hỏi phải có sự đồng bộ hóa các yếu tố thúc đẩy cơ giới hóa, trong đó, xây dựng, hoàn thiện kết cấu hạ tầng, cải tạo đồng ruộng có ý nghĩa tiên quyết.

Hiện, cả nước có khoảng 8,5 triệu hộ nông nghiệp; số hộ có quy mô canh tác dưới 1ha/hộ chiếm tỷ lệ 88,3%. Trong đó, quy mô dưới 0,2 ha/hộ chiếm tới gần 40%.

Diện tích canh tác quá nhỏ, nên việc đưa cơ giới vào sản xuất thường thiếu đồng bộ, hiệu quả sản xuất chưa đạt được như kỳ vọng. Thế nên, mục tiêu đến năm 2030, phấn đấu mức độ cơ giới hóa các khâu trong sản xuất nông nghiệp đạt từ 80 đến 100%; công suất máy trang bị bình quân cả nước đạt từ 5 đến 6HP/ha, rất khó thành công nếu không khắc phục được quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún.

Rõ ràng, muốn đạt mục tiêu về cơ giới hóa nông nghiệp, phải tiến hành đồng bộ việc xây dựng kết cấu hạ tầng, cải tạo đồng ruộng; tổ chức sản xuất; phát triển công nghiệp phụ trợ; đào tạo nguồn nhân lực... Chỉ có như vậy, phương thức sản xuất mới được thay đổi một cách căn bản từ thủ công sang cơ giới với hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường cao hơn.

Muốn vậy, phải giải được bài toán tích tụ tập trung đất đai, khắc phục rào cản trong chuyển quyền sử dụng đất và tích tụ đầu tư đất của doanh nghiệp hoặc hộ nông dân sản xuất lớn. Luật Ðất đai 2013 cần được nghiên cứu, sửa đổi theo hướng bỏ hạn điền, giới hạn đối tượng giao dịch đất nông nghiệp.

Mặt khác, cần có quy định pháp lý, gắn chính sách với thu hút đầu tư doanh nghiệp. Làm sao để các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân có thể bắt tay hình thành vùng sản xuất hàng hóa.

Thanh Thảo