Về vùng căn cứ cách mạng huyện Krông Bông, nhìn khung cảnh thanh bình hôm nay, ít ai biết nơi đây vẫn chưa dứt những mối họa bom mìn thời chiến còn sót lại. Cách đây ít năm, một vụ nổ xảy ra trên địa bàn xã Yang Reh làm chấn động cả buôn làng. Trong một lần lên rẫy, ông Bùi Viết Thuần vô tình nhặt được quả đạn pháo 105 mm. Dự tính ban đầu sẽ trình báo cơ quan chức năng, nhưng rồi cái nghèo đã xui khiến ông nhắm mắt làm liều đem cưa quả đạn ra để bán sắt vụn. Hậu quả là sau tiếng nổ long trời, ông Thuần bị cụt mất một cánh tay, còn người con rể Lê Hoàng Giang bị cụt chân. Nhớ lại thời điểm kinh hoàng ấy, ông Thuần vẫn chưa hết hãi hùng: “May mà trời vẫn còn thương, quả đạn chỉ nổ kíp đầu, toác làm ba, chứ nó mà tanh bành thì cả người rồi nhà ở, chuồng heo, giếng nước chắc cũng thành cát bụi…”.

Cuối tháng 8-2018, anh Y Hà Êban, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự xã Cư Đrăm nhận được tin báo người dân phát hiện hai quả lựu đạn trong lúc làm nương rẫy (nơi giáp ranh xã Cư Đrăm và xã Yang Mao). Điều đáng nói, khu vực rẫy này do Ama Meo sử dụng, canh tác gần chục năm, nhưng đến nay mới phát hiện thấy vật liệu nổ. Quan sát kỹ, hai quả lựu đạn do rơi xuống đất lâu năm nên vỏ bị gỉ sét, nhưng kíp và ngòi nổ vẫn còn nguyên vẹn, nếu không cẩn trọng thì khả năng sát thương khá lớn.

Từng là quân nhân, trải qua nhiều cương vị chủ chốt tại địa phương nên gần như mọi hoạt động diễn ra trên địa bàn xã Cư Đrăm, Ama Tuyên đều rất tường tận. Ông kể, thời điểm khi đất nước vừa hòa bình, người dân Krông Bông dễ dàng nhìn thấy các loại vật nổ, bom đạn vương vãi khắp nơi, từ ven sông suối, trên đồi, nương rẫy đến ruộng vườn. Bởi đời sống khổ cực, nhiều gia đình đã tận dụng vỏ đạn, bom để chế thành các vật dụng sinh hoạt. Năm 1983, người dân trong buôn lấy đế vỏ bom để làm giá rèn dao, do vẫn còn kíp phụ nên khi bị tác động chúng đã phát nổ khiến một người chết tại chỗ, hai người bị thương nặng. Sau một số vụ tang tóc tương tự, nỗi ám ảnh chết chóc, thương tật khiến người dân đành chọn mưu sinh bằng cách khác. Khi phát hiện bom mìn, họ báo ngay cho chính quyền địa phương. Năm 2010, khi phát hiện quả đạn cối 60 mm, người dân đã lập tức thông tin cho lực lượng chức năng tiếp quản hiện trường để xử lý.

Nhờ sự phối hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương và người dân, từ năm 2013 đến tháng 6-2018, trên địa bàn huyện Krông Bông, Ban Công binh (Phòng Tham mưu, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh) đã thu gom, xử lý 12 vật liệu nổ các loại. Chúng hầu hết đều có sức công phá, hủy diệt cực lớn, trong đó phải kể đến 5 đầu đạn 105 mm, 1 quả 130 mm, 1 quả bom 250 bảng, 2 quả bom 100 bảng.

