Con thuyền bập bềnh từ đập Phà Lài, ngược dòng sông Giăng chừng vài tiếng đồng hồ là đến Vườn quốc gia Pù Mát nằm trên địa bàn huyện Con Cuông, Nghệ An. Rừng nguyên sơ trong lành, bảng lảng sương khói làm nên nét đẹp nao lòng người.

Thác Khe Kèm hùng vĩ.

Giữa trưa, rừng Pù Mát như huyền ảo hơn với những tia nắng đậm. Sương, mây bảng lảng. Trong không khí trong lành, yên tĩnh, người đưa đường giới thiệu: “Vườn quốc gia Pù Mát nằm trên sườn Đông dãy Trường Sơn hùng vĩ, với diện tích hơn 170.000ha. Trong vườn hội tụ đủ tính chất hệ sinh thái của một khu rừng nhiệt đới 5 tầng với đồi, rừng, sông, suối, các trảng cỏ rộng lớn và những dãy núi đá vôi khổng lồ chạy dài dọc theo sông Giăng. Thảm thực vật của Pù Mát khá phong phú. Hệ động vật ở đây rất đa dạng với nhiều loại thú quý hiếm như sao la, cầy vằn, hổ, gấu chó, chà vá chân nâu, trĩ sao, beo lửa, thỏ vằn Trường Sơn...”.

Trong những ngày nắng hè hun hút gió Tây Nam, sông Giăng như một con đường kỳ diệu đưa du khách vào vòng tay đang giang rộng sẵn sàng che chở của Pù Mát. Sông Giăng bắt nguồn từ Lào, điểm đầu tiên khi tới Việt Nam là khu vực Khe Khặng thuộc bản Cò Phạt, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông. Từ Khe Khặng, sông Giăng bắt đầu hành trình chảy giữa lòng rừng Pù Mát rồi đổ ra sông Lam. Đi dọc sông Giăng có thể thưởng thức trọn vẹn vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng Pù Mát cũng như những “đặc sản” của khu dự trữ sinh quyển thế giới này. Đó là hệ thống các thắng cảnh hiếm nơi nào có được như: Thác Khe Kèm, hang Ốc, bãi Mỏ vịt, rốn Cô tiên, khe nước Mọc, rừng săng lẻ, rừng cây lùn đẹp như tranh vẽ... Nơi đây cũng lưu giữ những dấu tích lịch sử như: Bia Ma Nhai, nơi gần 700 năm trước, nhà Trần đã lập chiến công hiển hách đánh đuổi giặc ngoại xâm; thành lũy Trà Lân dài 3km, nơi ghi dấu ấn của cuộc kháng chiến chống quân Minh thế kỷ XV; hang ông Trạng, nơi hơn 600 năm trước, trạng Phùng Khắc Khoan bị lưu đày... 

Những người địa phương khuyên khách du lịch nên đi khám phá rừng vào ban mai là tốt nhất và nên đi từng nhóm nhỏ để không gian được yên tĩnh. Hãy cảm nhận rừng bằng đôi tai nhạy cảm và bằng toàn bộ cơ thể mình thì mới có thể chiêm ngưỡng hết những cảnh đẹp hùng vĩ, thơ mộng mà thiên nhiên ưu ái ban tặng cho nơi đây. Dọc theo bờ nước, những con kỳ nhông, tắc kè nhiều màu sắc sặc sỡ, những cánh bướm dịu dàng đuổi nhau như bông đùa cùng du khách. Vào ban mai hay chiều tà, Pù Mát có đến hàng trăm loài chim cùng hòa tấu tạo thành một bản giao hưởng thiên nhiên đắm say lòng người.

Sẽ thực sự hoàn hảo nếu bạn vừa ngắm cảnh, vừa được đắm mình trong không gian văn hóa và trải nghiệm cuộc sống của những người dân ở Pù Mát. Ngược mãi sông Giăng, qua ghềnh thác hiểm nghèo, ta đến với đồng bào Đan Lai, tộc người thiểu số sống duy nhất ở huyện Con Cuông. Suốt dọc con sông, còn có người Thái, người Khơ Mú... sinh sống. Họ hào hứng đón khách bằng cơm lam với vị thơm, ngòn ngọt, món Nậm Pịa mới nếm thấy đắng ngắt nhưng sau là vị ngọt, mát và không thể không kể đến đặc sản cá mát nướng, loài cá chỉ có ở sông Giăng... Thật khó có thể từ chối một bữa cơm ngon như thế!