Tận mắt chứng kiến bộ đội Công binh xử lý một hầm đạn ngay trước cửa nhà mình, bà Lê Thị Lượng (phường Tân Lợi, TP. Buôn Ma Thuột) hoàn toàn bất ngờ vì bấy lâu cả gia đình, khu dân cư sống cạnh “thần chết”. Đó là thời điểm tháng 3-2018, trong lúc dò đường ống nước thải trên đường Y Bih Aleô, lực lượng Công binh (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh) đã phát hiện một hầm đạn cối 60 mm chứa đến 72 quả đạn còn nguyên kíp và ngòi nổ.

Đây không phải là lần đầu tiên lực lượng chức năng và người dân phát hiện bom mìn ngay giữa trung tâm thành phố, nơi có nhịp sống hối hả, đông đúc người xe qua lại mỗi ngày. Trước đó tháng 1-2017, tại các đường Quang Trung, Phan Bội Châu (TP. Buôn Ma Thuột), trong lúc thi công cống thoát nước thải, công nhân đã phát hiện rất nhiều đạn cối, đạn xe tăng và các loại vật liệu nổ khác. Trung tá Đoàn Minh Chút, Chủ nhiệm Công binh (Phòng Tham mưu, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh) lý giải, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, phía Tây TP. Buôn Ma Thuột từng là hướng phòng thủ chủ yếu của địch nên đây có thể là lý do khiến lượng bom đạn vẫn còn rất nhiều trong lòng đất. 

Để từng bước khắc phục hậu quả bom mìn, nhiều năm qua, UBND tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng phối hợp Quân đội triển khai thực hiện nhiều chương trình hành động góp phần xoa dịu vết thương bom mìn cũng như phòng ngừa tai nạn do bom mìn gây ra. Cụ thể là hỗ trợ sinh kế cho nạn nhân bom mìn; tổ chức trưng bày hiện vật, hình ảnh các loại bom mìn; tuyên truyền lưu động tại các vùng, địa phương bị ảnh hưởng nặng nề do bom mìn gây ra…

Là một trong những nạn nhân bom mìn được hỗ trợ sinh kế năm 2017, ông Lò Văn Thái (xã Hòa Phú, TP. Buôn Ma Thuột) rất cảm động. Mang thương tật do bom mìn từ nhỏ, ông Thái lập gia đình với ước mong sẽ có những người con khỏe mạnh, nhưng cả hai người con đều mất sớm. Vợ ông mang bệnh, đau ốm thường xuyên, không thể lao động nặng nên càng khiến kinh tế gia đình chật vật hơn. Giờ đây, có sự hỗ trợ của các cấp, các ngành mà vợ chồng ông như có thêm động lực để vững tin hơn trong cuộc sống…

Đối với người lính Công binh thì họ luôn sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ khi có lệnh để mang đến sự bình yên cho mọi người. Trung tá Đoàn Minh Chút nhớ lại, gần mười năm về trước, khi nhận được tin báo của người dân phát hiện quả bom nặng gần 500 kg tại một huyện vùng sâu, lực lượng chức năng đã sớm có mặt, khoanh vùng hiện trường, nhưng sau trận mưa to gió lớn, quả bom bỗng dưng “biến mất”. Lần theo dấu vết thì phát hiện quả bom được ai đó lén dịch chuyển vào rẫy cà phê nhằm cưa bán sắt vụn nhưng rất may là chưa kịp thực hiện. Cũng đã có những lần khi nhận được tin báo, bộ đội Công binh có mặt tại hiện trường, nhưng bom mìn, vật nổ đã không còn ở đó…

Trực tiếp chứng kiến những sự việc có thể dẫn đến hậu quả khôn lường này, lực lượng Công binh ngoài thực thi nhiệm vụ, còn luôn chú trọng tuyên truyền tác hại bom mìn cho người dân được rõ với ước mong của các anh cũng như của mọi người, mọi nhà là trên vùng đất đỏ bazan nói riêng và trên khắp đất nước nói chung sẽ sớm dứt tiếng nổ của bom mìn còn sót lại để những vết thương hậu chiến không còn xảy ra nữa.

Quỳnh Anh